Cg'ose Ntcox'o

Wikipedia, Entziklopedia askea
Cg'ose Ntcox'o
Bizitza
JaiotzaTsootsha (en) Itzuli, 1950
Herrialdea Botswana
Talde etnikoaSan herria
Heriotza2013ko urriaren 6a (62/63 urte)
Heriotza moduaberezko heriotza: miokardio infartu akutua
Hezkuntza
HizkuntzakNaro (en) Itzuli
Jarduerak
Jarduerakmargolaria eta litografoa
KidetzaKuru Art Project (en) Itzuli

Cg'ose Ntcox'o, edo Xhose Noxo edo "Cgoise" (Tsootsha, Botswana, 1950 - 2013ko urriaren 6a), Botswanako pintorea eta litografoa zen.

Eskolagabea zen, eta boskimanoen tribu bateko kidea. British Airwaysen hegazkin-isats bat apaintzeko lan bat ekoitzi izanagatik da ezaguna.

Biografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Cg'ose Ntcox'o Tsootshan jaio zen, Ghanziko barrutian (Botswana), 1950 inguruan. Ncoakhe tribu boskimanoan zuen jatorria, eta naro hizkuntza zen berea.[1][2]

Kuru Art Project-eko kidea zen, eta Kuru Development Trust-en (KDT) parte, 1992tik.[2] Bere obrek, batez ere, emakumeen eguneroko lana irudikatzen dute, hala nola, zelaietako bilketa eta objektuen fabrikazioa. Haren pertsonaiek, gorputz borobilduz irudikatuak, euri handi baten ondorengo basamortuaren oparotasuna ospatzen dute. Konposizioetan, hegaztiak ere sartzen zituen, eta hondoa, batzuetan, abstraktua zen.[2]

British Arwayseko hegazkin bat, Cg'ose Ntcox-en obra batekin apaindua.

KDTri esker, Ntcox'o-k mundu osoko hainbat galeriatan egin zituen erakusketak, 90eko hamarkadan, eta, zehazkiago, Londresen.[1] Lan horietako bat erosi ondoren, motibo etnikoak zituena —hienak eta zuhaitzak—, British Arwaysek 1996ko “Mundua” lerroetako hegatsetako bat apaintzeko erabiltzea erabaki zuen.[3] 1997an, konpainiako ordezkari batek artista bisitatu zuen Botswanan, kontratua sinarazteko. Artista eskolagabea zenez, ordezkariak paper-zati batean gurutze bat egiteko eskatu zion, haren arabera, "izan ere, artista analfabetoa da... ez du dirurik behar". Beraz, Ntcox'o-k koadroaren prezioaren erdia jaso zuen (12.000 botswanar pula, gutxi gorabehera 3.800 £), eta beste erdia salmenta antolatu zuen KDTrentzat izan zen.[4] Une hartan, bere senarrak tuberkulosia zuen, eta alaba langabea zen familia ugari haren euskarri bakarra.[4] Dirua zazpi behi erosteko eta Kalahariko basamortuan kabana bat eraikitzeko erabili zuen, eta gainerakoa familiari eman zion.[4][5] Hala ere, Cg'ose Ntcox'o-k 1998an jakin zuenean bere lana hainbat hegazkin apaintzeko erabiltzen zela eta kontratua sinatu zenean egile-eskubideak utzi zituela, haserre zegoen. Eta ordainsari gehigarria eskatu zuen bere artea erabiltzeagatik, inoiz ez baitzioten haren erabileraren berri eman. British Airwaysek esan zuen kontratua legezkoa zela, eta artistak bere eskubideak ofizialki legez transferitu zituela, baina, behatzaileen arabera, “ez dago zalantzarik lapurtu egin ziotela”, autore-eskubideak ordaindu beharra saihesteko ohiko prozedurari jarraikiz.[4][3]

Bestalde, Erresuma Batuan, lanak harrera hotza izan zuen, eta Margaret Thatcher lehen ministro ohiak hau esan zuen: “Bandera britainiarra zabaldu behar dugu, eta ez isatsean ipintzen dituzuen gauza itsusi horiek."[2]

1999an, Mexiko Berrian (Estatu Batuak), Albuquerqueko Tamarind Institutek kultura-trukea antolatu zuen, New Mexiko Arts-en eta KDTren ekimenez, naro hizkuntza hitz egiten zuten lau artista boskimanoren artean, tartean Cg'ose Ntcox’o, eta eskualdeko lau Pueblo indiarren artean. Istorioak trukatu zituzten, eta bakoitzak bi litografia egin zituen, fripoien gai folkloriko ezagunei buruzko interpretazio koloretsu eta askotarikoa adierazten zutenak, zuzenean edo zeharka beren istorioekin lotuta.[1][6][7]

Bere alaba bakarra urte berean hil zen. Suntsituta, Ntcox'o-ren ekoizpen artistikoa nabarmen jaitsi zen.[8] Senarra 2003an hil zen, eta komunitate boskimanoa arduratu zen beraz, harik eta Coex’ae Qgam beste artista boskimano batek bere gain hartu zuen arte.[1][8]

2004an, Botswanak emandako posta-tinbre batean erabili zuen bere lana, artista garaikideen obrak irudikatzen dituzten lau posta-tinbreko multzoan.[9]

Coex’ae Qgam 2008an hil zen, eta Ntcox’o bakarrik gelditu zen. Zenbait aldiz joan zen lagunengana edo senideengana bizitzera, eta, azkenik, Qgocgae Cao artista egin zen bere kargu, bihotzekoak jota hil zen arte, 2013ko urriaren 6an.[8][1]

Kontserbazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Portland Museum of Art [1][10]
  • Albuquerqueko Udaletxea eta County Government eraikina[1]

Aitortza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Botswanako lehendakariaren ohorezko saria, arteei egindako ekarpenagatik[8]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c d e f g The little-known Botswana artist whose British Airways tail art angered Margaret Thatcher. 2019..
  2. ↑ a b c Contemporary San Art (Booklet 1996). ..
  3. ↑ a b «Contemporary San Art, Kuru Art Project, 1996» The Artists' Press (Noiz kontsultatua: 2024-05-17).
  4. ↑ a b c d For the price of seven cows. 1998-07-17..
  5. ↑ Botswana. La Bochiman, les sept vaches et la "grosse mouche d'avion". 2005..
  6. ↑ Kuru Trickster Portfolio. ..
  7. ↑ The Trickster Suite. ..
  8. ↑ a b c d Bashi Letsididi. (2013-10-13). Iconic Mosarwa Artist dies. ..
  9. ↑ Les quatre ensembles représentant des œuvres d'artistes contemporains botswanais. ..
  10. ↑ Fiche de Cg'ose Ntcox'o. ..

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Peinture
  • (en) Coex'ae Qgam, Qauqaua : a San folk story from Botswana, Johannesburg (Afrique du Sud), The Artists' Press, 1996 (ISBN 978-0-620-20194-0, OCLC 36484485, présentation en ligne)

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Cg%27ose_Ntcox%27o&oldid=9796882"(e)tik eskuratuta