Fanny Elssler

Wikipedia, Entziklopedia askea
Fanny Elssler

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakFranziska Elßler
JaiotzaGumpendorf eta Viena, 1810eko ekainaren 23a
Herrialdea Austriar Inperioa
Cisleithania
HeriotzaViena, 1884ko azaroaren 27a (74 urte)
Hobiratze lekuaHietzing Cemetery (en) Itzuli
Familia
AitaJohann Florian Elßler
Ezkontidea(k)Louis-Désiré Véron (en) Itzuli
Bikotekidea(k)
Anai-arrebak
Hezkuntza
Hizkuntzakfrantsesa
alemana
Jarduerak
Jarduerakdantzaria, koreografoa eta ballet dantzaria
Lantokia(k)Berlin
Viena
Paris eta Londres
Enplegatzailea(k)Theater am Kärntnertor (en) Itzuli
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioakatolizismoa
Find a Grave: 8223516 Edit the value on Wikidata

Fanny Elssler (Viena, Austria,1810eko ekainaren 23a - ib. 1884ko azaroaren 27a) dantzari eta koreografo austriarra izan zen.[1] Jaioterrian ikasi ondoren, 1834an egin zuen debuta eta Europako agertoki nagusietan ibili zen. Ospetsu egin zen bere dantzaren fintasunagatik, eta garai guztietako dantzari handienetakotzat hartzen da. Balletean lehen aldiz dantza folklorikoen character dance izeneko egokitzapen dramatikoa egin zuen. 1840tik 1842ra bitartean Estatu Batuetan zehar ibili zen, arrakasta handia eskuratuz, eta Europara itzuli zen 1851n eta Vienan erretiratu zen.[2][3]

Bizitza pertsonala[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Familia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fannyren aita, Joseph Ludwig Ferdinand, Joseph Haydn musikariaren kopista izateaz gain bere ganbera-laguntzaile ere izan zen hogei bat urtez, 1809an hil zen arte. Fannyren ahizpa, Therese, dantzaria izan zen, eta askotan bere biretan lagundu zion. Ahizpa nagusia, Anna, Kärntnertor-Theaterren aktore izan zen. Bi anaia ere izan zituen: Johann Elßler, Berlingo Operako koruko zuzendaria, eta Joseph, monasterio frantziskotar bateko monje.[4]

Harremanak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Fanny Elsslerrek hainbat harreman izan zituen, batez ere gaztaroan, goi-mailako gizonekin. Napolin, Salerno eta Bi Sizilietako Fernando I.a erregearen semea zen Leopoldo Borboneko printzearen amorantea izan zen dantzari gaztea. Fanny haurdun geratu zen, Vienara itzuli zen Francisco Roberto Javier Elssler semea erditzeko 1827ko ekainean (17 urte besterik ez zituen). Semea haurren harreran utzi zuen, legez kanpoko seme bat bere karrera oztopatuko zuelakoan. Francisco Eisenstadten hazi zen eta bere buruaz beste egin zuen 1873an. 1830ean, Elssler ahizpak Berlinen kontratatu zituzten, eta han, Fannyk maitasun-harreman bat izan zuen Antonio Stuhlmüller dantzariarekin eta alaba bat iizan zuen.

Fannyk 19 urte zituela Friedrich von Gentz ezagutu zuen, Metternichen idazkaria. Hark bere gain hartu zuen aholkulari-lana, eta hura hezten saiatu zen, frantses eta aleman zuzena irakatsiz, liburuak irakurriz eta pertsona eraginkorrei aurkeztuz. Afektu zintzo eta sakon batekin egokitu zitzaion Fanny, aurkitu zituen kartetatik argi eta garbi ondorioztatzen dena. Gentz-ekin bizi izan zen Weinhaus gaztelu txikian, harik eta 1832ko ekainaren 9an hil zen arte.

Ibilbide artistikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Prestakuntza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Haydnek bere ganbera-laguntzaren bi alaba txikienak balleta ikastera bidali zituen Friedrich Horschelt irakaslearekin[5][6], eta geroago Jean Aumer-ekin, Vienako Kärntnertheater baleteko maisuarekin. Txikitan, Fanny, Ana eta Teresa ahizpak Friedrich Horschelt[7] koreografoak garaiko haurrentzako ballet eskola ospetsuan sartu ziren. 1821ean eskola desegin zen, pedofiliarekin lotutako eskandalu batean ondorioz. Ez da jakin Elssler ahizpak ere abusu horien biktima izan ote ziren. Ondoren, bi neskak estilo frantses dotorean trebatu ziren Wiener Hofheat irakaslearen balet-eskolan. [5]1824an, Domenico Barbaja enpresaburu ospetsuak bi ahizpak Napolira eraman zituen Gaetano Gioia irakaslearekin bere estiloa hobetzen aritu ziren. Bertan Fannyk, batez ere, gerora laudatutako gaitasun mimikoak garatu zituen.[4]

Dantzaria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Elßlerrek ez zuen arrakasta berezirik izan Vienan. Garai guztietako dantzari ospetsuenetako bat izatera iritsi zen 1830ean, Berlinen egon zen bitartean, eta, besteak beste, Rahel Varnhagen bultzadari esker.

1833an, Therese eta Fanny Londresko Her Majesty's Theatren debutatu zuten[8], Theresek bere ibilbide koreografikoa hasi zuenean. Auguste Vestris maisuarekin hiru hilabeteko prestakuntza intentsiboaren ondoren, Elssler Théâtre de l'Académie Royale de Musique balletarekin agertu zen 1834an, gero Parisko Operaren Baleta deitua izango zena, eta bertan Marie Taglioni zegoen. Elssler eta Taglioni dantzari desberdinak ziren. Elsslerren estiloa, Taglioni hegazlariarena baino azkarragoa eta lurrekoagoa, Parisen nagusitu egin zen.

Gaitasun teknikoa ez zen Elsslerren nabarmentzen zen gauza bakarra; dramatikoki jarduteko gaitasun aparta zuen. Horrek Elsslerri ballet erromantikoaren garaiko dantzaririk trebeenen eta nabarmenenen artean lekua eman zion. Cachucha ikuskizunaren emanaldian nabarmendu zen egiten zituen emanaldiak sutsu eta biziengatik.[9] Elsslerren eta Cachucharen garaipenak nazio-kutsuko dantza koreografiko gehiagoren interesa piztu zuen. Oso ezagun egin ziren, eta Elsslerrek berak krakovienne poloniarra (Krakowiak) eta tarantela italiar bat gehitu zizkion bere errepertorioari.

« Fanni Elßler-ek Cachucha dantzatzen du oinekin, begiekin, ahoarekin, mila irribarrerekin, milioika iruzkin barregarrirekin, milioika glosa marjinal gozorekin; hori da Cachucha, eta esan liteke Cachucha Elßler-en bidez ibiltzen dela. »
M. G. Saphir

1840an bira bat hasi zuen Amerikan zehar, James Sylvain maisuarekin, Kathi Prinsten lehengusuarekin eta Henry Wikoff babesle amerikarrarekin batera. Elsslerrek arrakasta handia izan zuen Amerikako hiri nagusietan, eta, horren ondorioz, Parisko Opérak emandako baimena beste urtebetez luzatu zuen. Ondorioz, kontratua eten eta diru-kopuru handia ordaindu behar izan zuen.

1842an itzuli zen Europara, eta Jules Perrot koegrofoaren balet berriak aurkeztu zituen Vienan, Berlinen, Londresen, Budapesten, Milanen, Bruselan, Dublinen eta Hanburgon. Batzuk aipatzekotan: Pas de Deux (1843), La Demenza di Carlo VI (1847) edota Fausto (1848), azken bi hauek Milango La Scala antzokiak.

1848an eta 1850ean, San Petersburgon eta Moskun egon zen, eta La Fille mal Gardée ballet komikoarren bertsioa zabaldu zuen. Elsslerrek agur esan zion Errusiari La Esmeralda balletarekin, bi urtean 103 emanaldi egin ondoren, eta Europako publikoari Faustorekin, 1851ko ekainaren 21ean Vienan. Gero, nahiz eta bere ahalmen guztiak izan, bizitza pribatura erretiratu zen, lehenik Hanburgora urte batzuetan eta 1856tik aurrera Vienara. Han bizi izan zen, 1864tik aurrera, goi-mailako gizarteko kide guridun gisa, Seilerstät-en etxe batean hil zen arte, nahiz eta jada existitzen ez ziren.

Lan garrantzitsuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • La Cachucha, Le Diable Boiteaux baletean sartua (1836) eta Elsslerrek berak koreografiatua.
  • La Chatte Métamorphosée en Femme (1837), Coralli.
  • Koralliren La Tarántula (1839).

Iruditegia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • Fanny Elssler, 1831
    Fanny Elssler, 1831
  • Fanny Elssler La bohémienne, 1839
    Fanny Elssler La bohémienne, 1839
  • Fanny Elssler La Sylphide, 1840
    Fanny Elssler La Sylphide, 1840
  • Fanny Elssler Cachucha, 1844
    Fanny Elssler Cachucha, 1844
  • Fanny Elssler , 1845
    Fanny Elssler , 1845

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) «Fanny Elssler» sites.ohio.edu (Noiz kontsultatua: 2024-05-23).
  2. ↑ (Ingelesez) Au, Susan. (1993). Ballet & Modern Dance. Thames and Hudson (Noiz kontsultatua: 2024-05-23).
  3. ↑ (Ingelesez) «Fanny Elssler | Austrian ballerina | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-28).
  4. ↑ a b (Alemanez) Biographie, Deutsche. «Elßler, Fanny - Deutsche Biographie» www.deutsche-biographie.de (Noiz kontsultatua: 2024-05-23).
  5. ↑ a b (Alemanez) «Fanny Elßler» www.geschichtewiki.wien.gv.at (Noiz kontsultatua: 2024-05-23).
  6. ↑ (Alemanez) «Anna Elßler» www.geschichtewiki.wien.gv.at (Noiz kontsultatua: 2024-05-23).
  7. ↑ (Alemanez) «Friedrich Horschelt» www.geschichtewiki.wien.gv.at (Noiz kontsultatua: 2024-05-23).
  8. ↑ Silk programme. 1843 (Noiz kontsultatua: 2024-05-23).
  9. ↑ DNB -- La Cachucha (1836) by Fanny Elssler, excerpt A. The Dance Notation Bureau 2012-07-27 (Noiz kontsultatua: 2024-05-23).
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Fanny_Elssler&oldid=9801419"(e)tik eskuratuta