Gaio Mario

Gaio Mario
	; Irudi gehiago
Antzinako Erromako senataria
Kuestore
Plebearen tribunoa
1. Hispania Ulteriorko Erromatar gobernadorea
Pretore
; 1. Erromako kontsula
2. Afrika Prokontsularrako Erromatar gobernadorea
; 2. Erromako kontsula
; 3. Erromako kontsula
; 4. Erromako kontsula
; 5. Erromako kontsula
; 6. Erromako kontsula
Augure
; 7. Erromako kontsula
Bizitza
Jaiotza	Arpino, K.a. 157
Herrialdea	Antzinako Erroma
Heriotza	Erroma, K.a. 86 (70/71 urte)
Familia
Aita	Gaius Marius
Ama	Fulcinia
Ezkontidea(k)	Julia Maria
Seme-alabak	ikusi Gaius Marius the Younger (en) ;
Anai-arrebak	ikusi Marcus Marius (en) ; Maria (en) ; Maria (en) ;
Familia	ikusi Gnaeus Granius (en) (semeorde); Quintus Granius (en) (semeorde);
Hezkuntza
Hizkuntzak	latina
Jarduerak
Jarduerak	Ancient Roman priest (en) , Antzinako Erromako politikaria, Antzinako Erromako militarra, politikaria eta buruzagi militarra
Lantokia(k)	Antzinako Erroma
Kidetza	Populares
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Erromatar armada
Gradua	Tribuno militar; legatus legionis (en)

Gaio^{[oh 1]} Mario (latinez: Gaius Marius; K.a. 157 — K.a. 86) Antzinako Erromako Errepublika garaiko estatu-gizon izan zen. Zazpi aldiz izendatu zuten kontsul^{[oh 2]} eta, batez ere, Erromako armada zaharberritzeagatik da ezaguna. Izan ere, Erromako herritarrak ez zirenak ere errekrutatzea baimendu eta kohorteetan banatu zuen legioen osaketa.

Armadako jeneral eta politikaria, K.a. II. mendeko azken hamarkadan eta K.a. I. mendeko lehenengoetan Erromatar Errepublikaren bilakaera historikoan funtsezko parte-hartzea izan zuen. Zazpi kontsulatu hartu izanak, ordura arte inork lortu ez zuenak, izan zuen garrantziaren ideia ematen du. Plutarkoren arabera (Bizitza Paraleloak, Mario, 3, 2), bere lehen kanpaina militarra zeltiberiarren aurkakoa izan zen, Eszipion Afrikarraren agindupean, Numantziako setioan (K.a. 133). K.a. 119an, Caecilius Metellus-en^{[oh 3]} laguntzaz, plebearen tribuno izatea lortu zuen (ibid., 4, 1)^[1].

Marioren erreformak armadan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

G. Mariok errepublikako armadan egin zituen aldaketak sakonak izan ziren eta luze iraun zuten. Hasteko, lurrik eta jabetzarik gabeko gizon hiritar erromatarrak (capite censi) errekrutatzea baimendu zuen^[2]^[3]^[4].

Kronologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

K.a. 157 - Arpinumen jaio zen
K.a. 134 - Tribuno militarra
K.a. 122 – Galia Transalpinoko kuestorea
K.a. 120 - Plebearen tribuno
K.a. 116 - Pretore
K.a. 114 – Lusitaniako gobernatzailea
K.a. 110 - Julia Zesarrekin ezkondu zen
K.a. 109 – Zezilio Meteloren armada-laguntzailea
K.a. 108 - Lehen kontsulaldia
K.a. 107 - Erromatar gizon hiritar guztiek ez zuten armadan parte hartzeko eskubiderik, lur sail bateko jabea izatea eskatzen baitzion legeak. Bada, eskakizun hori bertan behera utzi zuen G. Mariok.
K.a. 104/K.a. 100 - Bost urte jarraian kontsul izendatua izan zen.
K.a. 101 - Germaniarren inbasioa gelditu zuen.
K.a. 100 - Politika utzi zuen.
K.a. 91/K.a. 88 - Armadaren burura itzuli zen Gerra Sozialerako.
K.a. 87
- Mitridates VI.aren kontrako kanpainaren burua izateko Silarekin lehiatu zuen.
- Silak Erromaren kontra eginda, Mario garaitu zuen.
- Mario Afrikan erbesteratua.
- Erbestetik itzulia eta armada berri baten buruan, Erromaren kontra egin zuen.
K.a. 86
- Zazpigarren kontsulaldia.
- Urtarrilaren 13an hil zen.

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ Euskaltzaindiaren 76. araua: Latin eta greziar pertsona izen-klasikoak euskaraz emateko irizpideei buruzko erabakia (arau osatua, eguneratua eta emendatua). Bestalde, hizkuntza modernoetan, Kaio edo Gaio moduan agertzen da. Latinez, G hizkia berandu agertu zen, K.a. III. mendean, eta hala ere, inskripzioetan, C erabiltzen jarraitu zuten nobleziako kideek euren izanena Gneus laburbiltzeko. Hortik izenaren bertsioen inguruko nahasmendua sortu zen Europako hizkuntzetan, Erromatarren inskripzioak eta idazlanak irakurtzen zituztenean. Ikusi: Alvarez, Paco: Corrijamos errores básicos de pronunciación latina Gramática histórica del español
↑ Errepublikako agintari gorena.
↑ Metelo, Optimatesen, kontserbadoreen, alderdiaren buruzagia zen.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ «Cayo Mario | Real Academia de la Historia» dbe.rah.es (Noiz kontsultatua: 2024-06-10).
↑ Plutarko, Cayo Mario, 9. Bioi parallēlloi (Bizitza paraleloak)
↑ Valerio Maximo, Factorum ac dictorum memorabilium ((Gertaera eta esaera gogoangarriak), II, 3, 1
↑ Salustio, Bellum Iugurthinum (Jugurtaren gerra), 86

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Gaio Mario

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q177975
Multimedia: Gaius Marius / Q177975

[1] Euskaltzaindiaren 76. araua: Latin eta greziar pertsona izen-klasikoak euskaraz emateko irizpideei buruzko erabakia (arau osatua, eguneratua eta emendatua). Bestalde, hizkuntza modernoetan, Kaio edo Gaio moduan agertzen da. Latinez, G hizkia berandu agertu zen, K.a. III. mendean, eta hala ere, inskripzioetan, C erabiltzen jarraitu zuten nobleziako kideek euren izanena Gneus laburbiltzeko. Hortik izenaren bertsioen inguruko nahasmendua sortu zen Europako hizkuntzetan, Erromatarren inskripzioak eta idazlanak irakurtzen zituztenean. Ikusi: Alvarez, Paco: Corrijamos errores básicos de pronunciación latina Gramática histórica del español

[2] Errepublikako agintari gorena.

[3] Metelo, Optimatesen, kontserbadoreen, alderdiaren buruzagia zen.

[4] «Cayo Mario | Real Academia de la Historia» dbe.rah.es (Noiz kontsultatua: 2024-06-10).

[5] Plutarko, Cayo Mario, 9. Bioi parallēlloi (Bizitza paraleloak)

[6] Valerio Maximo, Factorum ac dictorum memorabilium ((Gertaera eta esaera gogoangarriak), II, 3, 1

[7] Salustio, Bellum Iugurthinum (Jugurtaren gerra), 86

[oh 1]

[oh 2]

[oh 3]

[1]

[2]

[3]

[4]