Gamal Abdel Nasser

Wikipedia, Entziklopedia askea
Gamal Abdel Nasser


Egiptoko Lehen Ministroa

1967ko ekainaren 19a - 1970eko irailaren 28a
Muhammad Sedki Sulayman (en) Itzuli - Mahmoud Fawzi (en) Itzuli
2. Lerrokatu Gabeko Mugimenduko idazkari nagusi

1964ko urriaren 5a - 1970eko irailaren 8a
Josip Broz Tito - Kenneth Kaunda
Afrikar Batasuneko presidente

1964ko uztailaren 17a - 1965eko urriaren 21a
Haile Selassie - Kwame Nkrumah

Egiptoko Lehen Ministroa

1958ko otsailaren 22a - 1962ko irailaren 29a
Gamal Abdel Nasser - Ali Sabri (en) Itzuli
Egiptoko presidentea

1956ko ekainaren 23a - 1970eko irailaren 28a
Muhammad Naguib - Anuar as Sadat

Egiptoko Lehen Ministroa

1954ko apirilaren 18a - 1958ko otsailaren 22a
Muhammad Naguib - Gamal Abdel Nasser

Egiptoko Lehen Ministroa

1954ko otsailaren 25a - 1954ko martxoaren 8a
Muhammad Naguib - Muhammad Naguib
Bizitza
JaiotzaAlexandria1918ko urtarrilaren 15a
HerrialdeaEgiptoko sultanerria  (1918 -  1922)
Egiptoko Erresuma  (1922 -  1953)
Egiptoko Errepublika  (1953 -  1958)
 Arabiar Errepublika Batua  (1958 -  1970)
Lehen hizkuntzaarabiera
HeriotzaKairo1970eko irailaren 28a (52 urte)
Heriotza moduaberezko heriotza
Familia
Ezkontidea(k)Tahia Kazem (en) Itzuli  (1944ko ekainaren 19a -  1970eko irailaren 28a)
Seme-alabak
Hezkuntza
HeziketaKairoko Unibertsitatea : zuzenbide
Egyptian Military College (en) Itzuli
Hizkuntzakarabiera
frantsesa
ingelesa
Jarduerak
Jarduerakpolitikaria eta militarra
Jasotako sariak
MugimenduaNaserismoa
arabiar nazionalismoa
Arabiar sozialismoa
Aurrerakoitasuna
Egyptian nationalism (en) Itzuli
Zerbitzu militarra
Adar militarraEgiptoko Armada
Graduateniente koronel
koronel
Parte hartutako gatazkakIpar Yemengo Gerra Zibila
1948ko Arabiar-israeldar Gerra
1948ko Arabiar-israeldar Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioaislama
Alderdi politikoaArabiar Batasun Sozialista

IMDB: nm0621959 Allocine: 37200
Find a Grave: 8183644 Edit the value on Wikidata

Gamal Abdel Nasserarabieraz: جمال عبد الناصر‎Gamāl 'Abd an-Nāsir— (Alexandria, Egipto, 1918ko urtarrilaren 15aKairo, Egipto, 1970eko irailaren 28a) militarra, Egiptoko estatuburu eta bere garaiko arabiar buruzagirik garrantzitsuena izan zen.

1918an jaio zen, iturri batzuen arabera, Asiut probintziako herri batean (Egipto Garaia), eta, beste batzuen arabera, deltako Alexandria hirian. Postako funtzionario baten lehensemea zen; 1938 eta 1939 bitartean, akademia militarrean ikasi zuen; bertan graduatu, eta teniente gisa sartu zen indar armatuetan. Horri esker, egiptoarrek, orokorrean, baino bizitza-maila hobera iristea lortu zuen. Nasserrek laster erakutsi zuen berezko ekimen ahalmena, eta berehala igo zen armadako kideen artean. 1948an, Israelen aurkako gerran parte hartu zuen komandante mailarekin. Hurrengo urtean, 1949an, beste militar gazte batzuekin batera, Ofizial Askeen Mugimendua sortu zuen. 1952an, Faruq I.a erregea bota, eta errepublika aldarrikatu zuen estatu-kolpea emanez; Iraultzaren Kontseiluak zuzendua, bera izan buru hil arte.

1952an, Egipto krisi larria jasaten ari zen maila guztietan: ustelkeria, konstituzioaren eraginkortasunik eza, britainiarren eta frantsesen erabateko kontrola, populazioaren miseria, erregearen irudiaren ospe galtzea, etab. Armada ere aztoratuta zegoen gerra arabe-israeldarrean izandako porrotagatik, eta, haren barruan, mugimendu sekretu bat eratu zen (1949an sortua), Ofizial Libreen Mugimendua izenekoa. Krisia 1952ko altxamenduarekin amaitu zen. Mugimenduaren zuzendaritza armadak eraman zuen, eta, bereziki, Ofizial Libreen Batzordeak, non laster Nasser nabarmenduko zen. Militar horiek laster jarri ziren harremanetan ezkerreko alderdiekin eta erregimenaren aurkako beste talde batzuekin. 1952ko uztailaren 22ko kolpe militarra, oposizio handirik gabe inposatu zen.

Boterera iristean, Ofizial Libreen Mugimendua, gobernuan hegemonikoa, bere programa aplikatzen hasi zen, Nasserren ideia pertsonalekin gero eta lotuago. Erregimen berria bi proiektu kontrajarriren artean ibili zen orduan, iraultzaren bi irudi nagusiek irudikatuta: Muhammad Naguib jeneralarena, Errepublikako presidentearena, batzar konstituziogile bat deitzearen eta askatasun politikoak berrezartzearen alde zegoena eta Nasser presidenteordearena, sozialismoaren bidez batasun- eta erregimen duina aldezten zuena. 1953ko azaroan, Naguib kargutik kendu, eta etxean atxilotu zuten, Nasserren aginduz. Hala, iraultzaren buru bihurtu zen, eta Egiptoko politikaren protagonista bihurtu zen.

1955. eta 1956. urteek Nasserren agintea sendotzeko balio izan zuten, eta haren ospea nazioarteko politikara zabaldu zen. Egoera horretan, Suezko kanalaren nazioarteko krisia sortu zen. 1955eko apirilean egin zen Bandungeko batzarrak neutralismo positiboaren filosofiaren edo Lerrokatu Gabeko Mugimenduaren aitzindarietako bat bihurtu zuen Nasser (Jugoslaviako Tito eta Indiako Nehrurekin batera). Gerra Hotzaren garaiko Egiptoren neutraltasunak tentsioak eragin zituen mendebaldeko potentziekin, eta horiek uko egin zioten Aswango presaren eraikuntza finantzatzeari. Errepresalian, Nasserrek Suezko kanalaren konpainia nazionalizatu zuen 1956an. Erresuma Batuak, Frantziak eta Israelek eraso bat antolatu zuten ubidearen kontrolari berriro heltzeko, baina, Estatu Batuen eta Sobietar Batasunaren presio bateratuaren ondorioz, berriro atzera egin behar izan zuten. SESBek nolabaiteko eragina irabazi zuen Egipton, Aswango presa eraikitzeko laguntza finantzario eta teknikoa eskaini baitzuen. Krisiaren emaitzak nabarmen handitu zuen Nasserren ospea mundu arabiarrean, eta batasun arabiarraren aldeko diskurtsoek eraman zuten Arabiar Errepublika Batua sortzera, zeinean Egipto eta Siria sartu ziren 1958an.

Ubidea nazionalizatu ondoren, Nasser nazionalismo arabiar edo panarabismoaren erreferente nagusia izan zen, joera sozialista eta populista zuena. Oinarri panarabistekin, Nasser, Egiptok parte hartzen ez zuen petrolio-merkataritzan, leku bat irabazten saiatu zen potentzia handiekin, arrakastarik gabe baina. 1958ko otsailean, Siriako Baaz alderdiaren ekimenez, bi estatuak Arabiar Errepublika Batuan batu ziren Nasserren lehendakaritzapean, nahiz eta batasuna 1961eko irailean desegin zen.

Barne-politikaren ezaugarri nagusia autoritarismoa izan zen, nahiz eta Nasserrek berak diktadura baten itxura saihestu zuen, eta «boterearen benetako eramaileak» indar armatuak zirela (eta ez bera) erakusten saiatu zen. Panarabismoan irmo sinesten zuen; bere ideiak gainerako herrialde arabiarretara zabaltzeko borrokatu zen, eta elkartasuna adierazi zien Tunisiako eta Aljeriako kolonien aurkako mugimenduei, eta Ekialde Hurbileko politikariei laguntzen zien, zeinak eskualdearen eragin britainiarra eta frantsesa ezabatzen baitzuten. Nasserrek sozialismo arabiarraren doktrinekin bat egin zuen, eta, ondorioz, errotik murriztu zuen antzinako aristokrazia egiptoarraren boterea, estatuak ekonomian esku-hartzea bultzatuz, kapital britainiar eta frantseseko enpresak nazionalizatuz, eta laizismoaren aldeko gizarte-legeak emanez (emakumearen emantzipazioa, auzitegi erlijiosoen gainetik zibilen lehentasuna ezarriz). Nasser musulman zintzoa zen arren, ez zion «sozialismo arabiarraren iraultza» zalantzan jartzen zuten elizgizon islamiarren jazartzeari utzi; horrek islameko sektore erradikalenekin borrokatzera eraman zuen, hala nola Anaia Musulmanekin. Haiek ordena zaharrera itzultzeko saboteatzaile atzerakoitzat jo zituen Nasserrek, eta, 1953az geroztik, jazarriak izan ziren.

Sei Egunetako Gerran (1967ko ekaina), Egiptoko armadak, Siria eta Jordaniako armadekin koordinatuta («koalizio arabiarra» osatzen zuten), lurrez eta airez ikaragarrizko porrota jasan zuen Israelen aurrean, eta horrek ekarri zuen Nasserren ospea eta, oro har, nazionalismo arabiarraren gainbeheraren hasiera. Egipton, israeldarren garaipenaren berri izan ondoren, Nasserrek dimititu egin zuen, baina bere aholkulariek (Anuar el-Sadat, besteak beste) bere postuan jarraitzeko eskatu zioten; kale-manifestazioek ere boterean jarraitzea eskatzen zuten, eta, beraz, bertan behera geratu zen dimisioa. Naserismoak, oraindik ere, Libian 1969an Muamar el Gadafik zuzendutako iraultza inspiratu zuen. Egipto eta Siriaren arteko lotura politikoko proiektu bat ere prestatu zuen 1970ean, baina ez zen aurrera joan, eta bi urte geroago desegin zen.

Bihotzekoak jota hil zen, bat-batean, 1970eko irailaren 28an. Anuar el-Sadatek ordezkatu zuen, eta herrialdearen kanpo-politikan norabidean aldaketa gogorrak ezarri zituen, SESBekiko aliantza hautsiz eta AEBrekin loturak bilatuz. Nasser, gainera, Sobietar Batasuneko heroi izendatu zuten[1].

Bizitza politikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

1942an Ofizial abertzaleak legez kanpoko taldea sortu zuen ingelesen aurka borrokatzeko. 1948an israeldarren eta arabiarren arteko lehenengo gerran parte hartu eta zauritu egin zuten. Gerra galdu ondoren Ofizial libreak ezkutuko taldea antolatu zuen, 1952ko uztailean Faruk erregearen aurkako estatu kolpean, Nagib jeneralarekin batera, parte hartu zuena. 1954an Nagib agintetik baztertu eta Nasserrek lehendakari izendatu zuen bere burua. 1954an argitaratutako Philosophie de la révolution (Iraultzaren filosofia) liburuan, panarabismoaren eta nazio askapenerako higikundeei laguntzearen alde agertu zen.

Nazio sozialisten eta nazio kapitalisten artean hirugarren bide bat jorratzeko Nazio lerratu gabeen politikari eutsi zion. 1956an Suezeko ubidea nazionalizatu zuen, Estatu Batuek, Frantziak eta Ingalaterrak Assuango urtegia eraikitzeko kredituak ukatu zizkiotelako. Frantziak, Ingalaterrak eta Israelek Egipto beren mendean hartu zuten, eta horren ondorioz Nasserrek nazio horiek Egipton zituzten ondasun guztiak nazionalizatu zituen eta Sobietar Batasunaren laguntza onartu. Arabiar nazioen bateratzea lastertu nahian, 1958an Arabiar Errepublika Batua sortu zuen Siriarekin batera. Afrikan nazio askapenerako borrokan ari ziren taldeei lagundu zien. 1961etik aurrera, nekazaritzaren bigarren erreforma egin zuen eta enpresa asko nazionalizatu zituen. 1967an Israelen eta arabiar nazioen arteko gerra galdu ondoren, Egiptoko zati handi bat israeldarren mende geratu zen. Nasserrek kargua utzi zuen, baina kargua berriro har zezan eskatu zioten. 1970ean Irail Beltzaren ondoren palestinarren eta Jordaniako erregearen arteko bitartekaritza lanetan jardun zuen. Bihotzekoak jota hil zen.

Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Gamal Abdel Nasser Aldatu lotura Wikidatan

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bibliografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

The Stalled Society. SUNY Press ISBN 9780791494998..

Shakespeare's Prince and Nasser's Ghost. Princeton University Press ISBN 978-0-691-13780-3..


Aurrekoa
Muhammad Naguib
Egiptoko presidentea

19541970
Ondorengoa
Anwar El Sadat


Aurrekoa
Muhammad Naguib
Egiptoko presidentea

19541970
Ondorengoa
Anwar El Sadat
  1. «Egypt News - Foreign policy of Gamal Abdel Nasser» web.archive.org 2013-12-08 (Noiz kontsultatua: 2024-05-10).