Lankide:Joxan Garaialde/Serbiaren historia

Serbiako historia Vlastimirovic Etxeak IX. mendean sortu zuen lehen serbiar estatuarekin, Rascia-rekin, hasi zela esan daiteke; Nemanjić Etxearen pean,Erresumaren eta Serbiar Inperioaren barnean garatu zen. Garai modernoetan, Serbia printzerri autonomoa izan da (1817-1878), printzerri eta erresuma independentea (1878-1918), serbiar, kroaziarren eta esloveniarren erresumaren parte (1918-1941) (1929an Jugoslaviako erresuma berrizendatua), naziek okupatutako estatu panpina (1941-1944), Jugoslaviako Errepublika Federal Sozialistako errepublika sozialista (1945-1992), Jugoslaviako Errepublika Federaleko errepublika (1992-2003) eta Estatu Batasuneko Serbia eta Montenegroko errepublika (2003-2006) Serbiako Errepublika gisa bere independentzia aldarrikatu baino lehen, 2006ko ekainaren 5ean.

Serbia Erdi Aroan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Serbiarrak VII. mendean sartu ziren bere egungo lurraldean, sei tribu muga ezberdinetan finkatuz, noizean behin estatu independenteak eratzen zituztenak eta beste batzuetan elkartuak:

Rascia/ Raška, egungo Serbiako mendebaldea eta Montenegroko iparraldea.
Bosnia/ Bosna. Gaur egungo Bosniako hego-erdialdea eta hego-ekialdea.
Zachlumia/ Zahumlje, mendebaldeko Herzegovina.
Travunia/ Trevinje, Herzegovina ekialdea.
Pagania/ Paganija, Dalmazia erdialdea.
Doclea-Zeta/ Duklja-Zeta, Montenegroren aurrekoak .

Erregistratutako lehen serbiar printzeak Višeslav, Radoslav, Prosigoj eta Vlastimir izan ziren. Garai hartan, herrialdeak guztiz onartu zuen kristautasuna, serbiar katoliko zein ortodoxo bazirelarik. Zetan, gaur Montenegro, Aita Santuak Mihailo erregea koroatu zuen 1077an, eta Artzapezpikutza titulua eman zion Bar hiriari, eta, horrekin, serbiarrek erlijio-autonomia lortu zuten. Mihailoren semeak, Konstantino Bodinek, 1080an, tronua aldarrikatu zuen, eta 1101ean hil zen arte gobernatu zuen.

Gobernadoreek aldatzen jarraitu zuten; herrialdeak Bizantziar Inperioaren babesa onartu zuen bere etsaia, Bulgariako Lehen Inperioa, urrun mantentzeko. Serbia Bizantziar Inperiotik mende bat geroago askatu zen.

Lehen Serbiako estatu batua Caslav Klonimirovic-enkin agertu zen, X. mendearen erdialdera, Rascian, Bosnia, Herzegovina, Serbia Zaharra eta Montenegroko tribuak elkartuz eta Pagania, Zachlumia, Travunia, Konavle, Bosnia eta Rascia Serbian sartuz, ι Σερβλια)^[1]^[2]. Hala ere, XI. mendearen lehen erdian, Zeta Vojislavljevic familiaren igoera etorri zen. Azkenik, XII. mendearen erdialdera, Rascia nagusitu zen berriro, Nemanjic dinastiarekin, eta horrek Serbiako Erresuma hiru mende baino gehiago iraun zuen urrezko aro batera eraman zuen. Ordena feudala praktikatzen ez zuen estatu bakanetako bat izanik, Nemanjic-ek erresumaren ospe politiko, ekonomiko eta kultural handia lortu zuen Europan, eta Balkanetako estatu indartsu bat sortu zuen, Stefan Dusan enperadorearen erregealdian bere apogeoa lortu zuena XIV. mendearen erdialdera, azkenik turkiar otomandarren mendean erori baino lehen (Zeta, azken gotorleku gisa, azkenean 1499an eroriko zena).

XIV. mendearen hasieran, serbiarrak hiru erreinu independentetan bizi ziren: Doclea, Rascia eta Sirmia^[3]^[4]^[5].

Turkiaren inbasioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bi serbiar baroi boteretsu, Uglješa eta Vukašin Mrnjavčevič anaiek, armada handi bat bildu zuten turkiarrak uxatzeko. 1371. urtean, turkiar lurraldean sartu ziren etsaia erasotzeko, baina, beren buruarengan, konfiantza handiegia zuten: Maritza ibaiaren ondoan jarri zituzten kanpamenduak, egungo Turkian, eta mozkortzen hasi ziren aldez aurretik inbasioa ospatzen. Gauean, turkiar indarrek mozkortutako serbiar zaldunei eraso egin, eta ibaira eraman zituzten. Horietako asko itota hil ziren; beste batzuk hil, eta Serbiako armada desagerrarazi zuten.

Serbiarrek Plocnikeko guduan garaitu zituzten turkiarrak, 1386an. 1389ko Kosovoko guduan, garai hartan Serbiako eskualdeko gobernadore indartsuena zen Lazar printzeak agindutako tropek Murad I.a sultan turkiarra hil zuten, baina azkenean porrota jasan zuten, eta, kondaira sinetsezinen arabera, Vuk Brankovic- ek egindako traizioarengatik izan zen.

Kosovoko guduak Serbiaren patua zehaztu zuen, horren ostean ez baitzuen turkiarrei aurre egiteko gai zen armadarik. Egokitu gabeko garaia izan zen, Lazarren semearen, Stefan Lazarević despotaren, erregealdiak markatutakoa, garai hartako estiloko zalduna, buruzagi militarra eta poeta aldi berean. Bere oinordekoa izan zen Đurađ Branković lehengusuarekin batera (Vuk Branković-en semea), hiriburua iparraldera eraman zuen, eraiki berri zen Smederevo hiri gotortura. Turkiarrek bere konkistarekin jarraitu zuten, 1459an Serbiako lurralde osoa hartu zuten arte; Smederevo haien eskuetan erori zenean, Bosnia eta Zetako eremu batzuk serbiar lurralde aske bakar gisa gelditu ziren. 1496an Bosniako erreinua erori ondoren, Otomandar Inperioak Serbia gobernatu zuen ia lau mendez, Smederevoko Sanjakado administrazio-azpibarruti gisa ezarriz.