Pinu-kaskabeltz

Pinu-kaskabeltz
	Irudi gehiago
Iraute egoera
	; Arrisku txikia (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Filuma	Chordata
Klasea	Aves
Ordena	Passeriformes
Familia	Paridae
Generoa	Periparus
Espeziea	Periparus ater; Linnaeus, 1758
Banaketa mapa
Datu orokorrak
Masa	1,04 g (pisua jaiotzean)
Zabalera	0,18 m
Kumaldiaren tamaina	9,4
Errute denbora	15 egun
Arrautza

Pinu kaskabeltza (Periparus ater) paridae familiako hegazti paseriformea da, Europa eta iparraldeko Afrikako eskualde epel eta tropikaletan bizi dena^[1]

Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere itxura orokorragatik eta jarrera gregarioagatik beste parido batzuk ekartzen ditu gogora, hala nola, kaskabeltz handia edo amilotxak, baina bere kolore tristeak bereizten dute. 11 cm-ko tamaina du, buru beltza, masail zuriekin, garondoan orban zuri bat nabarmentzen da, atzetik ikusita identifikazioa asko errazten duena. Sabela zurixka du, pixka bat krema kolorekoa eta alboak marroi argiarekin, bizkarraldea berriz gris-oliba antzeko kolorekoa eta buztan gris-beltzaxkarekin. Arrak eta emeak ia berdinak dira; gazteen lumajeak helduenak baino kontraste gutxiago du. Tamainak, koloreak eta bentral marrarik ezak bereizten dituzte, euren kantuaz gain kaskabeltz handiarengatik. Itxuraz familiako beste txoriekin harreman onak dauzkate, baina ez amilotx urdinarekin; bi espezien arteko elkarbizitza zaila dela ematen du, amilotx urdin asko dauden lekuetan pinu kaskabeltz gutxi ikusten dira eta alderantziz.^[2]

Biologia eta ohiturak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bere izenak dagoeneko adierazten du pinudi eta koniferoen zaletasuna, altuera ertainetakoetan dentsitate handiagoak lortzen ditu, hostozabalen basoetan bizitzeari muzin egin gabe, hala nola pagadiak, non ohikoa den, urkiak, hariztiak, etab. Dena den, ugaltze-garaian zailagoa da ibaiertzeko basoetan, parkeetan, sagastietan edo zuhaitz isolatuetan aurkitzea, neguan bai jotzen dute eremu hauetara, beste parido batzuen konpainian banda txikiak osatuz, hala nola, kaskabeltz handia edo amilotx motoduna.

Ez da hegazti iheskorra, baina bere baso zaletasunagatik kaskabeltz handia baino gutxiago ezagutzen da. Elikagaien bila etengabe jarduten duelako aukera asko ematen digu gertutik behatzeko. Batez ere intsektuez eta armiarmaz elikatzen da hostoak edo adarrak arakatuz, baita enbor lodiak ere, zeinetan hegazti igokari gisa jarduten du. Intsektu kaltegarri ugari kontsumitzen ditu, pinu-beldarra barne, baina garapenaren fase jakin batera arte bakarrik. Neguan, animalia-jatorriko elikagaien eskasia ikusita, pinaziak eta mota guztietako haziak kontsumitzen ditu.

Normalean koniferoetan hazten du, baina ez nahitaez horietako batean. Zuhaitzetako barrunbeak, abandonatutako okilen habiak, hormetako eta ezpondetako zuloak, habia-kutxak, baita harri piloak ere, eta tarteka lurrean ere ugaltzen da. Beste kaskabeltzen antzeko habia egiten du, eta normalean bi errunaldi egiten ditu udaberrian, 7-9 arrautza zuri, alde zabalean arrexka edo gorrixka koloreko orbantxoekin. Emea da 14-18 egunez inkubatzen duena eta txitak, habian 16-19 egun egon ondoren, utzi egiten dute, gurasoek beste bi astez elikatzen dituzte eta independente bihurtzen dira.

Banaketa, habitata eta estatusa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kaskabeltz handiarena bezala, bere hedapen globala Afrikako ipar-mendebaldea, Europa gehiena eta Asiako zerrenda zabal bat bere ekialdeko muturrerainokoa da. Normalean hegazti sedentario bat da, urte osoan zehar dago hemen, eta neguan mugimendu alderraiak egiten ditu saldo txikietan bilduta janari bila.

Euskal Herrian isurialde atlantikoan uniformeki banatuta dago, Pinus radiata-ren birpopulaketetan dentsitate handietara iristen da, eta baita, hain ugaria ez bada ere hostozabalen basoetan. Mediterraneoko isurialdean, hegoalderantz jaistean zailagoa da hura aurkitzea, basoak falta diren nekazaritza eremu zabaletan ez dago. Edonola ere, oso arraroa da erkameztietan eta artederretan agertzea. Kantabriako mendilerroaren iparraldeko pagadietan badago, baina ez hegoaldean edo Arabako Errioxa osoan.

Garbiegi dauden Pinus radiata-ren birpopulatutako gazteetan zaila izaten dute habia egiteko leku egokiak aurkitzea, beraz, komenigarria litzateke ugaltzeko habia-kutxak jartzea.

Taxonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pinu kaskabeltzak hainbat azpiespezie ditu:

Parus ater aemodius Blyth, 1845
Parus ater ater Linnaeus, 1758
Parus ater atlas Meade-Waldo, 1901
Parus ater brittanicus Sharpe & Dresser, 1871
Parus ater chorassanicus Zarudny & Bilkevitch, 1911
Parus ater cypriotes Guillemard, 1888
Parus ater derjugini Zarudny & Loudon, 1903
Parus ater eckodedicatus Martens, J, Tietze & Sun, 2006
Parus ater gaddi Zarudny, 1911
Parus ater hibernicus Ogilvie-Grant, 1910
Parus ater insularis Hellmayr, 1902
Parus ater kuatunensis La Touche, 1923
Parus ater ledouci Malherbe, 1845
Parus ater martensi Eck, 1998
Parus ater michalowskii Bogdanov, 1879
Parus ater moltchanovi Menzbier, 1903
Parus ater pekinensis Verreaux, J, 1868
Parus ater phaeonotus Blanford, 1873
Parus ater ptilosus Ogilvie-Grant, 1912
Parus ater rufipectus Severtzov, 1873
Parus ater sardus Kleinschmidt, O, 1903
Parus ater vieirae Nicholson, 1906

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ BirdLife International (2008). Parus ater. IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species
↑ (Gaztelaniaz) Administracion de la Comunidad Autonoma de Euskadi. (1989). Euskal Autonomi Elkarteko Ornodunak. Graficas Santamaria S.A., 278 or. ISBN 84-7542-639-5..