Sisal (Yucatán)

Sisal
	Mexikoko herria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Mexiko
Mexikoko estatu	Yucatán
Municipality of Mexico	Hunucmá (udalerria)
Posta kodea	97355
Geografia
Koordenatuak	21°09′55″N 90°01′50″W / 21.1653°N 90.0306°W
Altuera	0 m
Demografia
Biztanleria	1.837 (2010)
Informazio gehigarria
Sorrera	1585
Ordu eremua	UTC−06:00

Sisal Mexikoko portu bat da, Yucatán Estatuko ipar-mendebaldeko kostaldean kokatua, Mexikoko Golkoan eta Hunucmá udalerrian. Iraganean, Zizalgo Santa Maria ere deitua izan zen. Sisal, historikoki, Yucatángo portu nagusia izan zen XVI. mendetik XX. mendearen hasierara arte, Progresoko portuak ordezkatu zuen arte, garai hartan estatuaren industria nagusia zen henekenaren erabilera bideratzeko sortua. Herria estatuko hiriburua den Méridatik 53 kilometro ipar-mendebaldera dago.

Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sisal izena maia hizkuntzatik dator, "Hotza astuna eta sarkorra den lekua" esan nahi duena (síis, hotz; aal, astuna). Portuaren izenari ematen zaizkion beste esanahi batzuk hauek dira: «Zuhaitz handiek egiten duten freskotasuna eta itzala» (síis óol) eta «emakumearen semea edo alaba» (aal).

Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Historikoki maiek sortu zuten Sisaleko lene portua, Ah Canuldarrek erabili zutenak, Kalkiniko Kodexan zehazten den bezala. Koloniaren garaian, indarrean zegoen Espainiako legeak ezartzen zuen probintziak merkataritza egin zezakeen portu bakarra Campeche zela, garai hartan Yucatánen zati zena. Hala ere, Campeche Meridarekiko urruntasunagatik eta bi herrien arteko lehia historikoagatik, hiriburutik hurbilago zegoen portu bat egokitu zen, 1811n ezarri zena ofizialki. Garai kolonialean ere, portua babesteko gotorleku bat eraiki zen, eta 1845ean itsasargi bat gehitu zitzaion.^[1] Gotorlekuak eta itsasargiak gaur egun arte iraun dute, eta turismoa erakartzen dute. Geroago, ofizialki Progreso deituriko portu berria ezarri zenean, Sisal nabarmen jaitsi zen, gaur egun dagoen arrantza eta turismo herri txiki bihurtzeraino.

Agintariek Sisal Herri Magiko izendatu ondoren, herriko biztanle batzuek portuko sarrera blokeatu zuten 2021eko uztailaren 5ean, titulu horren ondoriozko inbertsio ekonomikoa kostaldean lurrak erosi zituzten enpresarientzat bakarrik izango zela argudiatuz. Manglareen suntsiketaren, lurrak kentzearen eta hirigune historikoko errenta-prezioen igoeraren aurkakoa ere izan zen.^[2]