Miloš Forman

Miloš Forman
	; Irudi gehiago
; Epaimahaiko presidentea Cannesko Zinemaldian	; 1985 - 1985 ; ← Dirck Bogarde - Sydney Pollack →
; Epaimahaiko presidentea Cannesko Zinemaldian
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Jan Tomáš Forman
Jaiotza	Čáslav, 1932ko otsailaren 18a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak ; Txekoslovakia ; Txekia
Heriotza	Danbury (Connecticut), 2018ko apirilaren 13a (86 urte)
Hobiratze lekua	New Warren Cemetery (en) ; Warren (Connecticut)
Heriotza modua	: eritasuna
Familia
Aita	Otto Kohn
Ezkontidea(k)	Jana Brejchová (1958 - 1962); Věra Křesadlová (en) (1964 - 1999); Martina Formanová (1999ko azaroaren 28a - 2018ko apirilaren 13a)
Seme-alabak	ikusi Petr Forman; Matěj Forman;
Anai-arrebak	ikusi Joseph J. Kohn;
Hezkuntza
Heziketa	Pragako Arte Eszenikoen Akademia ; Pragako Arte Eszenikoen Akademiaren Zinema eta TB eskola
Hizkuntzak	txekiera; ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	film-zuzendaria, zinema ekoizlea, aktorea, antzerkigilea, gidoilaria, zinema aktorea eta errealizadorea
Enplegatzailea(k)	Columbia Unibertsitatea
Lan nabarmenak	ikusi Black Peter (en) ; Loves of a Blonde (en) ; The Fireman's Ball (en) ; Taking Off (en) ; One Flew Over the Cuckoo's Nest; Hair; Ragtime (en) ; Amadeus; Valmont (en) ; The People vs. Larry Flynt; Man on the Moon (en) ; Goya's Ghosts (en) ; Q104895189 ;
Jasotako sariak	ikusi Czech Medal of Merit (1995) ; Directors Guild of America Award (2012) ; Zuzendari onenaren Oscar Saria (1975) : One Flew Over the Cuckoo's Nest; Zuzendari onenaren Oscar Saria (1984) : Amadeus; BAFTA Award for Best Film (1977) : One Flew Over the Cuckoo's Nest; David di Donatello for Best Foreign Director (1976) : One Flew Over the Cuckoo's Nest; Los Angeles Film Critics Association Award for Best Director (1984) : Amadeus; Zuzendari onenaren Urrezko Globo Saria (1984) : Amadeus; Urrezko Hartza (1997) : The People vs. Larry Flynt; César Award for Best Foreign Film ; honorary citizen of Prague (2017ko maiatzaren 16a) ; European Film Academy Achievement in World Cinema Award (1997) : The People vs. Larry Flynt; BAFTA Award for Best Direction ;
Kidetza	Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; Eskautismo; Zinemako Arte eta Zientzien Akademia
Izengoitia(k)	Miloš Forman
	milosforman.com

Miloš Forman, Jan Tomáš Forman jaioa (Čáslav, Txekia, 1932ko otsailaren 18 – Danbury, Connecticut, AEB, 2018ko apirilaren 13) Txekiako film zuzendaria izan zen. Umezurtz geratu zen oso gazte, gurasoak Auschwitzeko kontzentrazio-esparruan hil baitziren.

Formanen filmografiak aniztasuna erakusten du: dramak, komediak, musikalak... askotariko gaiak jorratu, eta askotariko moldeekin jantzi zituen kontatu nahi zituen istorioak. Bere film gehienetan bi ezaugarri errepikatzen dira: muturreko pertsonaien gainean eraiki ohi zituela narrazioak, eta boterekeriaren aurkako jarrera antzeman zitekeela sarritan, bere izaeraren isla ere bazena. Narratzaile eta zuzendari aparta izatearen aitortza lortu zuen.^[1]

Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Txekoslovakiako Čáslav herrian sortu zen —gaur egungo Txekian—, 1932an, eta Pragan egin zituen zinema ikasketak. Bere herrialdean ondu zituen lehen filmak. Lehen lanekin jada nazioarteko kritikaren nahiz jaialdien arreta erakarri zuen zinemagileak. Black Peter (1964) izan zuen estreinako film luzea, Txekoslovakiako hiri txiki bateko gazte bat protagonista zuen lana, eta, bere herrialdeko kritikaren saria ez ezik, harrera ona lortu zuen Cannes, New York eta Locarnoko jaialdietan ere —azken horrek sari nagusia eman zion—. Loves of a Blonde aurkeztu zuen hurrengo urtean, ingelesez besteko hizkuntza batean ondutako lanik onenaren Oscar sarirako hautagai izan zena. 1967an, The Firemen's Ball zuzendu zuen, koloretan egin zuen lehena, eta, aurreko lana bezala, Txekoslovakiako Zinema Berriaren Olatuaren ikur nagusietakotzat jotzen dena. Txekoslovakiako herri txiki bateko suhiltzaileen urteko festan girotua, istorioaren atzean ustelkeria, burokrazia eta orduko sistema komunistaren gaineko kritika satiriko gisa ulertu izan da filma. Ordurako, agintarien presioa sumatzen eta zentsura pairatzen hasia zen zinemagilea, gerora azaldu izan zuenez. Suhiltzaileen istorio hura izango zen, denboraldi luze batez behintzat, sorterrian filmatuko zuen azkena.^[2]

Sobiet Batasunak 1968ko Pragako Udaberrian herrialde inbaditu zuenean, Forman Parisen zegoen, film baten ekoizpenaren negoziazioan. Hori zela eta, estudioek kaleratu ondoren, Ameriketako Estatu Batuetara joan zen. 1977an hiritartasuna eskuratuko zuen.^[3]

Hollywooden zela zuzendu zuen One Flew Over the Cuckoo's Nest (1975), bere lanik esanguratsuenetako bat, Ken Kesey-en eleberrian oinarriturik. Bost Oscar sari lortu zituen Jack Nicholson protagonista duen film horrekin, baita nazioarteko ospea ere. Urte batzuk geroago, zuzendari onenaren bere bigarren Oscar saria —eta beste zazpi garaikur— lortu zituen Amadeus pelikularekin (1984). Bi horien artean, bere zinemagintzaren aniztasunaren isla den beste lan bat aurkeztu zuen, Hair musikala (1979). Askotariko filmak zuzentzen jarraitu zuen hurrengo urteetan ere: haren filmografiako aleen artean daude, besteak beste, Valmont (1989, Pierre Choderlos de Laclosek 1782an idatzitako Les Liaisons dangereuses nobela oinarri duen drama), The People vs. Larry Flynt (1996, Hustler aldizkariaren jabearen bizitza kontatzen du) eta Man on the Moon (1999, Andy Kaufman umorista estatubatuarraren bizitzan inspiratutako tragikomedia).^[1]^[3]

Forman 86 urterekin hil da, Connecticuteko (AEB) bere etxean.^[3]

Filmografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Urtea	Filma	Antzezleak	Ekoizlea	Hizkuntzak
1958	Laterna magika II	Irena Kačírková, Sylvie Daníčková	--
1963	Kdyby ty muziky nebyly	Jan Vostrčil, Vladimír Pucholt	--	gaztelaniaz: If Only They Ain't Had Them Bands
1963	Audition	Jiří Šlitr, Hana Hegerová	--	gaztelaniaz: Concurso frantsesez: L'Audition
1964	Black Peter	Vladimír Pucholt, Pavel Sedláček	--	gaztelaniaz: Pedro el negro frantsesez: L'As de pique
1965	Loves of a Blonde	Vladimír Menšík, Josef Kolb	Barrandov Studios	gaztelaniaz: Los amores de una rubia frantsesez: Les Amours d'une blonde
1967	The Fireman's Ball	Josef Šebánek, Jan Vostrčil	Barrandov Studios	gaztelaniaz: ¡Al fuego frantsesez: Au feu, les pompiers !
1971	I Miss Sonja Henie	Sonja Henie, Catherine Rouvel	--
1971	Taking Off	Lynn Carlin, Buck Henry	Universal Pictures	gaztelaniaz: Juventud sin esperanza
1973	Visions of Eight	Mark Spitz, Ludmilla Tourischeva	--	gaztelaniaz: Olympic Visions frantsesez: Les Huit Visions
1975	One Flew Over the Cuckoo's Nest	Jack Nicholson, Louise Fletcher	Fantasy Films Productions	gaztelaniaz: Alguien voló sobre el nido del cuco frantsesez: Vol au-dessus d'un nid de coucou
1979	Hair	John Savage, Treat Williams	United Artists Corporation
1981	Ragtime	James Cagney, Brad Dourif	Paramount Pictures
1984	Amadeus	F. Murray Abraham, Tom Hulce	Orion Pictures
1989	Valmont	Colin Firth, Annette Bening	--
1996	The People vs. Larry Flynt	Woody Harrelson, Courtney Love	Phoenix Pictures	frantsesez: Larry Flynt
1999	Man on the Moon	Jim Carrey, Danny DeVito	BBC Film
2006	Goya's Ghosts	Javier Bardem, Natalie Portman	--	gaztelaniaz: Los fantasmas de Goya frantsesez: Les Fantômes de Goya

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Miloš Forman

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ ^a ^b Sarasola, Ainhoa. (2018-04-15). «Boterekeriaren aurkako begirada» Berria (Noiz kontsultatua: 2024-06-04).
↑ Sarasola, Ainhoa. (2018-04-15). «Boterekeriaren aurkako begirada» Berria (Noiz kontsultatua: 2024-06-04).
↑ ^a ^b ^c Sarasola, Ainhoa. (2018). «Milos Forman zinemagilea hil da» Berria (Noiz kontsultatua: 2024-06-04).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Datuak: Q51525
Multimedia: Miloš Forman / Q51525

[:0-1] Sarasola, Ainhoa. (2018-04-15). «Boterekeriaren aurkako begirada» Berria (Noiz kontsultatua: 2024-06-04).

[2] Sarasola, Ainhoa. (2018-04-15). «Boterekeriaren aurkako begirada» Berria (Noiz kontsultatua: 2024-06-04).

[:1-3] Sarasola, Ainhoa. (2018). «Milos Forman zinemagilea hil da» Berria (Noiz kontsultatua: 2024-06-04).

[1]

[2]

[3]

i e a Zuzendari onenaren Oscar Saria
1927–1950	Frank Borzage (1927/28) Lewis Milestone (1927/28) Frank Lloyd (1928/29) Lewis Milestone (1929/30) Norman Taurog (1930/31) Frank Borzage (1931/32) Frank Lloyd (1932/33) Frank Capra (1934) John Ford (1935) Frank Capra (1936) Leo McCarey (1937) Frank Capra (1938) Victor Fleming (1939) John Ford (1940) John Ford (1941) William Wyler (1942) Michael Curtiz (1943) Leo McCarey (1944) Billy Wilder (1945) William Wyler (1946) Elia Kazan (1947) John Huston (1948) Joseph L. Mankiewicz (1949) Joseph L. Mankiewicz (1950)
1951–1975	George Stevens (1951) John Ford (1952) Fred Zinnemann (1953) Elia Kazan (1954) Delbert Mann (1955) George Stevens (1956) David Lean (1957) Vincente Minnelli (1958) William Wyler (1959) Billy Wilder (1960) Jerome Robbins eta Robert Wise (1961) David Lean (1962) Tony Richardson (1963) George Cukor (1964) Robert Wise (1965) Fred Zinnemann (1966) Mike Nichols (1967) Carol Reed (1968) John Schlesinger (1969) Franklin J. Schaffner (1970) William Friedkin (1971) Bob Fosse (1972) George Roy Hill (1973) Francis Ford Coppola (1974) Miloš Forman (1975)
1976–2000	John G. Avildsen (1976) Woody Allen (1977) Michael Cimino (1978) Robert Benton (1979) Robert Redford (1980) Warren Beatty (1981) Richard Attenborough (1982) James L. Brooks (1983) Miloš Forman (1984) Sydney Pollack (1985) Oliver Stone (1986) Bernardo Bertolucci (1987) Barry Levinson (1988) Oliver Stone (1989) Kevin Costner (1990) Jonathan Demme (1991) Clint Eastwood (1992) Steven Spielberg (1993) Robert Zemeckis (1994) Mel Gibson (1995) Anthony Minghella (1996) James Cameron (1997) Steven Spielberg (1998) Sam Mendes (1999) Steven Soderbergh (2000)
2001–egun	Ron Howard (2001) Roman Polański (2002) Peter Jackson (2003) Clint Eastwood (2004) Ang Lee (2005) Martin Scorsese (2006) Joel Coen eta Ethan Coen (2007) Danny Boyle (2008) Kathryn Bigelow (2009) Tom Hooper (2010) Michel Hazanavicius (2011) Ang Lee (2012) Alfonso Cuarón (2013) Alejandro G. Iñárritu (2014) Alejandro G. Iñárritu (2015) Damien Chazelle (2016) Guillermo del Toro (2017) Alfonso Cuarón (2018) Bong Joon-ho (2019) Chloé Zhao (2020/21) Jane Campion (2021) Daniel Kwan eta Daniel Scheinert (2022)