Fe, Fi, Fo, Fum eta Phooey

Wikipedia, Entziklopedia askea
Bost sagu eta hiru astronauta joan ziren Ilargira eta Lurrera itzuli ziren Apolo 17aren America aginte moduluan, orain Houstongo Espazio Zentroan ikusgai.
Ronald Evans NASAko astronautak eta arratoiek elkarrekin orbitatu zuten Ilargia, sei egunez baino gehiagoz, 1972an.

Fe, Fi, Fo, Fum eta Phooey bost arratoi dira Ilargira joan zirenak, eta 75 aldiz inguratu zuten 1972ko Apolo 17 misioan. NASAk identifikazio-zenbaki hauek eman zizkien: A3305, A3326, A3356 eta A3400. Apollo 17an, Eugene Cernan, Harrison Schmitt eta Ronald Evansek eman zizkieten ezizenak. Lau sagu arrek, sagu eme batek, eta Evansek Apollo America komando-moduluan sei egun eta lau orduko errekor baten bidez orbitatu zuten Ilargia; Cernanek eta Schmittek, berriz, Apollo programako azken ilargi-txangoak egin zituzten.

Saguek banakako hodi-konpartimentuetan bidaiatu zuten aluminiozko edukiontzi baten barruan, "behar adinako janari-hornidura, tenperaturaren kontrola eta potasio superoxidoaren erreserba, CO2 xurgatu eta oxigeno freskoa ematen ziena".[1] Arratoi ar bat (A-3352) hil egin zen bidaian, eta bizirik atera ziren lau arratoiak hil eta disekzionatu egin zituzten, Ilargitik itzultzean izango zuten informazio biologikorako[1].

Hiru astronautak eta bost arratoiak izan ziren bidaiatzen eta Ilargia orbitatzen azken lurtarrak. Evansek eta bost arratoiek espazio-hegaldien bi errekor partekatzen dituzte: Ilargiaren orbitan denbora gehien ematen duena (147 ordu eta 43 minutu), eta orbita gehien egin dituztenak (75).[2]

Xedea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Apollo 17a 1972ko abenduaren 7an abiatu eta Lurrera itzuli zen abenduaren 19an. Izpi kosmikoen esperimentu biologiko batek (BIOCORE) eraman zituen bost poltsiko-saguak (Perognathus longimembris). Espezie hori aukeratu zuten esperimenturako, ongi dokumentatutako erantzun biologikoak zituztelako. Espeziearen abantaila batzuk hauek dira: tamaina txikia, egoera isolatuan mantentzeko erraztasuna (misioak irauten duen bitartean ez du edateko urik behar eta hondakin oso kontzentratuak sortzen ditu) eta ingurumen-estresari aurre egiteko gaitasun egiaztatua.

Fe, Fi, Fo, Fum eta Phooey erradiazio-monitoreekin jarri zituzten beiren azpian, izpi kosmikoek kalterik egingo ote zieten ikusteko. Bost arratoietatik lau bizirik irten ziren hegalditik; ez zen zehaztu zergatik hil zen bosgarrena.[3]

Lurrera itzuli ondoren, gainerako lau sagu biziak hil eta disekzionatu egin zituzten. Buru-azalean eta gibelean lesioak atzeman baziren ere, badirudi ez zeudela elkarrekin lotuta, eta ez zen uste izpi kosmikoen ondorio zirenik. Saguen erretina edo erraietan ez zen minik aurkitu. Apolo 17 Preliminary Science Report argitaratu zen unean, saguen garunak oraindik aztertu gabe zeuden, eta ondorengo azterketek, ordea, ez zuten efektu esanguratsurik erakutsi beren garunetan.[3]

Galeria[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  • 1972ko abenduaren 7ko Apoloren gaueko jaurtiketa
    1972ko abenduaren 7ko Apoloren gaueko jaurtiketa
  • Apollo 17 kapsula espaziala Hego Ozeano Barean urtzear dago.
    Apollo 17 kapsula espaziala Hego Ozeano Barean urtzear dago.
  • USS Ticonderoga, 1972ko abenduaren 19a (hiru astronautak itsasontzian zeuden)
    USS Ticonderoga, 1972ko abenduaren 19a (hiru astronautak itsasontzian zeuden)
  • Misioaren intsignia
    Misioaren intsignia

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b Conocimiento, Ventana al. (December 4, 2019). The Last Lunar Travellers: Three Humans and Five Mice. .
  2. ↑ «APOLLO 17» history.nasa.gov.
  3. ↑ a b «s4ch4» history.nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2022-03-29).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Fe,_Fi,_Fo,_Fum_eta_Phooey&oldid=8895292"(e)tik eskuratuta