Pantxonerak
Pantxonerak Laredotik (Kantabria) inguruko herrietara arrain saltzen joaten ziren emakumeak ziren.[1] Beste herri batzuetan Sardinerak deitzen zieten emakume hauei.[2]
Deskribapena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Laredoko Pantxonerak familia aurrera ateratzeko gogor lan egin zuten emakume kantabriarrak ziren. Emakume askoren izaera eta balentriaren eredu dira.[1]
Arrantza eta nekazaritza bizimodua baino ez zen sasoian,[3] pantxonerak goizaldean iristen ziren Laredoko portura, itsasontziak harrapatutako arrainez beteta etortzen zirenerako. Arraina erosten zuten, askotan seme-alabei bularra ematen zieten bitartean, eta saskietan kargatzen zuten. Oinez, trenbidearen trazadurari jarraituz, barnealdeko herrietara iristen ziren, hala nola, Liendo, Ampuero, Ramales eta baita Solareseraino ere, zeramaten arraina birsaltzeko.[1] Oso goiz heltzen ziren, batzuetan nekazariak lo zeudela. Gosea nagusi zen sasoi hartan, arinen heltzen zenak garestiago sal zezakeen edo onura gehiago lortu.[3] Kasurik onenean, dirutan ordaintzen zieten, nahiz eta gehienetan txitxarroak edo sardinak babarrunekin, arto-irinarekin, esnearekin edo gurinarekin trukatzen zituzten.[1] Goseak ibilarazten zituen pantxonerak, nahiz eta batzuetan umeei esnea eman ahal izateko beste baino ez lortu.[3]
Desagertutako lanbidea[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1970eko hamarkada inguruan desagertu ziren, garraioa hobetu eta enpresak saltzen hasi zirenean.[3] Ines Faraudo pantxoneraren hitzetan gazteek amamen lanbidea jarraitu beharrean, lantegietara joan ziren lanera. Tradizioa mantendu nahian Laredoko alde zaharrean arratsaldeetan elkartzen dira emakumeak abestiak kantatzeko. Laredoko Lore-batallan ere parte hartzen dute urtero.[3][4]
Pantxonera plater tipikoa gastronomian[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Pantxonerak Kantabriako kultura gastronomikoaren plater tipikoa dira, eta belaunaldiz belaunaldi transmititu da. Pantxonerak Laredoko errezeta tradizionala dira, marmita izeneko arrain-gisatu ezaguna . Marmita arrain freskoarekin eta patatekin egiten zen, eta marinelek prestatzen zuten beren ontzietan arrantza-jardueretan. Denboraren poderioz, errezeta hori egokitu egin zen lurrean jateko, eta okindegiak sortu ziren.[5]
Laredoko benetako hirugiharrak hondartzatik hurbil dauden jatetxeetan dasta daitezke, batez ere abuztuan, herriko “Taparen azoka” egiten denean. Azoka horretan, sukaldariek beren pintxorik onenak egiten dituzte, eta pantxonera izaten da protagonista nagusia.[5] Pantxoneraren errezeta hauxe da: Zuritu eta txikitu kipula bat eta hiru baratxuri-ale. Eltze batean, gehitu oliba-olioa eta erregosi kipula eta baratxuria gorritu arte. Gaineratu tomate zuritua eta zatitua. Ondoren, gehitu patata zurituak eta zatituak, perrexil pixka bat eta arrain-salda pixka bat. Egiten utzi 10 minutuz, patatak bigun egon arte. Gehitu moztutako arraina zati txikitan eta itsaskiak (gustura). Egin beste minutu batzuetan, noizean behin eraginez. Zerbitzatu bero, ogi txigortuaren xerra batekin.[5]
Aintzatespenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Pantxonera eskultura Laredoko Salbeko Itsas Pasealekuan dago eta "emakume arrantzalea" edo Panchoneras delakoak da. Udalak, obraren bidez, emakume baten irudia goraipatu nahi izan zuen, gizon bat bezala, emakumea bere konpromisoarekin, poztasunarekin eta lan gogorrarekin aurrera atera baitzen lan gogor horretan.[6]
- Mariuca Pantxoneraren erromantzea.[7]
- Pantxonerei eta Ines Faraudo azken pantxonetako bati erreportaje-omenaldia.[3]
- Panchoneras de Laredo Musika Talde Kulturalak, ahazten ari ziren kantak berreskuratzen saiatzeko asmoz sortutako taldeak, emakume saltzaile haien izena hartu zuen.[8] 2022ko ekain-uztailean Laredon egin zen argazki erakusketa.[9][8][10][11][12][13]
- Pantxonera giltzatakoa sortu zen omentzeko.[2]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b c d (Gaztelaniaz) Miguélez, Eva. (2015-11-18). panchoneras de laredo - EL TOMAVISTAS DE SANTANDER. (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ a b (Gaztelaniaz) «LLAVERO "PANCHONERA" PLATA - Homenaje a una figura mítica» olgafernandezplata.com (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
- ↑ a b c d e f La verdadera historia de las Panchoneras de Laredo. (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
- ↑ (Gaztelaniaz) Rodríguez, José Luis Martín. (2016-08-20). «Las panchoneras de Laredo» La Opinión de Zamora (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
- ↑ a b c (Gaztelaniaz) Romero, Allande. (2023-04-05). «Las panchoneras de Laredo» Cantabria (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
- ↑ «Escultura Urbana Zaragoza» www.esculturaurbanaaragon.com.es (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
- ↑ Ciberchus. (2018-07-23). «CIBERCHUS: ROMANCE DE MARIUCA, LA PANCHONERA» CIBERCHUS (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) Mellado, Javier González. (2022-06-16). «Un cuarto de siglo entonando lo mejor del repertorio musical laredano» El Diario Montañés (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
- ↑ (Gaztelaniaz) EXPOSICIÓN 25 ANIVERSARIO PANCHONERAS DE LAREDO (1997-2022) (2022-06-26). (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
- ↑ «:: LA EXPOSICIÓN FOTOGRÁFICA “ ¡SON DE LAREDO SON, SON PANCHONERAS ¡” COMMEMORATIVA DEL XX ANIVERSARIO DE LA ASOCIACIÓN MUSICAL Y CULTURAL LAS PACHONERAS DE LAREDO FUE INAUGURADA EL 27 DE JULIO DE 2016 // Ayuntamiento de Laredo» www.laredo.es (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
- ↑ (Gaztelaniaz) Mellado, Javier González. (2023-03-06). «Las Panchoneras entonan las marzas más pejinas» El Diario Montañés (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
- ↑ (Gaztelaniaz) Noticias 24h, Ifomo. (2022-02-27). «Laredo canta Las Marzas como 'pregón' para recibir la primavera» Ifomo Noticias 24h (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).
- ↑ (Gaztelaniaz) Noticias 24h, Ifomo. (2022-02-27). «Laredo canta Las Marzas como 'pregón' para recibir la primavera» Ifomo Noticias 24h (Noiz kontsultatua: 2023-09-19).