Exoplaneta
Gure Eguzki-sistemako planeta guztiek Eguzkiaren inguruan orbitatzen dute. Beste izar batzuen inguruan orbitatzen duten planetei exoplaneta deitzen zaie.
Nola bilatzen dira exoplanetak?[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Exoplanetak oso zailak dira zuzenean teleskopioz ikusteko. Inguruan orbitatzen duten izarren distira handiak ezkutatzen ditu. Horregatik, astronomoek urrutiko planeta horiek detektatu eta aztertzeko beste modu batzuk erabiltzen dituzte: exoplanetak zeharka bilatzen dituzte, orbitatzen dituzten izarretan duten eragina aztertuz.
Adibidez, exoplanetak bilatzeko modu bat izar "kulunkariak" bilatzea da. Planetak dituen izar batek ez du bere erdigunearen inguruan perfektuki orbitatzen. Urrutitik ikusita, zentratuta ez dagoen orbita horren eraginez, izarra kulunka mugitzen dela ematen du.
Ehunka planeta aurkitu dira metodo honekin. Hala ere, planeta horiek Jupiter bezalako planeta handiak edo handiagoak dira. Planeta txikienak, hala nola Lurra bezalakoak, askoz zailagoak dira aurkitzen, detektatzen zailak diren gorabehera txikiak baino ez baitituzte sortzen.
Nola bilatzen dira exoplanetak beste eguzki-sistema batzuetan?[aldatu | aldatu iturburu kodea]
2009an, NASAk Kepler izeneko espazio-ontzia jaurti zuen exoplanetak bilatzeko. Keplerrek tamaina eta orbita ezberdineko planetak aurkitu zituen, tamaina eta tenperatura ezberdineko izarren inguruan orbitatzen.
Keplerrek aurkitutako planetetako batzuk haien izarretik oso distantzia berezira dauden planeta harritsuak dira. Distantzia berezi horri "eremu bizigarria" deitzen zaio, bizitza posible izan daitekeen distantzia bakarra delako. Izarretik beste distantzia batzuetara, ezinezkoa da planeta horietan bizia egotea.
Keplerrek exoplanetak detektatu zituen trantsitu deritzan metodoa erabiliz. Planeta bat bere izarraren aurretik igarotzen denean, horri trantsitu deitzen zaio. Planeta izarraren aurretik igarotzen denean, izarraren argia apur bat estaltzen du. Horrek esan nahi du izarra ez dela hain distiratsua izango planeta bere aurretik igarotzen denean.
Astronomoek izar baten distira trantsitu batean nola aldatzen den ikus dezakete. Honek planetaren tamaina jakiten laguntzen die.
Trantsitu bakoitzaren artean igarotzen den denbora aztertzean, astronomoek halako planeta bat bere izarretik zein urrun dagoen ere jakin dezakete. Honek planetaren tenperaturari buruzko informazioa ematen digu. Planeta bat tenperatura egokian badago, ur likidoa izan lezake, bizitzarako funtsezko osagaia.
Orain arte, Kepler misioak milaka planeta aurkitu ditu. Orain badakigu exoplanetak oso ugariak direla unibertsoan, eta NASAren misio gehiago programatu dira etorkizunean askoz gehiago aurkitzeko.