1865-en iturria ikusi

{{urte aurkibide probak}}


{{urtegertaerak}}
== Gertaerak ==
* [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[John Wilkes Booth]] aktoreak [[Abraham Lincolnen hilketa|Abraham Lincoln estatubatuar presidentea erail zuen]].
* [[Uztailaren 2]]a &ndash; [[Salbazio Ejerzito]]a sortu zen [[Londres]]ko Whitechapelen.
* [[Abuztuaren 25]]a &ndash; [[India]]ko Sherghati hirian Shergotty meteoritoa erori zen.
* [[Abenduaren 18]]a &ndash; [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetan]] esklabutza amaitutzat eman zuten legez.

== Arte eta kultura ==
* [[Apirilaren 28]]a &ndash; ''[[Emakume afrikarra]]'' ({{lang-fr|L'Africaine}}), [[Giacomo Meyerbeer]]ren musika eta [[Eugène Scribe]]ren libretoa duen [[opera]] estreinatu zen [[Parisko Opera]] antzokian.
* [[Azaroaren 26]]a &ndash; [[Lewis Carroll]]ek "Aliceren Abenturak Lurralde Miresgarrian" liburua argitaratu zuen.
* [[Jules Verne]] idazleak ''"De la Terre à la Lune"'' ("Lurratik Ilargira") argitaratu zuen.

== Zientzia eta teknologia ==

== Kirolak ==

== Jaiotzak ==
==== Urtarrila ====
* [[Urtarrilaren 5]]a &ndash; [[Clotilde García del Castillo]], [[Joaquín Sorolla]]ren emaztea eta musa eta [[Sorolla museoa|Sorolla Museoaren]] sortzailea (h. [[1929]]).
* [[Urtarrilaren 6]]a &ndash; [[Nikolai Marr]], georgiar hizkuntzalari, arkeologo eta etnografoa (h. [[1934]]).
* [[Urtarrilaren 7]]a &ndash; [[Joxepa Antoni Aranberri Petriarena "Xenpelar"|Joxepa Antoni Aranberri Petriarena ''Xenpelar'']], gipuzkoar ehulea eta bertsolaria (h. [[1943]]).
* [[Urtarrilaren 8]]a &ndash; [[Winnaretta Singer]], estatubatuar musika-mezenasa eta eta [[Singer Corporation]] enpresaren oinordekoa (h. [[1943]]).
* [[Urtarrilaren 10]]a - [[Mary Ingalls]], estatubatuar idazlea (h. [[1928]]).
* [[Urtarrilaren 11]] &ndash; [[Juan Hartmann]], alemaniar astronomoa (h. [[1936]]).
* [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Valentin Serov]], errusiar margolaria (h. [[1911]]).
* [[Urtarrilaren 20]]a &ndash; [[Josef Fischer]], alemaniar txirrindularia (h. [[1953]]).
* [[Urtarrilaren 22]]a &ndash; [[Friedrich Paschen]], alemaniar fisikaria (h. [[1947]]).
* [[Urtarrilaren 26]]a &ndash; [[Sabin Arana]], euskal [[abertzaletasun]]aren "aita" (h.[[1903]]).
* [[Urtarrilaren 28]]a &ndash; [[Kaarlo Juho Ståhlberg]], lehendabiziko [[Finlandia]]ko presidentea (h. [[1952]]).

==== Otsaila ====
* [[Otsailaren 3]]a &ndash; [[Isaac Israëls]], herbeheretar margolaria (h. [[1934]]).
* [[Otsailaren 6]]a &ndash; [[Andrew Crommelin]], frantziar-irlandar astronomoa (h. [[1939]]).
* [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Erich Dagobert von Drygalski]], alemaniar geografo, geofisikari, botaniko eta zientzialari polarra (h. [[1949]]).
* [[Otsailaren 9]]a &ndash; [[Polonia Etxeberria]], [[Eibar]]ko neskentzako lehen eskolako maistra (h. [[1947]]).
* [[Otsailaren 13]]a &ndash; [[István Csók]], hungariar margolari inpresionista (h. [[1961]]).
* [[Otsailaren 19]]a &ndash; [[Sven Hedin]], suediar esploratzaile, geografo, topografo, argazkilari, bidaia-liburuen idazle eta ilustratzailea (h. [[1952]]).

==== Martxoa ====
* [[Martxoaren 5]]a &ndash; [[Clémentine Delait]], frantziar [[emakume bizardun]]a (h. [[1939]]).
* [[Martxoaren 16]]a &ndash; [[Carme Karr i Alfonsetti]], kataluniar kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (h. [[1943]]).
* [[Martxoaren 21]]a &ndash; [[Jane Misme]], frantziar kazetari eta feminista (h. [[1935]]).
* [[Martxoaren 25]]a &ndash; [[Pierre Weiss]], frantziar fisikaria (h. [[1940]]).
* [[Martxoaren 29]]a &ndash; [[Gabriel Narutowicz]], [[Polonia]]ko presidentea (h. [[1922]]).
* [[Martxoaren 30]]a &ndash; [[Heinrich Rubens]], alemaniar fisikaria (h. [[1922]]).

==== Apirila ====
* [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Richard Zsigmondy]], austriar kimikaria eta [[1925]]eko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1929]]).
* [[Apirilaren 2]]a &ndash; [[Eduardo Urkiola]], bizkaitar margolaria (h. [[1932]]).
* [[Apirilaren 9]]a &ndash; [[Erich Ludendorff]], alemaniar jenerala (h. [[1937]]).
* [[Apirilaren 16]]a &ndash; [[Nicolas Viar Eguzkitza]], bizkaitar idazle eta politikari abertzalea (h. [[1945]]).
* [[Apirilaren 17]]a &ndash; [[Urtsula Ledóchowska]], poloniar moja urtsulatarra (h. [[1939]]).
* [[Apirilaren 26]]a &ndash; [[Akseli Gallen-Kallela]], finlandiar margolaria (h. [[1931]]).
* [[Apirilaren 27]]a &ndash; [[Archibald Leitch]], [[eskoziar]] arkitektoa eta futbol estadio diseinatzailea (h. [[1939]]).

==== Maiatza ====
* [[Maiatzaren 12]]a &ndash; [[Eduardo di Capua]], italiar abeslari eta musikagilea (h. [[1917]]).
* [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Frederiko Augusto III.a Saxoniakoa]], [[Saxoniako Erresuma|Saxoniako]] azken erregea (h. [[1932]]).
* [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[John Mott]], estatubatuar ebanjelista, 1946ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1955]]).
* [[Maiatzaren 25]]a &ndash; [[Pieter Zeeman]], holandar fisikaria, 1902ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1943]]).

==== Ekaina ====
* [[Ekainaren 3]]a &ndash; [[Jurgi V.a Erresuma Batukoa]], Erresuma Batuko errege eta Indiako enperadorea (h. [[1936]]).
* [[Ekainaren 9]]a &ndash; [[Carl Nielsen]], danimarkar musikaria (h. [[1931]]).
* [[Ekainaren 12]]a &ndash; [[E. Lilian Todd]], estatubatuar asmatzailea, zenbait aeroplanoren diseinatzailea (h. [[1937]]).
* [[Ekainaren 13]]a &ndash; [[William Butler Yeats]], irlandar idazlea, 1923an [[Literaturako Nobel Saria|Literaturako Nobel sariduna]] (h.[[1939]]).
* [[Ekainaren 24]]a &ndash; [[Robert Henri]], estatubatuar margolaria (h. [[1929]]).
* [[Ekainaren 28]]a &ndash; [[Alice May Douglas]], estatubatuar idazle, poeta eta argitaratzailea (h. [[1943]]).

==== Uztaila ====
* [[Uztailaren 3]]a &ndash; [[Karmelo Etxegarai]], gipuzkoar idazle eta historialaria (h. [[1925]]).
* [[Uztailaren 6]]a &ndash; [[Émile Jaques-Dalcroze]], austriar musikagile eta musika pedagogoa (h. [[1950]]).
* [[Uztailaren 17]]a &ndash; [[Edoardo Bianchi]], italiar enpresaburu eta asmatzailea, ''Bianchi'' bizikletak eta ''Autobianchi'' automobilak fabrikatzeko enpresen sortzailea (h. [[1946]]).
* [[Uztailaren 23]]a &ndash; [[Ludwig Sütterlin]], alemaniar diseinatzaile grafikoa eta pedagogoa (h. [[1917]]).
* [[Uztailaren 26]]a &ndash; [[Philipp Scheidemann]], [[Alemaniako kantziler]]ra (h. [[1939]]).

==== Abuztua ====
* [[Abuztuaren 1]]a &ndash; [[Euken Suediakoa]], suediar printze, margolari, mezenas eta arte-bildumagilea (h. [[1947]]).
* [[Abuztuaren 5]]a &ndash; [[Joseph Merrick]], ''Elefante gizona'', [[ingeles]] hiritarra, jasan zuen gorputz desitxuraketatik famatua (h. [[1890]]).
* [[Abuztuaren 10]]a &ndash; [[Aleksandr Glazunov]], errusiar musikagilea (h. [[1936]]).
* [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Joaquin Larregla]], nafar piano-jotzaile eta musikagilea (h. [[1945]]).
* [[Abuztuaren 24]]a &ndash; [[Fernando I.a Errumaniakoa]], [[Errumania]]ko erregea (h. [[1927]]).
* [[Abuztuaren 27]]a &ndash; [[Charles Gates Dawes]], finantziari eta politikari estatubatuarra, [[1925]]eko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1951]]).
* [[Abuztuaren 29]]a &ndash; [[Thomas Kent]], irlandar errepublikarra, [[Pazko matxinada|1916ko Pazko Matxinadako]] buruzagietako bat (h. [[1916]]).

==== Iraila ====
* [[Irailaren 11]] &ndash; [[Rainis]], letonierazko olerkaria (h. [[1929]]).
* [[Irailaren 14]]a &ndash; [[Jose Elizondo]], euskal idazle eta antzerkigilea (h. [[1943]]).
* [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Emma Orczy]], Hungarian jaiotako ingeles eleberrigile eta antzerkigilea (h. [[1947]]).
* [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Rashid Rida]], erreformatzaile musulmana (h. [[1935]]).
* [[Irailaren 23]]a &ndash; [[Suzanne Valadon]], frantziar margolaria (h. [[1938]]).
* [[Irailaren 28]]a &ndash; [[Amelia Orleanskoa]], frantziar printzesa eta [[Portugalgo Erresuma|Portugalgo]] azken erregina ezkontidea (h. [[1951]]).

==== Urria ====
* [[Urriaren 1]]a &ndash; [[Paul Dukas]], frantziar musikagilea (h. [[1935]]).
* [[Urriaren 12]]a &ndash; [[Arthur Harden]], kimikari ingelesa, 1929an [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1940]]).
* [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Manuel Losada]], bizkaitar margolaria eta kartelgilea (h. [[1949]]).
* [[Urriaren 16]]a &ndash; [[Jose Galo Zudaire]], gipuzkoar organo-jotzaile, konposatzaile, zuzendari eta musika irakaslea (h. [[1940]]).
* [[Urriaren 22]]a &ndash; [[Pedro Hilarion Sarrionandia]], bizkaitar abade [[frantziskotar]]ra, [[amazigera]] hizkuntzaren lehen gramatika idatzi zuen (h. [[1914]]).

==== Azaroa ====
* [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Carlos Ajuria]], arabar enpresaburu eta politikaria.
* [[Azaroaren 2]]a &ndash; [[Warren G. Harding]], [[Ameriketako Estatu Batuetako presidenteen zerrenda|AEBetako 29. presidentea]] (h. [[1923]]).
* [[Azaroaren 5]]a &ndash; [[Margaret Macdonald Mackintosh]], eskoziar artista (h. [[1933]]).
* [[Azaroaren 17]]a &ndash; [[Josefa Teixidor i Torres]], kataluniar margolaria (h. [[1914]]).
* [[Azaroaren 27]]a &ndash; [[Walter Frederick Gale]], australiar bankari astronomiazalea (h. [[1945]]).
* [[Azaroaren 29]]a &ndash; [[Teresa Mañé]], espainiar irakasle, editore eta idazlea (h. [[1939]]).

==== Abendua ====
* [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Edith Cavell]], britainiar erizaina, erizaintza modernoaren aintzindaria Belgikan eta Lehen Mundu Gerran heriotzera kondenatua (h. [[1915]]).
* [[Abenduaren 8]]a &ndash; [[Jean Sibelius]], finlandiar konpositorea (h.[[1957]]).
* [[Abenduaren 13]]a &ndash; [[Ángel Ganivet]], espainiar idazlea (h. [[1898]]).
* [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Amalia Bavarian]], [[Wittelsbacheko etxea]]ren ordezkaria eta Dukesa Bavarian (h. [[1912]]).
* [[Abenduaren 28]]a &ndash; [[Félix Vallotton]], suitzar eta frantziar margolari, eskultore, xilografien egile eta idazlea (h. [[1925]]).
* [[Abenduaren 30]]a &ndash; [[Rudyard Kipling]], ingeles idazlea, [[1907]]an [[Literaturako Nobel Saria|Literaturako Nobel sariduna]] (h. [[1936]]).

==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[José Sánchez Marco]], nafar lur-jabe eta politikaria (h. [[1949]]).
* [[Práxedes Diego Altuna]], donostiar idazle eta kazetaria (h. [[1931]]).
* [[Valentín Hernández Aldaeta]], bizkaitar politikari sozialista (h. [[1920]]).
* [[Norman de Garis Davies]], britainiar marrazkilari eta egiptologoa (h. [[1941]]).

== Heriotzak ==
==== Urtarriletik ekainera ====
* [[Urtarrilaren 1]]a &ndash; [[Pedro Novia de Salcedo]], bizkaitar politikari, hizkuntzalari eta idazlea (j. [[1790]]).
* [[Urtarrilaren 19]]a &ndash; [[Pierre-Joseph Proudhon]], frantziar politikaria eta [[mutualismo]]ren sortzailea (j. [[1809]]).
* [[Urtarrilaren 24]]a &ndash; [[Stephen Allen Benson]], [[Liberia]]ko presidentea (j. [[1816]]).
* [[Urtarrilaren 27]]a &ndash; [[Antonieta de Bèucaire]], okzitaniar idazlea (j. [[1840]]).
* [[Urtarrilaren 31]] &ndash; [[Hugh Falconer]], [[Eskozia]]r [[paleontologia|paleontologo]], [[geologo]] eta [[botanika|botanikoa]] (j. [[1808]]).
* [[Otsailaren 10]]a &ndash; [[Heinrich Lenz]], errusiar fisikaria, [[Lenzen legea]] argitaratzeagatik ospetsua (j. [[1804]]).
* [[Otsailaren 15]]a &ndash; [[Nicholas Wiseman]], ingeles kardinala (j. [[1802]]).
* [[Otsailaren 20]]a &ndash; [[Leonardo Zuloaga]], Mexikon lurjabe handia bilakatutako bizkaitarra (j. [[1805]]).
* [[Otsailaren 21]]a &ndash; [[Constant Troyon]], [[frantzia]]r margolaria (j. [[1810]]).
* [[Martxoaren 1]]a &ndash; [[Ana Paulowna Romanova]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] erregina ezkontidea (j. [[1795]]).
* [[Martxoaren 19]]a &ndash; [[Joseph Lebeau]], [[Belgika]]ko lehen ministroa (j. [[1794]]).
* [[Martxoaren 23]]a &ndash; [[Manuel Isidoro Belzu]], [[Bolivia]]ko presidentea (j. [[1808]]).
* [[Apirilaren 1]]a &ndash; [[Giuditta Pasta]], italiar sopranoa, María Malibránekin batera Italiako [[bel canto]]aren erakusle nagusitzat hartua.
* [[Apirilaren 13]]a &ndash; [[Achille Valenciennes]], frantziar [[zoologia|zoologoa]] (j. [[1794]]).
* [[Apirilaren 14]]a &ndash; [[Rafael Carrera]], [[Guatemala]]ko lehen presidentea (j. [[1814]]).
* [[Apirilaren 15]]a &ndash; [[Abraham Lincoln]], [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] 16. presidentea (j. [[1809]]).
* [[Apirilaren 26]]a &ndash; [[John Wilkes Booth]], estatubatuar aktore eta [[Abraham Lincoln]] presidentearen hiltzailea (j. [[1838]]).
* [[Apirilaren 30]]a &ndash; [[Robert FitzRoy]], [[Royal Navy]]ko ofizial ingelesa eta zientzialaria, [[eguraldiaren iragarpen]]etan aitzindaria (j. [[1805]]).
* [[Maiatzaren 21]]a &ndash; [[Christian Jürgensen Thomsen]], daniar historialaria (j. [[1788]]).
* [[Ekainaren 8]]a &ndash; Sir [[Joseph Paxton]], ingeles [[margolaritza|margolaria]], [[ingeniaritza|ingeniaria]] eta [[arkitektura|arkitektoa]] (j. [[1803]]).
* [[Ekainaren 18]]a &ndash; [[Antoine Wiertz]], belgikar [[erromantizismo]]aren margolaria (j. [[1806]]).
* [[Ekainaren 22]]a &ndash; [[Ángel de Saavedra]], espainiar idazle, antzerkigile, poeta, margolari eta politikaria (j. [[1791]]).

==== Uztailetik abendura ====
* [[Uztailaren 25]]a &ndash; [[James Barry]], Irlandan jaiotako [[zirujau]] militarra, [[Britainiar Armada]]koa.
* [[Uztailaren 27]]a &ndash; [[Alphonse Henri d'Hautpoul]], [[Frantziako lehen ministro]]a (j. [[1789]]).
* [[Abuztuaren 13]]a &ndash; [[Ignaz Semmelweis]], hungariar sendagilea (j. [[1818]]).
* [[Abuztuaren 18]]a &ndash; [[Alexandros Mavrokordatos]], [[Grezia]]ko estatuburua (j. [[1791]]).
* [[Abuztuaren 20]]a &ndash; [[Juan Manuel Besnes]], [[euskal Herria|euskal herritar]] [[margolaritza|margolari]] eta kaligrafoa (j. [[1789]]).
* [[Abuztuaren 23]]a &ndash; [[Ferdinand Georg Waldmüller]], austriar margolaria (j. [[1793]]).
* [[Abuztuaren 26]]a &ndash; [[Johann Franz Encke]], alemaniar astronomoa (j. [[1791]]).
* [[Irailaren 2]]a &ndash; [[William Rowan Hamilton]], [[irlanda]]r matematikaria, fisikaria eta astronomoa (j. [[1805]]).
* [[Urriaren 15]]a &ndash; [[Andrés Bello]], venezuelar humanista, diplomatikoa, poeta, legegilea, filosofoa, hezitzailea eta filologoa (j. [[1781]]).
* [[Urriaren 18]]a &ndash; [[Henry John Temple (Palmerstongo III. bizkondea)|Henry John Temple]], ''Lord Palmerston'', ingeles [[politikari]]a (j. [[1784]]).
* [[Azaroaren 3]]a &ndash; [[Henri Castro]], lapurtar diplomazialari eta enpresaria (j. [[1786]]).
* [[Azaroaren 12]]a &ndash; [[Elizabeth Gaskell]], ingeles [[eleberri]]gilea (j. [[1810]]).
* [[Azaroaren 25]]a &ndash; [[Heinrich Barth]], alemaniar esploratzailea (j. [[1821]]).
* [[Abenduaren 4]]a &ndash; [[Adolph Kolping]], alemaniar apaiz katolikoa (j. [[1813]]).
* [[Abenduaren 6]]a &ndash; [[Sebastian Iradier]], euskal musikagilea (j. [[1809]]).
* [[Abenduaren 10]]a &ndash; [[Leopoldo I.a Belgikakoa]], Belgikako erregea (j. [[1790]]).
* [[Abenduaren 24]]a &ndash; [[Charles Lock Eastlake]], ingeles margolari, galeria-zuzendari, bildumagaile eta idazlea (j. [[1793]]).
* [[Abenduaren 31]] &ndash; [[Fredrika Bremer]], suediar idazlea eta aktibista feminista (j. [[1801]]).

==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Nazario Egia]], Egiako kondea, euskal militar eta politikaria (j. [[1777]]).
----

== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}

{{Denbora unitate aurkibidea}}

[[Kategoria:1865| ]]