Tupac Amaru II.a

Tupac Amaru Bigarrena

José Gabriel Condorcanqui Noguera (Tinta, Peru, 1738ko martxoaren 19a - Cuzco, 1781eko maiatzaren 18a), "Tupac Amaru II" bezala ezagutua, XVIII. mendean Amerikan kolonialismoaren aurka eman zen matxinada indigena handienaren burua izan zen.

Surimana, Tungasuca eta Pampamarca-ko jauntxo diruduna zen, eta merkataritzan aritzen zen. Jatorri mestizoa zeukan, Sapa inka Tupac Amaru-ren eta kreolen odola baitzeraman. 12 urte izan arte Antonio Lopez de Sosa apaiz kreolak hezi zuen, eta ondoren San Francisco de Borja eskolan kreolenganako begikotasuna erakutsii zuen, latina menderatuz eta hispaniar erako jantzi finak erabiliz. Dena den, gerora inka nobleak bezala jantzi zen eta elizak eskumikatua izan zen.

Indigena eta independentziaren aldeko mugimendu handiena zuzendu zuen Peruko Erregeordetzan. Amerika osorako askatasuna eskatzen lehena izan zen, bai Espainia eta bai bere erregearengatikan, banaketa politikoaz gain indigenak esplotatzeko hainbat modu desagertarazteko (mehatzetako mitak, merkantzien banaketak...). Gainera, arraza beltzeko pertsonen esklabotza deuseztea eskatzen lehena izan zen (1780ko azaroaren 16an). Berak sortutako mugimenduaren ondorioz koloniako agintariek indigena nobleen klaseak deuseztu zituzten hala nola beraien aurkako errepresioa handitu, berriz ere horrelako mugimendu bat sortuko zenaren beldur bait ziren.

Perun, bertako identitate nazionalaren sortzaile bezala aintzatetsi dute. Erregimen velaskoarreko (1968-1975) pertsonai esanguratsua izan zen.