1812ko angloamerikar gerra: berrikuspenen arteko aldeak
Artikulua euskarazko wikipedia aberasteko Elhuyar Fundazioak aurrera eramango duen HPSren proiektuaren barruan aldatuko den abisua jartzea |
Euskarazko wikipedia aberasteko HPSren proiektuaren barruan Elhuyar Fundazioak egindako aldaketa. |
||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
[[Fitxategi:War of 1812 Montage.jpg|300px|thumb|1812ko Gerrateko irudi batzuk]] |
|||
{{ elhuyarlanean }} |
|||
'''1812ko gerra''', edo '''Gerra anglo-amerikarra''', 1812-1815 urteetan Ameriketako Estatu Batuen eta Erresuma Batuaren (Britainia Handiko eta Ipar Irlandako Erresuma Batua, eta kolonia kanadarrak) artean egin zuten gerratea izan zen. Borrokak lurrez eta itsasoz izan ziren. |
|||
Estatu Batuek egin zuten gerra-deklarazioa, 1812. urteko ekainaren 18an. Arrazoi batzuk: batetik, britainiarrek ezarrita zituzten merkataritzako murriztapenak (Europan ere gerran ziren, Frantziaren kontra); bestetik, Britainiarren Errege Itsas Armadarako merkataritza-ontziak eta marinelak derrigorrez errekrutatzen ziharduten; eta gainera britainiarrek Estatu Batuak zabaltzearen kontra zeuden indiar indigenei laguntzen zietelako. |
|||
== Gerraren garapena == |
|||
Britainiarren armada Europako gerran lanpetuta zegoenez, hasieran defentsa-estrategiaz jardun zuten, amerikarrek Kanadako lurralde batzuk inbaditu arren, itsasoko erasoz uxatuz. Beraz, estatubatuarrek Kanadan lurrez sartzea erabaki zuten. |
|||
1814an britainiarrek hiru armada bidali zituzten Ipar Amerikara Estatu Batuak inbaditzekotan: Mainen sartu ziren, eta Washington D.C. hiria ere hartu zuten, eraikin publikoak suntsituz, Etxe Zuria barne. |
|||
Bestalde, estatubatuarrek ipar-mendebaldean eta hego-ekialdean indiarrak garaitu zituzten: britainiarrek lagunduta, indiar indigenen estatu independentea sortu nahi zuten, baina menperatuak izan ziren. Britainiarrek New York, Baltimore eta New Orleans inbaditu nahi izan zuten arren, estatubatuarrek atzera eragin zieten. |
|||
Gerrako azken borroka New Orleans-ko bataila izan zen: estatubatuarrak izan ziren garaile. Hala ere, ordurako bakea sinatuta zuten alde biek. Ganteko Hitzarmenarekin bake-akordioa lortu zuten: mugak lehen zeudenetan utzi zituzten, eta alderdi biak garaile sentitu ziren. Kanadakoak, hegoaldeko herrialdeak ez zituelako menperatu, pozik zeuden; eta estatubatuarrek ere ospatzen zuten nazio-batasunaren espirituak indar handia zuela eta nazioartean ahaltsuak zirela erakutsi zutelako. |
|||
{{Commonscat|War of 1812}} |
|||
[[Categoría:Guerras de Canadá]] |
|||
[[Categoría:Guerra anglo-estadounidense de 1812|*]] |
|||
[[Categoría:Guerras de Estados Unidos]] |
|||
[[Categoría:Guerras del Reino Unido]] |
|||
{{Bueno|ja}} |
|||
{{bueno|de}} |
|||
{{destacado|fr}} |
|||
[[Kategoria:Amerikako historia]] |
|||
[[af:Anglo-Amerikaanse Oorlog van 1812]] |
|||
[[ar:حرب 1812]] |
|||
[[az:1812-ci il müharibəsi]] |
|||
[[be:Англа-амерыканская вайна 1812-1814]] |
|||
[[bg:Британско-американска война]] |
|||
[[ca:Guerra Anglo-Americana de 1812-1815]] |
|||
[[cs:Britsko-americká válka]] |
|||
[[da:Britisk-amerikanske krig (1812)]] |
|||
[[de:Britisch-Amerikanischer Krieg]] |
|||
[[en:War of 1812]] |
|||
[[fa:جنگ ۱۸۱۲]] |
|||
[[fi:Vuoden 1812 sota]] |
|||
[[fr:Guerre anglo-américaine de 1812]] |
|||
[[gv:Caggey ny bleeaney 1812]] |
|||
[[he:מלחמת 1812]] |
|||
[[hu:Brit–amerikai háború (1812)]] |
|||
[[id:Perang tahun 1812]] |
|||
[[it:Guerra anglo-americana del 1812]] |
|||
[[ja:米英戦争]] |
|||
[[jbo:1812moi nanca jamna]] |
|||
[[jv:Perang taun 1812]] |
|||
[[ko:1812년 전쟁]] |
|||
[[la:Bellum anni 1812]] |
|||
[[ms:Perang 1812]] |
|||
[[nl:Oorlog van 1812]] |
|||
[[no:1812-krigen]] |
|||
[[oc:Guèrra de 1812]] |
|||
[[pdc:Grieg vun 1812]] |
|||
[[pl:Wojna brytyjsko-amerykańska]] |
|||
[[pt:Guerra anglo-americana de 1812]] |
|||
[[ro:Războiul din 1812]] |
|||
[[ru:Англо-американская война]] |
|||
[[simple:War of 1812]] |
|||
[[sk:Britsko-americká vojna]] |
|||
[[sv:1812 års krig]] |
|||
[[tr:1812 Savaşı]] |
|||
[[uk:Англо-американська війна 1812-1815]] |
|||
[[vi:Chiến tranh Hoa Kỳ - Anh Quốc (1812)]] |
|||
[[zh:1812年战争]] |
|||
[[zh-classical:一八一二年戰爭]] |
|||
== Erreferentziak == |
|||
{{ elhuyar | data=2012/11/29}} |
|||
11:08, 29 azaroa 2012ko berrikusketa
1812ko gerra, edo Gerra anglo-amerikarra, 1812-1815 urteetan Ameriketako Estatu Batuen eta Erresuma Batuaren (Britainia Handiko eta Ipar Irlandako Erresuma Batua, eta kolonia kanadarrak) artean egin zuten gerratea izan zen. Borrokak lurrez eta itsasoz izan ziren.
Estatu Batuek egin zuten gerra-deklarazioa, 1812. urteko ekainaren 18an. Arrazoi batzuk: batetik, britainiarrek ezarrita zituzten merkataritzako murriztapenak (Europan ere gerran ziren, Frantziaren kontra); bestetik, Britainiarren Errege Itsas Armadarako merkataritza-ontziak eta marinelak derrigorrez errekrutatzen ziharduten; eta gainera britainiarrek Estatu Batuak zabaltzearen kontra zeuden indiar indigenei laguntzen zietelako.
Gerraren garapena
Britainiarren armada Europako gerran lanpetuta zegoenez, hasieran defentsa-estrategiaz jardun zuten, amerikarrek Kanadako lurralde batzuk inbaditu arren, itsasoko erasoz uxatuz. Beraz, estatubatuarrek Kanadan lurrez sartzea erabaki zuten.
1814an britainiarrek hiru armada bidali zituzten Ipar Amerikara Estatu Batuak inbaditzekotan: Mainen sartu ziren, eta Washington D.C. hiria ere hartu zuten, eraikin publikoak suntsituz, Etxe Zuria barne.
Bestalde, estatubatuarrek ipar-mendebaldean eta hego-ekialdean indiarrak garaitu zituzten: britainiarrek lagunduta, indiar indigenen estatu independentea sortu nahi zuten, baina menperatuak izan ziren. Britainiarrek New York, Baltimore eta New Orleans inbaditu nahi izan zuten arren, estatubatuarrek atzera eragin zieten.
Gerrako azken borroka New Orleans-ko bataila izan zen: estatubatuarrak izan ziren garaile. Hala ere, ordurako bakea sinatuta zuten alde biek. Ganteko Hitzarmenarekin bake-akordioa lortu zuten: mugak lehen zeudenetan utzi zituzten, eta alderdi biak garaile sentitu ziren. Kanadakoak, hegoaldeko herrialdeak ez zituelako menperatu, pozik zeuden; eta estatubatuarrek ere ospatzen zuten nazio-batasunaren espirituak indar handia zuela eta nazioartean ahaltsuak zirela erakutsi zutelako.
 |
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: 1812ko angloamerikar gerra |
Categoría:Guerras de Canadá * Categoría:Guerras de Estados Unidos Categoría:Guerras del Reino Unido
Txantiloi:Bueno Txantiloi:Bueno Txantiloi:Destacado