Gaeltacht-en iturria ikusi

[[Fitxategi:Gaeltachtai le hainmneacha2.svg|thumb|250px|{{legend|#008B45|Gaeltacht eremuak erakusten dituen [[Irlanda]]ko mapa.}}]]
'''Gaeltacht''' edo '''Gaedhealtacht''' (plurala – ''Gaeltachtaí'' edo ''Gaedhealtachtaí'') [[Irlanda]]n [[irlandako gaelera|irlandera]] mintzatzen den eremua da. Izen honekin eremu osoa edota hori osatzen duten gune bakoitza ere izendatu ohi da. Eremu horretan irlandera ama hizkuntza gisa eta egunerokotasunean mintzatu ohi da. Eremu horren lehenbiziko onarpena eta mugen zehaztapena [[1920ko hamarkada]]n [[Irlandako Estatu Askea]] eratu zen garaian izan zen, hain zuzen ere [[Gaeleraren Berpizkundea]]ren ondoren, eta aginte berriaren irlandera berrezartzeko eta bultzatzeko asmoen barnean gauzatu zen.

[[Eskozia]]n Gaeltacht eremuaren baliokidea [[Gàidhealtachd|Gaidhealtachd]] eremua da, [[Gales]]en aldiz [[Y Fro Gymraeg|''Y Fro Gymraeg'']] eremua delakoa.

== Mugak ==
[[Fitxategi:Gaeltacht 1926.jpg|thumb|[[1926]]ko ''Gaeltacht'' eremua; ''Coimisiún na Gaeltachta'' agentziaren lehendabiziko batzordeak Gaeltacht estatusa eman zien eremuak berdez adierazita daude.]]

[[Fitxategi:Gaeltacht 1956.jpg|thumb|[[1956]]ko ''Gaeltacht'' eremua.]]

Nahiz eta [[1926]]an lehenbiziko Coimisiún na Gaeltachta batzordearen txostena indarrean jarri, eremu horretako muga zehatzak ezin izan dira inoiz finkatu. Garai hartako mugak ezartzeko kopurua biztanleriaren % 25 baino gehiago irlandera hiztuna izatea zen, baina kasu askotan Gaeltacht eremuaren barnean kopuru horretara iristen ez ziren lurraldeak ere sartu ziren. [[Irlandako Estatu Askea]]k bere agintepeko 26 konderrietatik 15etan irlandera hiztun osoen edo hiztun ez-osoen barrutiak zeudela onartu zuen. Halere, nahiz eta [[Ipar Irlanda]]n ere Gaeltacht eremu izendatuak izan ziren guneak ere egon (6 konderrietatik 4tan), Ipar Irlandako Gobernuak ez zuen haiek babesteko inongo legedirik onartu, eta irlandar hizkuntzarekin modu oldarkorrean jokatu zuen. [[anglo-irlandar Ituna|1922ko Irlandaren Banaketa]] jazo eta hamarkada batera, Ipar Irlandako ikastetxeetan irlanderak debekatua jarraitzen zuen, eta Ipar Irlandako Legebiltzarraren legeen ondorioz, iragarkietan irlandera erabiltzea ere debekatua zegoen, hortaz, [[ingeles]]a besterik ez zitekeen erabili. [[Erresuma Batuko Gobernua]]k 1990eko hamarkada arte ez zuen debeku hura formalki ezeztatu.

[[1950eko hamarkada]]n ''Coimisiún na Gaeltachta'' agentziako bigarren batzorde batek Gaeltacht eremuaren mugak gaizki finkatuak zeudela ondorioztatu eta gune edo barruti bat eremu hartan onartzeko baldintza hizkuntzak bertan zuen indarra eta erabileraren araberakoa izan behar zela aholkatu zuen. Preseski, Gaeltacht barrutiak [[1950eko hamarkada]]n zehaztu ziren. Ordurako, [[1920ko hamarkada]]n hasieran Gaeltacht eremuan onartu ziren eremu asko hizkuntzaren gainbeheraren lekuko ziren, hortaz, eremuaren murrizketa etorri zen. Hala bada, [[1956]]an [[Irlandako Errepublika]]ko 26 konderrietatik 7tan irlandera hiztunen barrutiak zeudela onartu zen: [[Donegalgo konderria|Donegal konderria]], [[Galwayko konderria|Galway konderria]], [[Kerryko konderria|Kerry konderria]], [[Mayoko konderria|Mayo konderria]], [[Corkeko konderria|Cork konderria]] eta [[Waterfordeko konderria|Waterford konderria]]. Ordutik aurrera, Gaeltacht eremuaren mugak ofizialki aldaketarik gabe mantendu izan dira, garrantzi gutxiko salbuespen hauek kenduta:

* [[1974]]an [[Clochán-Bréanann]] udalerria Kerryko Gaeltacht eremuaren barnean onartu zen;
* West Muskerry eskualdeko zati bat Corkeko Gaeltacht eremuaren barnean onartu zen, nahiz eta 1950eko hamarkada aurretik irlandera eremu hartan gainbeheran izan;
* [[1967]]an [[Meatheko konderria|Meath konderrian]] dauden [[Baile Ghib]] eta [[Ráth Cairn]] udalerriak Gaeltacht eremu gisa onartu ziren. Irlandako ekialdeko udalerri horietan irlanderaz mintzatzearen zergatia bertara [[Connemara]] eskualdetik emigratu zuen jendeaz populatu izana da.

Iritzi orokorraren arabera, [[1926]] eta [[1956]]. urteetan egindako muga zehaztapenak ez omen ziren [[hizkuntzalaritza]]n oinarritu, [[politika]]n baizik.

[[2002]]an ''Coimisiún na Gaeltachta'' agentziako hirugarren batzorde batek Gaeltacht ofizialaren eremuak berriro diseinatu behar zirela aholkatzen zuen txosten bat argitaratu zuen. Batzordeak Gaeltacht eremuaren hizkuntzalaritzari buruzko ikerketa zehatzaren beharra zegoela adierazi zuen, ikerketa horrek Gaeltacht eremuan irlanderak zuen indarra balioetsiko zuen.

Ikerketa hura ''Acadamh na hOllscolaíochta Gaeilge'' ([[Galway]]ko Irlandako Unibertsitate Nazionalaren saila) erakundeak gauzatu eta [[2007]]ko [[azaroaren 1]]ean ''Staidéar Cuimsitheach Teangeolaíoch ar Usaid na Gaeilge Ghaeltacht SA'' ("Gaeltachteko Irlanderaren Erabileraren Ikerketa Sakona") izenburupean argitaratu zuen. Ikerketa horrek Gaeltacht eremuan hiru gune ezberdinen sorrera iradoki zuen:

:A – Irlandera egunerokotasunean biztanleriaren %&nbsp;67tik gora mintzatua: irlandera nagusi den eremua;
:B – Irlandera egunerokotasunean biztanleriaren %&nbsp;44 – %&nbsp;66k mintzatua: ingelesa nagusi den, baina irlandera gutxiengo handi bat mintzatzen den eremua;
:C – irlandera egunerokotasunean biztanleriaren %&nbsp;43k edo gutxiagok mintzatua: ingelesa nagusi den, baina herrialdearen batez-bestekoa baino askoz ere irlandera hiztun-gutxiengo handiagoa duen eremua.

Txosten horren arabera, A kategoriako barruti horiek Irlandako Estatuaren lehentasuna izan behar dute, eta haien garapenerako laguntzak eskaini behar dira. Aldiz, C kategoriara iragan diren barrutiak irlanderaren erabileraren gainbeheraren lekuko dira, hortaz, Gaeltacht eremutik kanpo gelditu beharko lirateke. Halere, Gaeltacht eta Landa Barrutietako Ministroa den [[Éamon Ó Cuív]] ministroak txosten horren ideia zapuztu egin zuen, haren iritziz, Gaeltacht eremua legalki zatikatu ezin zitetekeelako.

== Demografia ==
[[2006]]an [[Irlandako Errepublika]]ko errolda osatu zen unean Gaeltacht eremuan 91.862 biztanle zenbatu ziren, gutxi gorabehera estatu osoko 4.239.848 biztanleen %&nbsp;2,1a, irlandera hiztun kontzentrazio handienak Donegal, Mayo, Galway, Kerry eta Cork konderrietan zeudelarik. Waterfordeko konderriaren hegoaldean eta Meath konderriko ekialdeak ere kontzentrazio txiki batzuk bazeuden. Meath konderriko Gaeltacht eremua, [[Ráth Cairn]] udalerria, [[1930eko hamarkada]]n [[Connemara]] eta Mayo konderriko 41 familiei etxea eta 9 hektareatako lursail bana eman zizkienean sortu zen, horren truke famili horiek euren jatorrizko etxe eta lursailak gobernuari eman zizkioten. Meath konderriko Gaeltacht eremua [[1967]]. urtera arte ez zen onartua izan.

[[Fitxategi:Gaeltacht 2007.jpg|thumb|ezkerrera|[[2007]]ko ''Gaeltacht'' eremua, A kategoriaren barnean dauden guneak, hots, eguneroko bizitzan irlanderaz gehien mintzatzen diren eremuak.]]

Gaeltacht eremuko barrutiek trumilkako migrazioa jasan zuten, jatorrizko biztanle batzuk hiri handietara bizimodua aurrera ateratzeko lekualdatu ziren: [[Dublin]], [[Belfast]] edo [[Cork]], baita askoz urrutirago ere: [[Ingalaterra]], [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuak]] edo [[Australia]]. Gaeltacht eremua [[Irlanda|Irlandako uhartearen]] mendebaldeko muturrean dago, zonalde honek beti [[tren]] eta errepide kopuru eskasagoa izan du, gainera lursail horiek uharte osoko ez emankor eta ereiteko zailenak dira, adibidez [[Connemara]], [[Aran uharteak|Aran Uharteak]] eta [[Donegalgo konderria|Donegal konderriko]] [[haitz|harkaitzez]] beteriko lursailak. Egoera hau azken 20 urteetan aldatu da, nagusiki Irlandako giro ekonomikoaren hobekuntza eta [[Zelta Tigrea]] delakoaren garapenarekin batera. Gaeltacht eremuko biztanleriaren adinaren araberako banaketaren egitura gainontzeko Irlandako gizartearen egiturarekin parekatuz ere ezberdina da. Gainera, Gaeltacht eremuko lurraldeak uharte osoko isolatuenen artean sailkatuak daude, baina bestalde, lurralde hauek uharte osoko [[natura]] eta paisaia ederrenen lekuko ere badira, honen ondorioz gaur egun Irlandako hirietatik gaur egun joandako inmigrazioa ere jasaten dute. Azken honek eremu horietako irlandera hiztunen bizitasunean modu ezkorrean eragiten du, hirietatik Gaeltacht eremu hauetara etorritako jende hauetako askok ezin baitezake edo ez baita [[Irlandako gaelera|irlanderaz]] mintzatzen. Ondorioz, egunerokotasunean irlanderaren erabilera jaitsi egin ohi delarik.

[[Fitxategi:Irishin1871.jpg|thumb|220px|eskuinera|[[Irlandako gaelera|Irlanderaren]] egoera [[1871]]. urtean irudikatzen duen mapa.]]

Aipatutako kasu honen adibide nabaria Galway konderriko Gaeltacht eremuko barrutiak dira, bereziki [[Bearna]] udalerriaren kasuan, [[Galway]] hiriaren inguruan daudenez, jada hiria bera edota hiriko auzo bilakatu dira, barruti horietara hiritar asko bizitzera joan direlarik, eta hirian [[ingeles]]ez mintzatzen denez, ingelesa Gaeltacht eremuko barruti horietara ere hedatzen doa. Bestalde, eremu honetan kanpotar eta atzerritar askok etxebizitzak erosi eta ondorioz jabegoen salneurriaren gorakada bat eman da, salneurri hauek irlandera hiztun gazteen ekonomia ahalbideetatik kanpo gelditu. Ondorioz, irlanderaz hiztun gazteak Gaeltacht eremuko euren jaioterriak laga eta ingeles hiztunen eremuetako etxebizitzetan bizitzen jartzen direlarik. Guzti honek ordura arte Gaeltacht eremuetan zeuden irlandera hiztunen belaunaldien arteko katea apurtu eta Gaeltacht eremuko gizartearen gainbehera dakar.

Biztanleriari dagokionez, Gaeltacht eremuko udalerri nagusienak honako hauek dira:

* [[Gaoth Dobhair]] edo ''Gweedore'' ([[2002]]an ia 1.400 biztanle, [[Donegalgo konderria]]n) udalerririk irlanderadunena da. Bertakoak dira [[Enya]] musikaria edo [[Clannad]] musika taldea. Bertan dauka egoitza halaber [[Raidió na Gaeltachta]] irratia, [[1972]]an emititzen hasi zena.

[[Galway|Galway/Gaillimh]] hiriak "''Irlandako hiriburu elebiduna''" ezizena badu ere, hau errealitatetik oso urruti dago, hirian [[ingeles]]a nagusi baita. Hiri honen beste ezizen bat ''Connemararen Atea'' edo ''Gaeltacht eremuaren atea'' da.

== Eremuak ==
=== Galway konderria ===
{{sakontzeko|Connachteko irlandera}}

[[Fitxategi:Iers.jpg|thumb|250px|ezkerrera|[[Irlandako gaelera|Irlanderazko]] seinalea [[Galwayko konderria]]n.]]

[[Galwayko konderria|Galway konderriko]] (irlanderaz – ''Gaeltacht Chontae na Gaillimhe'') eta [[Galway]] hiriko (''Gaeltacht Chathair na Gaillimhe'') Gaeltacht eremuak denera 43.184 biztanle zituen, honek Irlandak osoko Gaeltacht eremuaren biztanleriaren % 47a suposatzen zuen. Galway konderriko Gaeltacht eremuak 1225 km2 azalera du, hots, Irlanda osoko Gaeltacht eremuaren azaleraren % 26a. Eremu honetako gune garrantzitsuenak [[An Spidéal]] eta [[An Cheathrú Rua]] udalerriak dira. An Cheathrú Rúa udalerria Galway hiritik 48 km mendebaldera dago, aldiz Spideal udalerria Galway hiritik 19 km mendebaldera. Gaeltacht eremu honetan guztira 20.000 irlandera hiztun daude, 11.000 hiztun Fharraige Cois / [[Connemara|Hego Connemara]] eremuan, [[Aran uharteak|Aran Uharteak]] barne hartuta, bai eta Connemara eskualdetik kanpora dauden [[Na Forbacha]], [[Carna]] eta [[Bearna]] udalerriak ere. Gainera [[Connemara|Ipar Connemaran]] beste 5.000-7.000 irlandera hiztun ere badaude ([[Mayoko konderria]]rekin muga egiten duen eremua barne hartuz), eta gainera biztanleriaren % 30ak baino gutxiagok irlanderaz mintzatzen den eremuetan beste 4.000 irlandera hiztun gehiago ere badaude. Bestalde An Cheathrú Rua eta Carna udalerrietan [[Irlandako Unibertsitate Nazionala]]ren hirugarren mailako ''Acadamh na Gaeilge hOllscolaíochta'' irlanderazko unibertsitate sail bat ere ezarria badago. Casla udalerrian [[Raidió na Gaeltachta]] telebista-irrati katearen egoitza bat dago, eta An Rúa Cheathrú udalerrian berriz [[Foinse]] irlandera hutsezko aldizkariaren egoitza, bestalde [[TG4]] irlanderazko telebista kateak [[Baile na hAbhann]] herrian egoitza bat du. Gainera [[Galway]] hirian irlandera hutsezko antzerki lanak taularatzen dituen [[Taibhdhearc na Gaillimhe]] antzokia ere badago.

=== Donegal konderria ===
{{sakontzeko|Ulstergo irlandera}}

[[Fitxategi:Signs in Irish - geograph.org.uk - 51693.jpg|thumb|250px|eskuinera|Irlanderazko seinaleak, [[Donegalgo konderria|Donegal konderriko]] [[Dungloe]] udalerrian.]]

[[2006]]ko erroldaren arabera [[Donegalgo konderria|Donegal konderriko]] edo Tyrconnell lurraldeko Gaeltacht eremuak (irlanderaz: ''Gaeltacht Chontae Dhun na nGall'' edo ''Gaeltacht Thir Chonaill'') 22.877 biztanle zituen, hots, Irlanda osoko Gaeltacht eremuko biztanleriaren %25a. Donegal konderriko Gaeltacht eremuak 1502 km²-ko azalera du, honek Irlanda osoko Gaeltacht eremuaren azaleraren % 26a suposatzen du. Donegal konderriko Gaeltacht eremuaren gune nagusia [[The Rosses|Na Rosa]], [[Gaoth Dobhair]] eta [[Cheannfhaola Cloch]] parrokiek osatzen dute. Eremu honetan irlanderazko 16.000 hiztun baino gehiago daude, biztanleriaren % 30-100ek mintzatzen duten eremuetan 14.500 hiztun daude, eta beste 1.500 hiztunen % 30a baina gutxiagoko eremuetan. Eremu hau [[Europa]]ko landa eremu populatuentzat jo izan ohi da. [[2006]]an 2.436 pertsonek [[Údarás na Gaeltachta]] erakundearen bezeroak diren Donegal konderriko enpresetan egun osoz lan egiten zuten. Eremu hau [[Ulstergo irlandera]] ikasten aritzen diren ikasleen artean bereziki ospetsua da, ondorioz urtero Ipar Irlandako eremu hau milaka ikaslek bisitatu ohi dute. Donegalgo konderria berezia da gainontzeko Gaeltacht eremuen artean, bere irlanderaren ahoskera nahiz dialektoa zalantzarik gabe iparraldekoa baita. Eremu honetako irlanderak [[Eskoziako gaelera]]rekin hainbat antzekotasun ditu, gainontzeko Irlandako irlanderaren dialektoek ez dituztenak.

Donegalgo konderrian dagoen [[Gaoth Dobhair]] udalerria Irlanda osoko Gaeltacht eremuko parrokiarik handiena da, bai eta [[Raidió na Gaeltachta]] irlandera hutsezko irrati-telebista katearen egoitzetako bat eta nazioartean ospetsu diren musikari askoren jaioterria ere, adibidez [[Proinsias Ó Maonaigh]], [[Altan]], [[Moya Brennan]] (''Máire Ní Bhraonáin''), [[Enya]] (''Eithne'') eta [[Clannad]], guzti hauek irlandera ama hizkuntza zutela jaio eta hazi zirelarik.

=== Mayo konderria ===
{{sakontzeko|Connachteko irlandera}}

[[Mayoko konderria|Mayo konderriko]] Gaeltacht eremuak (''Gaeltacht Chontae Mhaigh'') 10.523 biztanle ditu, honek Irlanda osoko Gaeltacht eremuaren biztanleriaren %&nbsp;11,5a suposatzen du. Bestalde, 905 km²-ko azalera du, honek Irlanda osoko Gaeltacht eremuaren azaleraren % 19a suposatzen duelarik. Gaeltacht eremu honetako udalerri handiena [[Belmullet|Béal un Mhuirthead]] da ([[Belmullet]]). Denera Mayo konderriko Gaeltacht eremuan 4.000 irlandera hiztun daude, biztanleriaren % 30-100 irlandera hiztunak diren eremuetan horietako 2.151 irlandera hiztun bizi direlarik, eta biztanleriaren % 30a baino gutxiagoko irlandera hiztun kopurua duten eremuetan 1.625 irlandera hiztun bizi direlarik.

=== Kerry konderria ===
{{sakontzeko|Munsterreko irlandera}}
[[Kerryko konderria|Kerry konderriko]] Gaeltacht eremua (''Gaeltacht Chontae Chiarraí'') bi gunetan banaturik dago: [[Corca Dhuibhne]] penintsulako mendebaldeko muturra ([[Dingle penintsula]]) eta [[Iveragh penintsula|Uíbh Ráthach]] penintsulako erdialde eta mendebaldea ([[Iveragh penintsula]]). Corca Dhuibhne guneko udalerririk hadiena [[An Daingean]] udalerria da, eta Uíbh Ráthach penintsulako udalerririk handiena berriz [[Baile na Sceilge]]. Kerry konderriko Gaeltacht eremuak 8.446 biztanle ditu eta Irlanda osoko Gaeltacht eremuko biztanleriaren %9a suposatzen du. Azaleraz Kerry konderriko Gaeltacht eremuak 642 km2 ditu. Hortaz, Irlandako osoko Gaeltacht eremuko azaleraren %9 da.

=== Cork konderria ===
{{sakontzeko|Munsterreko irlandera}}
[[Corkeko konderria|Cork konderriko]] Gaeltacht eremua (''Gaeltacht Chontae Chorcaí'') bi gunetan banaturik dago: [[Múscraí]] eta [[Cape Clear uhartea|Oileán Chléire]]. Múscraí eskualdeko Gaeltacht eremuak 3.660 biztanle ditu, honek Irlanda osoko biztanleriaren % 4a suposatzen du. Cork konderriko Gaeltacht eremuak 262 km²-ko azalera du, Irlanda osoko Gaeltacht eremuko azaleraren %&nbsp;6a suposatzen duelarik. Múscraí eskualdeko Gaeltacht eremuko udalerri handienak honako hauek dira: [[Ballymakeera|Baile Mhic Íre]] ({{lang-en|Ballymakeera}}), [[Baile Bhuirne]] ({{lang-en|Ballyvourney}}) eta [[Béal Átha an Ghaorthaidh]] ({{lang-en|Ballingeary}}).

=== Waterford konderria ===
{{sakontzeko|Munsterreko irlandera}}
[[Waterfordeko konderria|Waterford konderriko]] Gaeltacht eremua (''Gaeltacht Chontae Phort Láirge'', ''Gaeltacht na na nDéise'' edo ''Gaeltacht Rinne'') [[Dungarvan]] udalerritik hamar kilometro mendebaldera kokatua dago. Eremu txiki honek [[An Rinn|Rinn Ua gCuanach]] ([[An Rinn|Ring]]) eta Phobal Sean (Parrokia Zaharra) parrokiak barne hartzen ditu. Waterford konderriko Gaeltacht eremuak 1.569 biztanle ditu eta Irlanda osoko Gaeltacht eremuko azaleraren %&nbsp;2a suposatzen du. Waterford konderriko Gaeltacht eremuak 62 km²-ko azalera du, hots, Irlanda osoko Gaeltacht eremuko azaleraren %1a.

=== Meath konderria ===
{{sakontzeko|Munsterreko irlandera}}
[[Meatheko konderria|Meath konderriko]] Gaeltacht eremua (''Gaeltacht Chontae na Mí'') denetan txikiena da eta bi udalerriz osatua dago: [[Ráth Cairn]] eta [[Ghib Baile]]. [[Navan]] hiritik 8 km-ra dagoen Baile Ghib udalerria 20.000 biztanle dituen eremu honetako herrigunerik garrantzitsuena da. Meath konderriko Gaeltacht eremuak 1.603 biztanle ditu, honek Irlandako osoko biztanleriaren % 2a osatzen duelarik. Meath konderriko Gaeltacht eremuak 44 km²-ko azalera du, honek Irlanda osoko azaleraren % 1 suposatzen duelarik.

Royal Meath guneko eremuaren historia Irlandako gainontzeko Gaeltacht eremuekin alderatu ezkero oso berezia da. Jatorriz, Baile Ghib eta Cairn Ráth berrezarketen bidez sorturiko kokapenak dira, hauek [[1930eko hamarkada]]n irlandar gobernuak aurreko lurjabe zordunen lursailak banatu ondoren sortu ziren, horretarako [[Connemara]], [[Mayoko konderria|Mayo]] eta [[Kerryko konderria|Kerry]] konderrietako Gaeltacht eremuetako baserritar txiroei deialdia luzatu eta nekazal ustiaketa txikiak ezarri zirelarik.

Izan ere, [[Galwayko konderria|Galway konderriko]] mendebaldetik etorritako familiez osatutako lehenbiziko kokapena [[1935]]eko [[maiatz]]ean ezarri zen, baina ez zuten ez jatorriz ez eta arbasoz ere Meathe konderriarekin inongo loturarik, hortaz bertakoek "maizterrak" izenez deitu zituzten. Ráth Cairn udalerrira 49 familia lekualdatu zituzten eta bakoitzari baserriaz gain 9 hektareatako lursailak eman zitzaizkion. [[1937]]an Baile Ghib (lehen Gibbstown) eta Baile Ailin (lehen Allenstown) udalerriak eratu ziren, baina ezarpenak ez ziren ongi atera. Lehenbiziko urteetan biztanleriaren kopuru handi bat Galwayko konderrira itzuli zen, baina azkenean [[1967]]an estatuak Ráth Cairn eta Ghib Baile udalerriei Gaeltacht izendapena eman zien. Irlandaera Irlandako Ekialdeko zonaldean hedatzeko lehenbiziko helburu hark porrot egin zuen, aldiz etorri berriak ziren irlandar hiztun haiek euren eguneroko bizitzan aurrera egiteko eta euren lursailak ereiteko [[ingeles]]a ikastera behartuak ikusi dira, nahiz eta irlandera ere mantendu izan duten.

== Gaeltacht berriak ==

=== Clare uhartea ===
Mayoko konderrian dagoen [[Clare uhartea]]n (irlanderaz – ''Oileán Chliara'') irlanderaren eguneroko erabilera berrezartzeko saiakeran ari dira. Udan uharte honetan 160 biztanle bizi ohi dira, eta jada irlanderazko ikastetxe bateko zuzendari bat ere badu, bertako ikastetxea [[Gaelscoil]] batean bilakatzeko asmoa dagoelarik. Bertako biztanle guztiak esperimentu hau burutzeko ados daude, eta haien ustez lortu daitekeen helburua da. Uharteak kokapen egokia du, Mayo konderriko Gaeltacht eremua eta [[Achill uhartea]]ren hegoaldean baitago.

=== Dublin ===
[[2009]]ko [[urtarrilaren 13]]an aireratutako [[TG4]] telebista kateko Nuacht saioko atal berezi batean baieztatu zenez, [[Dublin]] hiriko iparraldeko [[Ballymun]] barrutian [[Glór na Gael]] elkarteko talde batek hiriaren bihotzean irlanderaz bizi nahi zuen jendearentzat 38 etxebizitza eraikitzeko plana aurrera eramateko onarpena jaso zuten. Eremu honetan lehendik lau [[Gaelscoileanna]] eta Naíonraí haurtzaindegiak badaude, baina eta irlandera hutsezko denda bat ere. Egitasmo hau lortzeko dirua komunitate honetan bizi nahi duen jendea ipini du. Norberaren irlandera hobetu nahi duen edonorrentzako ikastaroak ere eman ohi dira. Proiektu hau martxan jartzeko lehenbiziko epea [[2009]]an izan zen. Halere [[2011]]ren amaieran hastekoa zen, jada [[2012]]an erabat martxan egoteko.

=== Belfast ===
{{sakontzeko|Gaeltacht Quarter (Belfast)}}
[[Belfast]] hirian irlandera hiztunen gune bat ere badago, [[Gaeltacht Quarter (Belfast)|Gaeltacht Quarter]] delakoa (irlanderaz – ''Ghaeltachta Cheathrú''). Eremu hau nagusiki [[Shaw's Road]] (''Bothair na bhFal'') gunean kokatuta dago. Bertan ''[[Gaelscoileanna]]'' (lehen mailako hezkuntzako ikastetxeak), ''[[Gaelcholáistí]]'' (bigarren mailako hezkuntza), ''[[Naíonraí]]'' (haurtzaindegia), irlanderazko jatetxea eta agentziak, bai eta ''[[Cultúrlann]]'' izeneko elkarte eta kulturgune bat ere badaude, azken honetan [[Ipar Irlanda]] osorako emititzen duen irlandera hutsezko [[Raidió Fáilte]] irratia koktzen delarik. Shaw's Road gunea (Bothar Seoighe) Belfast hiriko hego-mendebaldeko Gaeltacht hiritarra bilakatu da. UBestalde, [[Belfasteko St. Mary Unibertsitatea]]k [[Falls Road]] auzoan Ipar Irlandan irlanderazko ikasgaiak irakasten dituen bakarra da. Auzo honetan ''Un t-Aisionad'' (Baliabide Zentroa) delakoaren egoitza ere badago, honetan Irlandako ikastetxe nahiz edonolako elkarteetan erabiltzen diren Irlandako literaturari buruzko testuak eta argitalpenak irlanderara itzuli eta argitaratu ohi dira.

=== Derryko konderria ===
[[Fitxategi:Tamworth Canada Gaeltacht sign.JPG|thumb|200px|Gaeltacht seinalea, [[Kanada]]ko [[Tamworth]] udalerriko Baile na hÉireann edo Gaeltacht gunean.]]
[[Derryko konderria]]ren hegoaldean [[Slaghtneill]] (Sleacht Neill) eta [[Carntogher]] (Carn Tóchair) udalerriak daude, hauetan [[1901]]. urtean biztanleria %&nbsp;50a inguru irlandera hiztuna izatetik [[XX. mendea]]ren amaieran hiztun gutxi batzuk izatera iragan da. [[1993]]an [[naíscoil]] ikastetxea eta [[1994]]an gaelscoil ikastetxe bat ireki zirenetik, gune honetan irlanderaren berpizkundea bat bizi izan da. [[2008]]. urtean udalerri hauetako bi kultur elkarteek bertako "Gaeltacht eremuaren berpizlundearen aldeko estrategia" bati ekin diote, estrategia hau irlandera lehen eta bigarren mailako hezkuntzetan sartzean oinarritu da. Ekimen hau iragartzean, [[Irlandako Errepublika]]ko Gaeltacht eremuetako [[Éamon Ó Cuív]] ministroak honako hau aipatu zuen: "Irlandako beste eskualde batzuentzako adibide dira, irlandera komunitate bateko hizkuntza bizi gia berrezartzeko lanetan ari baitira".

=== Ipar Amerika ===
[[Permanent North American Gaeltacht|''Permanent North American Gaeltacht'']] erakundeak [[Kanada]]ko [[Ontario]] estatuko [[Erinsville (Ontario)|Erinsville]] udalerritik hurbil dagoen gune bat behin betiko Gaeltacht eremua izendatu du.

== Gaeltachteko udalerriak ==
{{sakontzeko|Leku izenak irlanderaz}}

{|border="0" cellpadding="2"
|- valign="top"
|

{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|- bgcolor="#CCCCCC" align="center"
| '''Konderria''' || '''Ingelesezko izena''' || '''Irlanderazko izena'''
|-
|rowspan="11"| [[Donegalgo konderria]] || [[Arranmore]] || ''[[Arranmore|Árainn Mhór]]''
|-
| [[Baile na Finne|Fintown]] || ''[[Baile na Finne]]''
|-
| [[Cill Charthaigh|Kilcar]] || ''[[Cill Charthaigh|Cill Cartha]]''
|-
| [[Dungloe]] || ''[[Dungloe|An Clochán Liath]]''
|-
| [[Gaoth Dobhair|Gweedore]] || ''[[Gaoth Dobhair]]''
|-
| [[Gleann Cholm Cille|Glencolmcille]] || ''[[Gleann Cholm Cille]]''
|-
| [[Gort an Choirce|Gortahork]] || ''[[Gort an Choirce]]''
|-
| [[Na Dúnaibh|Downings]] || ''[[Na Dúnaibh]]''
|-
| Tory Island<br /> ([[Toraigh uhartea|Tory uhartea]]) || ''Oileán Toraigh''<br /> ([[Toraigh uhartea]])
|-
| [[Rann na Feirste|Ranafast]] || ''[[Rann na Feirste]]''
|-
| [[Teileann|Teelin]] || ''[[Teileann]]''
|-
|rowspan="3"| [[Mayoko konderria]] || [[Carrowteige]] || ''[[Ceathrú Thaidhg]]''
|-
| [[Aughleam]] || ''[[Eachléim]]''
|-
| [[Tuar Mhic Éadaigh|Tourmakeady]] || ''[[Tuar Mhic Éadaigh]]''
|}
|
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|- bgcolor="#CCCCCC" align="center"
| '''Konderria''' || '''Ingelesezko izena''' || '''Irlanderazko izena'''
|-
|rowspan="17"|  [[Galwayko konderria]] || [[Inishmore]] || ''[[Inishmore|Inis Mór]]''
|-
| [[Carna]] || ''[[Carna]]''
|-
| [[Casla|Costelloe]] || ''[[Casla]]''
|-
| [[An Cheathrú Rua|Carraroe]] || ''[[An Cheathrú Rua]]''
|-
| [[Na Forbacha|Furbo]] || ''[[Na Forbacha]]''
|-
| [[Cill Chiaráin|Kilkieran]] || ''[[Cill Chiaráin]]''
|-
| [[Cill Rónáin|Kilronan]] || ''[[Cill Rónáin]]''
|-
| [[Corr na Móna|Cornamona]] || ''[[Corr na Móna]]''
|-
| [[Indreabhán|Inverin]] || ''[[Indreabhán]]''
|-
| [[Inis Meáin|Inishmaan]] || ''[[Inis Meáin]]''
|-
| [[Inisheer]] || ''[[Inisheer|Inis Oírr]]''
|-
| [[Leitir Móir|Lettermore]] || ''[[Leitir Móir]]''
|-
| [[Leitir Mealláin|Lettermullen]] || ''[[Leitir Mealláin]]''
|-
| Aran Islands<br /> ([[Aran uharteak]]) || ''Oileáin Árann''<br /> ([[Aran uharteak|Árann uharteak]])
|-
| [[Ros an Mhíl|Rossaveal]] || ''[[Ros an Mhíl]]''
|-
| [[Ros Muc|Rosmuck]] || ''[[Ros Muc]]''
|-
| [[An Spidéal|Spiddal]] || ''[[An Spidéal]]''
|}

|
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
|- bgcolor="#CCCCCC" align="center"
| '''Konderria''' || '''Ingelesezko izena''' || '''Irlanderazko izena'''
|-
|rowspan="7"| [[Kerryko konderria]] || [[Baile an Fheirtéaraigh|Ballyferriter]] || ''[[Baile an Fheirtéaraigh]]''
|-
| [[Baile na Sceilge|Ballinskelligs]] || ''[[Baile na Sceilge]]''
|-
| [[Ceann Trá|Ventry]] || ''[[Ceann Trá]]''
|-
| [[Lios Póil|Lispole]] || ''[[Lios Póil]]''
|-
| [[An Daingean|Dingle]] || ''[[An Daingean]]''
|-
| [[Dún Chaoin|Dunquin]] || ''[[Dún Chaoin]]''
|-
| [[An Fheothanach|Feothanach]] || ''[[An Fheothanach]]''
|-
|rowspan="5"| [[Corkeko konderria]] || [[Baile Bhuirne|Ballyvourney]] || ''[[Baile Bhuirne]]''
|-
| [[Béal Átha an Ghaorthaidh|Ballingeary]] || ''[[Béal Átha an Ghaorthaidh]]''
|-
| [[Cúil Aodha|Coolea]] || ''[[Cúil Aodha]]''
|-
| [[Cill na Martra|Kilnamartyra]] || ''[[Cill na Martra]]''
|-
| Cape Clear Island<br /> ([[Cape Clear uhartea]]) || ''Oileán Chléire''<br /> ([[Cape Clear uhartea|Chléire uhartea]])
|-
| [[Waterfordeko konderria]] || [[An Rinn|Ring]] || ''[[An Rinn]]''
|-
| [[Meatheko konderria]] || [[Ráth Cairn|Rathcarne]] || ''[[Ráth Cairn]]''
|}
|}

== Erakundeak ==
[[Udaras na Gaeltachta]] lurraldeko erakunde nagusia da.

[[Gael Saoire]] Gaeltachten kultur turismoa sustatzeko ekimena da, eskualdeko kultur arloa eskaintzeko asmoa duena.

== Ikus, gainera ==
* [[Irlandako gaelera|Irlandera]]
* [[Eskoziako gaelera]]
* [[Gàidhealtachd|Gaidhealtachd]]
* [[Y Fro Gymraeg]]
* [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]]

== Kanpo estekak ==
{{Atari|Irlandako Ataria|Irlanda}}
* [https://web.archive.org/web/20031219084418/http://www.pobail.ie/ Gaeltachteko webgunea]
* [http://www.udaras.ie/ Údarás na Gaeltachta erakundearen webgunea]
* [https://web.archive.org/web/20061019214234/http://www.gaelsaoire.ie/default.asp Gael Soireren webgunea]
* [http://www.rte.ie/rnag/ Raidió na Gaeltachta irratiaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}

{{Nabarmendutako artikulua}}

{{Gaeltacht}}
{{Zelta hizkuntzak}}

[[Kategoria:Gaeltacht]]
[[Kategoria:Hizkuntza barrendegiak]]