Herrialde Baltikoak-en iturria ikusi

{{Herrialde infotaula
|nazioa =             
|mikronazio =         
|ohiko_izen_luze =    Herrialde Baltikoak
|mapa_irudi =         Baltic_states.svg
|mapa_alt =          
|mapa_testu =         
|kokagune_handien =   [[Riga]]
|hizkuntza_ofizialak = [[estoniera]], [[letoniera]], [[lituaniera]]
|eremu =              
|eremu_km2 =  175.228
|ur_portzentaiar = 2,23
|biztanle_zenbatespen = 6.124.314
|biztanle_zenbatespen_rankin = 
|biztanle_zenbatespen_urte = 2017
|biztanle_errolda = 
|biztanle_errolda_urte = 
|biztanle_dentsitate_km2 = 35
|biztanle_dentsitate_sq_mi = 
|biztanle_dentsitate_rankin = 
|BPG_PPP = 184.579 milioi $     
|BPG_PPP_rankin = 
|BPG_PPP_urte = 2017
|BPG_PPP_per_capita = 30.023 $  
|BPG_PPP_per_capita_rankin = 
|BPG_nominal = 94.197 milioi $
|BPG_nominal_rankin = 
|BPG_nominal_urte = 2017
|BPG_nominal_per_capita = 15.645 $
|BPG_nominal_per_capita_rankin = 
|txanpon =            [[Euro]]a
|txanpon_kode =       €
|ordu_eremu =         EET (UTC+2)
|utc_offset =         
|ordu_eremu_DST =     EEST (UTC+3)
|utc_offset_DST =     <!--in the form "+N", where N is number of hours offset-->
}}
'''Herrialde Baltikoak'''<ref>[https://web.archive.org/web/20170910220540/http://ww.euskaltzaindia.fr/agenda/week/index.php?option=com_hiztegianbilatu&view=frontpage&Itemid=410&layout=aurreratua&lang=eu&sarrera=&sarrera2=&sarrera3=&kat=&num=&adm=&eus=&err=&gar=&sai=&ona=&style=&gramNote=&def=&adb=&adohar=&erref=&saohar=&taxon=&aurreratu=88&orria=53 Euskaltzaindiaren Hiztegia: Baltiko], euskaltzaindia.fr</ref> ({{lang-et|Balti riigid, Baltimaad}}; {{lang-lv|Baltijas valstis}}; {{lang-lt|Baltijos valstybės}}), '''Estatu Baltikoak''' ere deituak, [[Ipar Europa]]ko hiru herrialde dira, [[Itsaso Baltikoa]]ren ertzean daudenak, [[Niemen]] ibai bokalearen eta [[Finlandiako golkoa]]ren artean: [[Lituania]], [[Letonia]] eta [[Estonia]]. [[Europar Batasun]]eko kide dira [[2004]]tik.

Mende askotan zehar indar arrotzen menpe egon ostean, estatu independente bilakatu ziren [[Lehen Mundu Gerra]]ren ondoren. [[Bigarren Mundu Gerra]] arte, [[Finlandia]] herrialde baltikotzat hartzen zen, beste hiruren antzeko egoera zuelako. Gaur egun, ordean,[[Eskandinavia]]rekin lotzen da. ''Errepublika Baltikoak'' adierak esanahi historikoa du, [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunaren]] okupazioaren garaian (1940-1941 eta 1944-1991) horrela izendatzen zirelako hiru "errepublikak". Egun ere, errepublikak dira baina independenteak eta demokratikoak. 1991. urtean lortu zuten Sobietar Batasunetik independizatzea. Errusiak tropak 1994an irten ziren Herrialde Baltikoetatik. 2004an, [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] eta [[Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea|NATOko]] kide egin ziren. Hiru herrialdeek demokrazia liberala daukate, eta haien ekonomiak bilakaera azkarra izan zuen [[2000ko hamarkada]]n. <!--Halere, kolpe handia jasan zuten [[Atzeraldi Handia|2008. urte inguruko finantza krisian]].-->

Hizkuntzari erreparatuta, [[letoniera]] eta [[lituaniera]]k sustrai berdintsuak dituzte, [[indoeuropar hizkuntza]]k baitira. [[Estoniera|Estoniarren hizkuntzak]], aldiz, ahaidetasun handiagoa du [[finlandiera]]rekin, eta hizkuntza ez-indoeuroparren multzoan dago sailkatuta, finlandiera eta [[hungariera]]rekin batera.

== Historia ==
Hainbat hizkuntzak bereizitako bi talde etniko ageri dira Herrialde Baltikoen jatorrian. Talde [[finiar]]ra [[livonia]]koek, [[ingria]]koek eta [[estonia]]koek osatua da. [[Uraldar hizkuntza]] dute, [[suomiera]]ren familikoa. Baltikoko taldea [[Eslaviar hizkuntzak|eslaviar moldetik]] hurbil dauden hiru hizkuntza indoeuropar zaharrek osatua da: [[letoniera]] (Letonia), [[lituaniera]] (Lituania; 400.000 lituaniar bizi dira Estatu Batuetan) eta, [[XVIII. mende]]a arte, [[prusiera zahar]]ra, [[Ekialdeko Prusia]]n.

Baltikoko herriak laster hasi ziren merkataritza harremanetan [[eskandinavia]]r, [[eslaviar]] eta [[germaniar]] herriekin, zibilizazio eta antolamendu politiko bereziei eutsiz betiere. Kristautu eta germaniartu ondoan ([[Hansa]]ren mendeko [[Zaldun Teutoniko]] eta [[Ezpataren Anaia Livoniarrak]]), Baltikoko herriak Polonia, Suedia eta Errusiaren eskuetan egon ziren. Eslaviarren agintepean [[XVIII. mende]] hasieratik aurrera, [[1721]]ean igaro ziren [[Errusiar Inperioa]]ren eskuetara [[Ingria]], [[Livonia]], Estonia eta Letonia ([[Nystadeko Hitzarmena]]); Lituania eta [[Kurlandia]] [[1795]]ean (Poloniaren hirugarren banaketa).

[[Alemania]]rrek eta [[SESB|sobietarrek]] bi mundu gerretan gutiziatu eta hartu zituzten lurralde horiek; [[1918]]-[[1940]] urteetan burujabe izan ziren Estonia, Letonia eta Lituania. [[1940]]an, [[Molotov-Ribbentrop Ituna|Hitler eta Stalinen hitzarmenaren ondorioz]], Sobietar Batasunak hiru herrialde Baltikoak okupatu eta bereganatu zituen. Errusiartzearen aurkako altxamenduen zapalkuntza latza izan zen. Estatu Batuek eta Mendebaldeko Europako estatuek ez zuten inoiz onartu Baltikoko estatuen sobietar anexioaren legezkotasuna. 1989-1991n, Sobietar Batasunean agintepean izandako aldakuntzen ondotik, Estonia, Letonia eta Lituaniako parlamentu eta herria burujabetzaren alde agertu ziren gehiengo argi batez, eta 1991ko abuztuan estatu independente bihurtu ziren berriro.

== Datu orokorrak ==
{| class=wikitable border="2" cellpadding="5" style="margin:auto; border-collapse:collapse;"
|-
!
! [[Estonia]]
! [[Letonia]]
! [[Lituania]]
! Denera
|-
! Bandera
| style="text-align:center" | {{Flagicon|Estonia|size=50px|text=none}}
| style="text-align:center" | {{Flagicon|Letonia|size=50px|text=none}}
| style="text-align:center" | {{Flagicon|Lituania|size=50px|text=none}}
| 
|-
! Hiriburua
| [[Tallinn]]
| [[Riga]]
| [[Vilnius]]
| 
|-
! Independentzia
| - XIII. mendera arte<br />- 1918ko otsailaren 24a<br />- 1991ko abuztuaren 20a
| - XIII. mendera arte<br />- 1918ko azaroaren 18a<br />- 1991ko abuztuaren 21a
| - XVIII. mendera arte<br />- 1918ko otsailaren 16a<br />- 1990eko martxoaren 11
|
|-
! Presidentea
| [[Alar Karis]]
| [[Raimonds Vejonis]]
| [[Dalia Grybauskaitė]]
| 
|-
! Biztanleria (2017)
| 1.317.797
| 1.957.200
| 2.849.317
| 6.124.314
|-
! Eremua
| 45.339&nbsp;km²
| 64.589&nbsp;km²
| 65.300&nbsp;km²
| 175.228&nbsp;km²
|-
! Dentsitatea
| 29 bizt/km²
| 31 bizt/km²
| 44 bizt/km²
| 35 bizt/km²
|-
! Ur %
| 4,56
| 1,5
| 1,35
| 2,23
|-
! GDP (nominala) osoa (2017)<ref name="ReferenceA">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2016/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=37&pr.y=14&sy=2016&ey=2021&scsm=1&ssd=1&sort=subject&ds=.&br=1&c=941%2C946%2C939&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= International Monetary Fund: Report for Selected Countries and Subjects], imf.org</ref>
| 24.609 milioi $
| 29.636 milioi $
| 44.937 milioi $
| 94.197 milioi $
|-
! GDP (nominala) per capita (2017)<ref name="ReferenceA"/>
| 18.798 $
| 15.072 $
| 15.837 $
| 15.645 $
|-
! GDP (parekotasuna) osoa (2017)<ref name="ReferenceA"/>
| 40.519 milioi $
| 53.710 milioi $
| 90.240 milioi $
| 184.579 milioi $
|-
! GDP (parekotasuna) per capita (2017)<ref name="ReferenceA"/>
| 30.951 $
| 27.315 $
| 31.803 $
| 30.023 $
|-
! [[Giniren koefiziente]]a (2012)<ref>[http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI GINI index (World Bank estimate)], data.worldbank.org</ref>
| 33,2
| 35,5
| 35,2
| 
|-
! [[Giza garapenaren indize|GGI]] (2015)<ref>[http://hdr.undp.org/en/composite/HDI Human Development Index and its components], hdr.undp.org</ref>
| 0,865
| 0,805
| 0,848
| 
|-
! Interneteko [[Herrialdeentzako goi mailako domeinu|GMD]]
| [[.ee]]
| [[.lv]]
| [[.lt]]
| 
|-
! [[Nazioarteko telefono aurrezenbakien zerrenda|Telefono aurrezenbakia]] 
| +372
| +371
| +370
| 
|}

== Hiri nagusiak ==
{{Hiri handienak
| name = Herrialde Baltikoetako hiri handienak
| country = Herrialde Baltikoak
| stat_ref = ''Statistics Estonia'', ''Statistics Latvia'' eta ''Statistics Lithuania''; 2015eko urriaren 1eko zenbatespenak
| class = nav
| div_name = Herrialdea
| city_1 = Riga | div_1 = Letonia | pop_1 = 696.593| img_1 = Riga - Latvia.jpg
| city_2 = Vilnius | div_2 = Lituania | pop_2 = 542.664 | img_2 = Vilnius city.jpg
| city_3 = Tallinn | div_3 = Estonia | pop_3 = 444.085 | img_3 = Tallinna Raekoda.jpg
| city_4 = Kaunas | div_4 = Lituania | pop_4 = 297.669 | img_4 = Vytautas the Great Bridge from hill, Kaunas, Lithuania - Diliff.jpg
| city_5 = Klaipėda | div_5 = Lituania | pop_5 = 154.275
| city_6 = Šiauliai | div_6 = Lituania | pop_6 = 102.983
| city_7 = Tartu | div_7 = Estonia | pop_7 = 98.449
| city_8 = Daugavpils | div_8 = Letonia | pop_8 = 96.818
| city_9 = Panevėžys | div_9 = Lituania | pop_9 = 95.218
| city_10 = Liepāja | div_10 = Letonia | pop_10 = 78.787
| city_11 = Jelgava | div_11 = Letonia | pop_11 = 61.961
| city_12 = Narva | div_12 = Estonia | pop_12 = 58.375
| city_14 = Jūrmala | div_14 = Letonia | pop_14 = 57.671
| city_15 = Alytus | div_15 = Lituania | pop_15 = 55.526
| city_16 = Pärnu | div_16 = Estonia | pop_16 = 41.170
| city_17 = Ventspils | div_17 = Letonia | pop_17 = 40.273
| city_13 = Marijampolė | div_13 = Lituania | pop_13 = 58.027
| city_18 = Kohtla-Järve | div_18 = Estonia | pop_18 = 36.622
| city_19 = Mažeikiai | div_19 = Lituania | pop_19 = 35.997
| city_20 = Rēzekne | div_20 = Letonia | pop_20 = 31.886
}}

== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2017/9/10}}
{{erreferentzia_zerrenda}}

== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}

[[Kategoria:Herrialde Baltikoak| ]]
[[Kategoria:Iparraldeko Europako geografia]]