Isuri kognitibo-en iturria ikusi

[[Fitxategi:BoobaKiki.png|thumb|250px|[[Wolfgang Köhler]]rek esperimentu bat proposatu zuen irudi hauek erabiliz, bata ''bouba'' eta bestea ''kiki'' izena dituztenak. Gehienek eskuineko irudia ''bouba'' zela esan zuten, agian hitza ahoskatzeko ezpainak biribiltzen ditugula edo alfabetoko ''b'', ''o'' eta ''a'' hitzak ''k'' eta ''i'' baino biribilagoak direlako.]]

{{argitzeko|psikologiako terminoari|Isuri (argipena)}}
'''Isuri kognitiboa''', '''alborapen kognitibo'''a<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/app/euskal-terminologia-banku-publikoa-2/alborapen/medikuntza-saiakuntza-klinikoak-ikerketa-klinikoaren-esparruko-bioestatistika/fitxatermino/78666|aldizkaria='Alborapen kognitibo' - Euskalterm - www.euskadi.eus|sartze-data=2023-02-21}}</ref> edo '''lerrabide kognitiboa'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/app/banco-terminologico-publico-vasco-2/sesgo-cognitivo/psikologia-oinarrizko-psikologia/fichatermino/1430455|aldizkaria=Isuri kognitibo, lerrabide kognitibo - Euskalterm - www.euskadi.eus|sartze-data=2023-02-21}}</ref> efektu psikologiko bat da, prozesamendu mentalean desbideratze bat eragiten duena, eta horrek distortsio bat, judizio zehaztugabe bat, interpretazio ilogiko bat edo, oro har, irrazionaltasun deitzen dena eragiten du, eskuragarri dagoen informazioaren interpretazioan oinarrituta ematen dena, nahiz eta datuak logikoak ez izan edo elkarren artean erlazionatuta ez egon.<ref>{{erreferentzia |abizena=Kahneman |izena=D. |abizena2=Tversky |izena2=A. |urtea=1972 |izenburua=Subjective probability: A judgment of representativeness |aldizkaria=Cognitive Psychology |liburukia=3 |alea=3 |orrialdea=430-454 |doi=10.1016/0010-0285(72)90016-3 }}</ref><ref>{{erreferentzia |abizena=Baron|izena= J. |urtea=2007|izenburua= Thinking and deciding|lekua= New York, NY|argitaletxea=[[Cambridge University Press]]}}</ref><ref>{{erreferentzia |abizena=Ariely|izena= D. |urtea=2008|izenburua= Predictably irrational: The hidden forces that shape our decisions|url=https://archive.org/details/predictablyirrat00arie|lekua= New York, NY|argitaletxea= HarperCollins}}</ref> Isuri sozialei, oro har, esleipen-isuriak esaten zaie, eta gure eguneroko interakzio sozialei eragiten diete; [[probabilitate]]an eta erabakiak hartzean ere agertzen dira. Nahasmen egoera baten aurrean, garrantzitsua da intelektualen mekanismo erabat kognitiboak zehaztea eta nabarmentzea, azken horiek [[intuizio]]an [[falazia]] bezala ezagutzen diren derrigorrezko isuriei dagozkielako.

Isuri kognitiboen existentzia [[eboluzio]]-premia gisa sortu zen, gure garunak zenbait estimuluren, arazoren edo egoeraren aurrean jarrera azkarra hartzeko erabiltzen duen berehalako erabakiak igortzeko; izan ere, eskura dagoen informazio guztia prozesatzeko ezintasunaren ondorioz, modu selektiboan edo subjektiboan iragazten da.<ref>{{erreferentzia |abizena=Simon|izena= H. A. |urtea= 1955|izenburua= A behavioral model of rational choice|url=https://archive.org/details/sim_quarterly-journal-of-economics_1955-02_69_1/page/99|aldizkaria= The Quarterly Journal of Economics|liburukia= 69|alea=1|orrialdea= 99 -118|doi=10.2307/1884852}}</ref> Larriak izan daitezkeen akatsetara eraman gaitzaketen arren, testuinguru jakin batzuetan ekintza eraginkorragoetara eramaten dute, edo erabakiak azkarrago hartzeko aukera ematen dute, berehalakotasuna balio handiena denean.<ref>{{erreferentzia |abizena1=Kahneman|izena1= D.|abizena2= Slovic|izena2= P.|abizena3= Tversky|izena3= A. |urtea=1982|izenburua= Judgment under uncertainty: Heuristics and biases|argitaletxea= Cambridge University Press}}</ref>

[[Psikologia kognitibo]]ak efektu hori aztertzen du, baita informazioa prozesatzeko erabiltzen ditugun beste estrategia eta egitura batzuk ere, eta horietako asko identifikatu ditugu, sarritan elkarren artean erlazionatuta daudenak.

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}

{{Psikologia zirriborroa}}

[[Kategoria:Isuri kognitiboak]]