Kordobila-en iturria ikusi

{{Euskal Herriko auzo infotaula
|izena=Kordobila
|irudia=Done Kosme eta Damian Cordobilla 2010-5-16 024.jpg
|irudiaren testua= [[San Kosme eta San Damian eliza (Cordobilla)|Done Kosme eta Damian elizaren]] irudia
|probintzia= Nafarroa
}}
'''Kordobila''' edo  '''Cordovilla'''<ref>[https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=12314 Euskal Onomastikaren Datutegia]. Cordovilla</ref> [[Galar Zendea]]ko [[kontzeju]]a da. [[2007]]ko [[urtarrilaren 1]]eko erroldaren arabera, herriak 254 biztanle ditu baina harrezkero etxe ugari eraiki dira bertan eta beraz datozen urteetan biztanleria era nabarian handituko da. [[2012]]an 496 biztanle zituen.

[[1986]]ko [[urriaren 31]]n<ref>[http://www.euskomedia.org/PDFAnlt/vas29/29047065.pdf ''Urbanismo y Parroquias en Pamplona y Comarca'']{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[Jesus Ekiza]]; ikus 17.or. [[Galar]]ren kontzeju bihurtu den azkena.</ref> eratu zen kontzeju honetan eremu batzuk desberdindu daitezke: batez ere herriska zaharra (bere inguruan eraikitzen ari dira aipatu etxe berriak) eta ekialdeko industria eta merkatalguneak.

== Izena ==
[[Gaztelania]]z ''Cordovilla'' idazteko joera egon bada ere, euskararako proposatzen den ''Cordobilla'' gehiago hurbiltzen da leku-izenaren jatorrira: "Kordoba txikia, besterik gabe; [[Erdi Aroa]]n hiri ezagunetako izenekin herrixkak bataiatzeko modaren barruan koka liteke. Hala ere, oraindik [[XVII. mendea]]n euskaldunek herri honi ''Kordoba'', aurrizki txikigarririk gabe deitzen zioten eta [[1602]]ko [[Mutiloabeiti]]ko dokumentazioan ''Cordoba bidea'' toponimoa jasotzen da.<ref>[[Mikel Belasko]], ''Diccionario etimológico de los nombres de los pueblos, villas y ciudades de Navarra'', [[Pamiela]], [[Iruñea]], [[1999]].</ref>.

Batzuetan euskaraz ''Kordobilla''<ref>[https://web.archive.org/web/20100719105713/http://www.4crests.com/basplacnamli.html Leku-izen zerrenda bat].</ref> edo ''Kordobila''<ref>[http://www.euskomedia.org/PDFAnlt/riev/19077087.pdf ''Listas alfabéticas de voces toponomásticas vascas'']{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, ik. 28.or.</ref> aldaerak ere erabili izan dira.

== Geografia ==
=== Mugakideak ===
* Mendebaldetik [[Galar]]reko beste herri bat du auzokide, [[Ezkirotz|Eskirotz]].
* Iparraldetik [[Iruñea|Iruñeko]] zenbait auzo eta eremurekin egiten du topo edo hurbil ditu: mendebaldetik hasita [[Nafarroako Unibertsitatea]]ren aldiriak, Kordobilarekin partekatutako [[Donapea]] izeneko parajea barne; herri honetako iparraldeko muturretik ekialderantz lehen [[Azpilagaña]] eta [[Arrosadia]]rekin ia jotzen du eta gero [[Sario]] aldea zein [[Sadar]] auzo, ibai eta futbol zelaiak ditu auzokide, [[Nafarroako Unibertsitate Publikoa|NUPetik]] ere hurbil. Iruñeko hego-ekialdeko bazterrean, ''Garitón de Ripalda'' izeneko eremuan [[IKTen Hiria]] eraikitzeko egitasmoa dago, [[Nafarroako Unibertsitate Publikoa|NUPekin]] lotuta eta [[Morea (merkataritza-gunea)|Morearaino]] helduko litzatekeena<ref>[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/Sala+de+prensa/Noticias/2009/04/29/Ciudad+TIC+UPNA.htm Euskaraz horrela deitua] Foru Gobernuaren webgunean.</ref><ref>[http://www.navactiva.com/web/es/act/noticias/2009/04/30/50225.php Berria navactiva.comen]{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref>.
* Ekialdetik Iruñeko udalerria amaitzen denean [[Aranguren]]ekin mugatzen du, lehen [[Mutiloabeiti]]rekin eta hegoalderago [[Taxoare]]rekin.
* Hegoaldean zirrikitu batetik [[Noain Elortzibar|Noainekin]] du muga, [[Noain-Eskirotz industrialdea]]ren inguruan.

<gallery mode=packed heights=180>
Fitxategi:Done Kosme eta Damian II Cordobilla 2010-5-16 026.jpg|[[San Kosme eta San Damian eliza (Cordobilla)|San Kosme eta San Damian eliza]].
Fitxategi:Erreleku Cordobilla 2010-5-16 022.jpg|[[Erreleku erretegia]]
Fitxategi:Urbanizazio berria Cordobilla 2010-5-16 019.jpg||Etxe berriak Cordobillako goi-ordokian.
</gallery>

=== Eremuak ===
==== Herri zaharra mendebaldean ====
* Herriska zaharra [[Elortz (ibaia)|Elortz]] eta [[Sadar (ibaia)|Sadar]] ibaien arroen artean dagoen muino batean dago. Historian zehar beti oso biztanle eta etxe gutxi izan ditu eta [[1910]]ean 60 biztanle eskas zituen. Done Kosme eta Damian eliza da eraikin zaharren artean geratzen den bakanetakoa; Herriska honetan dorre bat nabaritzen bada, ''Erreleku'' jatetxearena da; la Rosa konteen jauregiko aztarnen gainean eraikitako tamaina handiko jatetxea da. Denbora luzez etxe oso gutxi izan dituen herriko gune zaharraren inguruan azken urteetan urbanizazio berriak eraikitzeari ekin zaio eta elizatxoa egun etxe berriz inguratuta dago.

Herriaren hegoaldetik [[PA-30]] (Iruñeko saihesbidea) pasatzen da.

* [[Donapea]] egitasmoa: Kordobila eta [[Iruñea|Iruñeko]] lurretan eta [[Ezkirotz|Eskirotzen]] ondoan [[1990eko hamarkada]]tik milaka etxebizitza eraikitzeko proiektu eztabaidatuak egon dira eta daude<ref>[http://www.nuevosvecinos.com/promociones_navarra/galar/pau_psisdonapea Promozio bat.]</ref><ref>[http://www.nabarreria.com/articles/conflicto-en-el-plan-urbanistico-de-donapea Ika-mika]{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Nabarreria.com]]en.</ref><ref>[http://www.diariodenavarra.es/20090221/pamplona/galar-rompe-relaciones-gobierno.html?not=2009022102485841&dia=20090221&seccion=pamplona&seccion2=pamplona Galarreko Udalaren kontrako jarrera] irakurgai; argazkian agertzen den [[goi-ordoki]]an '''Cordobillako''' etxe eraiki berriak ikusten dira.</ref>.

==== [[N-121]] errepidearen inguruan ====
* Iruñeko auzo batzuekin (Sadar, Arrosadia) erabat uztartuta "Kordobilako Bentak" deitu izan den zonaldean [[Kordobilako industrialdea]] eratuz joan zen: lehen fasea [[1970eko hamarkada]]n garatu zen batez ere<ref>Iturria: ''Iruñerriko metropolizazio prozesuari buruzko txostena'', [[Iruñerria|Iruñerriko]] [[Abiadura handiko tren|AHTren]] Aurkako Asanblada, [[2006]].</ref> eta egun errepidearen bi aldeetara zabalduta dago. Aipatzeko moduko lekuak:
** Bihotz Sakratua parrokia, [[1970]]ean sortua<ref>[http://www.euskomedia.org/cultura/14129 Inaugurazioaren berri.].</ref>. Herri zaharrean zegoen elizaren funtzioak ordezkatzen zituena eta Iruñeko Sadar alderako ere ezarri zutena.
** [[Diario de Navarra]] egunkariaren egoitza; horregatik sarritan "Kordobilako kazeta" deitua<ref>[http://diariodunnavarra.blogspot.com/2009/03/primavera-en-el-corte-inges.html Esapidearen aipamen bat] blog honetan.</ref>.
** ''Centro Infanta Elena'' nagusientzako egoitza<ref>[http://www.navarra.es/home_es/Temas/Asuntos+sociales/Dependencia/Centros/ResidenciasCentrosDia/Para+personas+dependientes+con+discapacidad/InfantaElena.htm Egoitzaren fitxa] Foru Gobernuaren webgunean.</ref>.
* [[Iruñerria|Iruñerrirako]] [[Suhiltzaile]] Parke Zentrala [[2009]]ko apirilean inauguratu zen<ref>[http://www.soitu.es/soitu/2009/04/30/info/1241095753_173162.html Inaugurazioa] soitun.</ref>.
* Ardatz berean hegoalderantz eta [[Zaragoza]]rako errepide nagusiaren ekialdean [[Morea (merkataritza-gunea)|Morea]] merkataritza-gunea dago; [[1990eko hamarkada]]tik aurrera eraikia.

== Historia ==
Aztarna arkeologiko [[Holozeno|holozenikoak]] aurkitu ziren [[Sadar (ibaia)|Sadar]] ibairen ondoan<ref>[https://web.archive.org/web/20110725140407/http://hedatuz.euskomedia.org/1288/1/04061096.pdf ''El poblamiento holocénico y su medio en las cuencas prepirenaicas de Pamplona y Aoiz-Lumbier'']; ikus 12.or. eta beste.</ref>.

[[Iberiar Penintsulako Gerra]] izenekoaren barruan, [[1812]]ko [[abenduaren 9]]an frantses tropek 34 lagun fusilatu zituzten bertan; Zaragozarako errepideko 3. kilometroan [[Nafarroako Foru Aldundia]]k oroitarria jarri zuen<ref>Iturria: ''La Cendea de Galar'', Udalaren liburuska.</ref>.

[[2009]]ko [[apirilaren 25]]ean Yamiled Giraldo [[Zubieta (Nafarroa)|Zubietako]] auzokidea Kordobilan hil zuten, hildakoak ustez prostituzio sare bat salatu zuelako<ref>[http://paperekoa.berria.info/harian/2010-01-14/012/006/Yamiled_Giraldoren_hilketan_parte_hartzea_egotzita_lau_lagun_auzipetu_dituzte.htm Susmagarrien atxiloketa]{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Berria]]n.</ref>.

== Ondarea ==
* '''[[San Kosme eta San Damian eliza (Kordobila)|San Kosme eta San Damian eliza]]''': [[Erdi Aro]]an eraikia eta [[XVI. mendea]]n eraldatua.
* '''[[Erreleku erretegia]]''': Antzinako [[dorretxe]] edo jauretxe batean dagoen jatetxea.

== Demografia eta biztanleria ==
Egun suertatzen ari den hazkuntza baino lehen biztanleria oso eskasa izan du: 46 biztanle [[1858]]an, 107 [[1920]]an, 27 [[1950]]ean<ref>''Recorridos por Navarra'', [[Nafarroako Kutxa]] eta [[Diario de Navarra]], [[1992]].</ref>.
{| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999"
|+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"|Kordobilako biztanleria
! [[2000]] !! [[2001]] !! [[2002]] !! [[2003]] !! [[2004]] !! [[2005]] !! [[2006]] !! [[2007]] !! [[2012]]
|-
| align=center| 200 || align=center| 228 || align=center| 230 || align=center| 217 || align=center| 228 || align=center| 217 || align=center| 238 || align=center| 254  || align=center| 496
|}

== Garraioa ==
Kontzeju honetan [[Eskualdeko Hiri Garraioa (Iruñerria)|Eskualdeko Hiri Garraioaren]] 3 linea daude:
{{EHG/Taula/Auzoa
| auzoa = Kordobila
| e1 = 11
| e2 = 23
| g1= N3
}}

Gainera, La Tafallesa izeneko autobus konpainiak [[Uztarroze]] eta [[Iruñea]] batzen dituen linea ustiatzen du. Lineak bi zerbitzu dauzka norabide bakoitzean, eta honako ibilbidea:

* [[Uztarroze]] - [[Izaba]] - [[Urzainki]] - [[Erronkari]] - [[Garde]] - [[Burgi]] - [[Esa]] - [[Xabier]] - [[Zangoza]] - [[Ledea]] - [[Irunberri]] - [[Nardoze Alduate]] - [[Ibargoiti]] - [[Elo]] - [[Noain Elortzibar|Noain]] - Kordobila eta [[Iruñea]]

== Merkataritza ==
{{sakontzeko|Morea (merkataritza-gunea)}}

[[2000]]. urtean eraikitzen hasi eta [[2002]]ko [[urriaren 16]]an [[Morea (merkataritza-gunea)|Morea Merkataritza Gunea]] inauguratua zen.

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|2}}

== Ikus, gainera ==
* [[Galar Zendea]]
* [[Diario de Navarra]]

== Kanpo estekak ==
{{atari|Nafarroa|Nafarroa}}
* [https://web.archive.org/web/20140518203112/http://cendeadegalar.es/eu/ Galar Zendeako webgunea] {{eu}} {{es}}
* {{es}} [http://www.euskomedia.org/aunamendi/32148/15410 Kordobila] [[Euskomedia]]n. Kontsultatu bereziki "Arte" atala, [[Joseba Asiron]]ek egina.
* {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=277 Kordobilari buruzko informazioa Nafarroako gobernuaren webgunean.]
{{autoritate kontrola}}

{{Galarko Zendea aurkibidea}}

[[Kategoria:Kordobila]]