Liburutegien Elkarte eta Erakundeen Nazioarteko Federazioa-en iturria ikusi


{{Erakunde infotaula}} 

'''Liburutegien Elkarte eta Erakundeen Nazioarteko Federazioa''' edo '''IFLA''' (siglak ingelesezko izenetik datoz: International Federation of Library Associations and Institutions''')'''  nazioarteko organo bat da, [[Liburutegi|liburutegien]] mende dauden pertsonen eta informazio profesionalen interesak ordezkatzen dituena. IFLA irabazi asmorik gabeko gobernuz kanpoko erakunde bat, Eskozian sortu zen 1927an eta [[Haga|Hagako]] [[Herbeheretako Liburutegi Nazionala|Herbehereetako Liburutegi Nazionalean]] du egoitza nagusia. IFLAk Munduko Liburutegiaren eta Informazioaren Urteko Biltzarra babesten du, eta informazioa, ideiak eta proiekzioak eskuratzea sustatzen du, gizartea, hezkuntza, kultura, demokrazia eta ekonomia ahalduntzeko. IFLAk hainbat argitalpen ere ekoizten ditu, besteak beste, ''IFLA Journal''delakoa.<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA Journal|hizkuntza=en|url=https://journals.sagepub.com/home/ifl|lana=SAGE Journals|accessdate=2021-07-29}}</ref>

IFLAk [[UNESCO|UNESCOrekin]] lankidetzan dihardu, eta elkarrekin sortutako hainbat [[manifestu]] sortu ditu.<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA: The International Federation of Libraries|argitaletxea=Goethe.de|url=http://www.goethe.de/wis/bib/fdk/en5765215.htm|accessdate=2013-05-08}}</ref>  IFLA [[Blue Shield|Blue Shielden]] sortzaileetako bat ere bada. Blue Shield munduko kultura-ondarea babesteko lan egiten du, gerra eta hondamendi naturalek mehatxatzen dutenean.<ref>{{Cite web|izenburua=History|hizkuntza=en-US|url=https://theblueshield.org/about-us/history/|lana=Blue Shield International|accessdate=2021-07-29}}</ref>

== Historia ==
[[Fitxategi:2011_IFLA_meeting_in_KB_in_the_Hague_6777450851.jpg|thumb|2011ko IFLAren bilera Hagan.]]
IFLA [[Edinburgo|Edinburgon]] ([[Eskozia]]) sortu zen 1927ko irailaren 30ean, Europako eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] 14 herrialdetako liburutegi-elkarteek ebazpen bat sinatu zutenean [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] Liburutegien Elkartearen 50. urteurrenean. Isak Collijn, Suediako Liburutegi Nazionaleko burua, lehen lehendakaria aukeratu zuten. Lehen estatutuak 1929an onartu ziren [[Erroma|Erroman]], Bibliotekonomia eta Bibliografiaren Mundu Biltzarrean.<ref name="CarolHenry">Henry, Carol. </ref><ref>Wilhite, Jeffrey M. 2012. </ref>

1950eko hamarkadan, Europatik eta Estatu Batuetatik kanpoko lehen liburutegi-elkarteak elkartu ziren: Txina, India, Japonia, [[Mexiko]] eta Filipinak. 1958an, taldea 42 herrialdetako 64 elkartetara zabaldu zen. 1962an idazkaritza iraunkor bat sortu zuten. 1970ean, 52 herrialdetako 250 kide zeuden. Idazkaritza Hagara eraman zuten 1971n. 1974an, IFLAko kideen kopurua 600koa zen, 100 herrialdetan banatua.<ref name="CarolHenry">Henry, Carol. </ref>

Afiliazio-irizpideak liburutegi-elkarteetatik haratago zabaldu ziren 1976an, erakundeak, liburutegiak, [[Eskolako liburutegi|eskola liburutegiak]] eta [[Liburutegi|institutu bibliografikoak]] sartzeko. Une horretan, «erakunde» hitza gehitu zitzaion erakundearen izenari. Ordutik, kide kategoria berriak sortu ziren, norbanakoak barne.<ref name="CarolHenry">Henry, Carol. </ref>

IFLAk 1.700 kide baino gehiago ditu 155 bat herrialdetan. Koninklijke Bibliotheeken, hots, Herbeheretako Liburutegi Nazionalean du egoitza, Hagan.

2021ean, lehen aldiz, IFLAk Liburutegiaren eta Informazioaren Mundu Biltzarra (WLIC) online egin zuen, mundu mailako pandemia ondorioz.<ref>{{Cite news|izenburua=World Library and Information Congress|url=https://americanlibrariesmagazine.org/blogs/the-scoop/ifla-working-together-for-a-better-future/}}</ref>

IFLAren helburuak hauek dira:

* Bibliotekonomia ordezkatzea nazioarteko intereseko gaietan.
* Liburutegietako langileen [[etengabeko prestakuntza]] sustatzea.
* Liburutegiko zerbitzuetarako jarraibideak garatu, mantendu eta sustatzea.

=== IFLAko idazkari nagusiak ===
{| class="wikitable"
|+
|+
IFLAko idazkari nagusien zerrenda<ref>{{Cite web|izenburua=Past IFLA Secretaries General|url=https://www.ifla.org/past-secretaries-general/|lana=International Federation of Library Associations and Institutions|accessdate=April 14, 2023}}</ref>
!Izena
!Aldia
|-
|Sharon Memis
|2023 (Jardunean)
|-
|Helen Mandl
|2021-2023
|-
|Gerald Leitner
|2016–2021
|-
|Jennefer Nicholson
|2008-2016
|-
|Peter Lor
|2005-2008
|-
|-
|Rasu Ramachandran
|2005
|-
|-
|Ross Shimmon
|2004
|-
|Leo Voogt
|1992-1998
|-
|Paul Nauta
|1987–1992
|-
|Marhello Wijnstroom
|1971/1987
|-
|Anthony Thompson
|1962 - 1970
|-
|Maria Razumovsky
|1962 (bitartekoa)
|-
|Joachim Wieder
|1958–1962
|-
|Tietse Pieter Seven sma
|1929 – 1958
|-
|Heinrich Uhlendahl
|1928 – 1929
|}

== Atalak ==
[[Fitxategi:How_to_Spot_Fake_News.pdf|thumb|''Nola'' ''identifikatu [[Albiste faltsu|albiste faltsuak]]'', IFLAren argitalpena (2017)]]
60 azpiatal, programa estrategiko eta interes bereziko talde baino gehiago bost ataletan antolatzen dira, IFLAren jarduera eta programa ugari gauzatzeko.<ref name="activities-and-groups">{{Cite web|izenburua=IFLA -- Activities and Groups|url=https://www.ifla.org/activities-and-groups|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>

Hona hemen atal horiek:

* '''Liburutegi-motak''' '''(I. Atala)''' - azpiatal hauek ditu: liburutegi akademikoak, ikerketakoak, [[Liburutegi publiko|publikoak]], bereziak eta [[Eskolako liburutegi|eskolakoak]]; Arau Batzordearentzako programa estrategikoa; eta interes bereziko taldeak, Munduko Osasunerako Ebidentzia eta Hondamendietarako Taldea (E4GDH) barne.<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- Evidence for Global and Disaster Health (E4GDH) Special Interest Group|url=https://www.ifla.org/e4gdh|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- Division of Library Types|url=https://www.ifla.org/library-types|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* '''Liburutegi Bildumak''' '''(II. Atala)''' - [[Liburutegiko bildumaren garapen|bildumak]], liburu bitxiak eta bilduma bereziak eta komunikabideak eskuratzeari eta garatzeari buruzko azpiatalak ditu; kontserbazioari eta kontserbazioari buruzko programa estrategikoak (PAC) eta Arauen Batzordea; eta [[LGBT|LGBTQ]] erabiltzaileei eta liburutegien argitalpenari buruzko interes-talde bereziak.<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- Division of Library Collections|url=https://www.ifla.org/library-collections|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* '''Liburutegi-zerbitzuak''' '''(III. Atala)''' - [[Bibliografia|bibliografiari]], katalogazioari eta gai [[Indigena|herri indigenei]] buruzko azpiatalak; UNIMARCri eta Arauen Batzordeari buruzko programa estrategikoak; eta [[Datu handiak|makrodatu]] eta [[Humanitate digitalak|humanitate digitalei]] buruzko interes-talde bereziak.<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- Division of Library Services|url=https://www.ifla.org/library-services|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* '''Lanbidearen laguntza (IV. Atala)''' - azpiatal hauek ditu: eraikinei eta liburutegi-ekipoei buruzko azpiatalak, teoria eta ikerketa, eta [[Estatistika|estatistikak]] eta ebaluazioa; programa estrategikoak Informazioa eta Adierazpen-askatasuna Eskuratzeko Askatasunerako Batzorderako (FAIFE), Egile Eskubideen eta beste gai juridiko batzuei buruzko Batzorderako (CLM) eta Arauen Batzorderako; eta interes-taldeak, horien barne Emakumeak, Informazioa eta Liburutegien   interes-talde bereziak eta Hezkuntza Garapen bidean dauden herrialdeetan.<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- Division of Support of the Profession|url=https://www.ifla.org/support-of-the-profession|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* '''Eskualdeak (V. Atala)''' - azpiatal hauek ditu: Afrika, Asia eta Ozeania, Latinoamerika eta Karibe; Liburutegiak Garatzeko Programarako (LDP) eta Arauen Batzorderako programa estrategikoak; eta Informazioa Eskuratzeko Sarerako interes bereziko Afrikako taldea (ATINA).<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- Division of Regions|url=https://www.ifla.org/regions|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>

== Programa estrategikoak ==
IFLAk sei programa estrategiko gauzatzen ditu:

* Arau Batzordea
* Egile eskubidea eta beste gai juridiko batzuren Aholkularitza Batzordea (CLM)
* Informazioa Eskuratzeko eta Adierazpen-askatasunerako Aholkularitza Batzordea (FAIFE)
* Liburutegiak Garatzeko Programa (IEP)
* Kontserbatzeko eta zaintzarako programa estrategikoa (PAC)
* UNIMARCen programa estrategikoa.<ref name="activities-and-groups"></ref>

== Manifestuak ==
IFLAk hainbat manifestutan sustapena eman eta lagundu du, liburutegiekin zerikusia duten hainbat gairen inguruan. Adierazpen horien artean daude:

* IFLA/UNESCO Liburutegi Publikoaren Manifestua 1994 (1994)<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- IFLA/UNESCO Public Library Manifesto 1994|url=https://www.ifla.org/publications/iflaunesco-public-library-manifesto-1994|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* IFLA/UNESCO Eskola Liburutegiaren 1999ko Manifestua (1999)<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- IFLA/UNESCO School Library Manifesto 1999|url=https://www.ifla.org/publications/iflaunesco-school-library-manifesto-1999|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* Liburutegiei, informazioaren gizarteari buruzko Alexandriako Manifestua (2005)<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- Alexandria Manifesto on Libraries, the Information Society in Action|url=https://www.ifla.org/publications/alexandria-manifesto-on-libraries-the-information-society-in-action|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* IFLAren manifestua, gardentasunari, gobernantza onari eta ustelkeriaren aurkako askatasunari buruzkoa (2008)<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- IFLA Manifesto on Transparency, Good Governance and Freedom from Corruption|url=https://www.ifla.org/publications/ifla-manifesto-on-transparency-good-governance-and-freedom-from-corruption|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* IFLA/UNESCO Kultura Anitzeko Liburutegiaren Manifestua (2009)<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- IFLA/UNESCO Multicultural Library Manifesto|url=https://www.ifla.org/node/8976|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* IFLA Liburutegi Estatistikoa Manifestua (2010)<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- IFLA Library Statistics Manifesto|url=https://www.ifla.org/publications/ifla-library-statistics-manifesto|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* Liburutegi digitaletarako IFLA/UNESCO manifestua (2010)<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- IFLA/UNESCO Manifesto for Digital Libraries|url=https://www.ifla.org/publications/iflaunesco-manifesto-for-digital-libraries|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* IFLA manifestua, inprimatutako ezgaitasuna duten pertsonak zaintzen dituzten liburutegietarako (2012)<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- IFLA Manifesto for libraries serving persons with a print disability|url=https://www.ifla.org/publications/ifla-manifesto-for-libraries-serving-persons-with-a-print-disability|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* Interneteko manifestua 2014 (2014)<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- Internet Manifesto 2014|url=https://www.ifla.org/publications/node/224|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* Liburutegiko manifestua Europarentzat (2019)<ref>{{Cite web|izenburua=A Library Manifesto for Europe|hizkuntza=en-GB|url=https://www.europe4libraries2019.eu/|lana=A Library Manifesto for Europe|accessdate=2021-07-29}}</ref>
* IFLAko Eskola Liburutegiaren Manifestua (2021)<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA -- IFLA School Library Manifesto (2021) open for comments|url=https://www.ifla.org/node/93585|lana=www.ifla.org|accessdate=2021-07-29}}</ref>

== Lehendakariak ==
IFLAko lehendakaria Vicki McDonald da egun.<ref name="IFLA President">{{Cite web|url=https://www.ifla.org/president/ |izenburua=IFLA President|lana=IFLA|accessdate=30 August 2023}}</ref>
{| class="wikitable"
|+
Liburutegien Elkarte eta Erakundeen Nazioarteko Federazioko lehendakarien zerrenda<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA Presidents|url=https://www.ifla.org/annual-conference/past-ifla-presidents|lana=International Federation of Library Associations and Institutions|accessdate=May 2, 2020}}</ref>
!Izena
!Herrialdea
!Aldia
|-
|Isak Collijn
| {{bandera|Suedia}}
|1927-1931
|-
|William Warner Bishop
| {{bandera|AEB}}
|1931 – 1936
|-
|[[Marcel Godet]]
|  {{bandera|Suitza}}
|1936 – 1947
|-
|Wilhelm Munthe
| {{bandera|Norvegia}}
|1947–1951
|-
|[[:de:Pierre Bourgeois (Bibliothekar)|Pierre Bourgeois]]
|  {{bandera|Suitza}}
|1951 - 1958
|-
|[[Gustav Hofmann]]
| {{bandera|Mendebaldeko Alemania}}
|1958–1963
|-
|Frank Francis
| {{bandera|Erresuma Batua}}
|1963 – 1969
|-
|Herman Liebaers
| {{bandera|Belgika}}
|1969 – 1974
|-
|[[Preben Kirkegaard|Kirkegaard prebena]]
| {{bandera|Danimarka}}
|1974-1979
|-
|[[Else Granheim]]
| {{bandera|Norvegia}}
|1979-1985
|-
|[[:de:Hans-Peter Geh|Fernando -Peter Apena]]
| {{bandera|Mendebaldeko Alemania}}
|1985 – 1991
|-
|Robert Wedgeworth
| {{bandera|AEB}}
|1991tik 1997ra
|-
|Christine Deschamps
| {{bandera|Frantzia}}
|2003
|-
|Kay Raseroka
| {{bandera|Botswana}}
|2003 – 2005
|-
|[[Alex Byrne (librarian)|Alex Byrne]]
| {{bandera|Australia}}
|2005 – 2007
|-
|Claudia Lux
| {{bandera|Alemania}}
|2007-2009
|-
|Ellen Dit
| {{bandera|Hego Afrika}}
|2011
|-
|Ingriden aita
| {{bandera|Kanada}}
|2011 – 2013
|-
|Sinikka Sipilä
| {{bandera|Finlandia}}
|2015
|-
|Donna Scheeder
| {{bandera|AEB}}
|2017-2015
|-
|[[Glòria Pérez-Salmerón|Gloria - Salmeron]]
| {{bandera|Espainia}}
|2017-2019
|-
|Christine Mackenzie
| {{bandera|Australia}}
|2019–2021
|-
|Barbara Lison<ref>{{Cite web|izenburua=IFLA President|hizkuntza=en-US|url=https://www.ifla.org/president/|lana=IFLA|accessdate=2022-12-03}}</ref>
| {{bandera|Alemania}}
|2021–2023
|-
|[[Vicki McDonald]]
| {{bandera|Australia}}
|2023–2025
|}

== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|3}}
{{Autoritate kontrola}}
[[Kategoria:1927an sortutako erakundeak]]
[[Kategoria:Haga]]
[[Kategoria:Bibliotekonomia]]
[[Kategoria:Nazioarteko erakundeak]]