Xake-en iturria ikusi

{{Wikipedia1000}}
[[Fitxategi:Staunton chess set.jpg|thumb|300px|Xake jokoa, irudiak bere hasierako kokalekuan.]]
[[Fitxategi:The Chess Game - Sofonisba Anguissola.jpg|300px|eskuinera|thumb|[[Sofonisba Anguissola]] ([[circa|c.]] [[1532]]-[[1625]]): ''[[Xake partida (Sofonisba Anguissola)|Xake partida]]'' ([[1555]])]]
{{beste erabilpenak|jokoari|joko beraren egoera|Xake (xakea)}}
'''Xake'''a bi jokalarirentzako [[mahai-joko]]a edo [[kirol]]a da<ref>[https://web.archive.org/web/20110720145124/http://www.csd.gob.es/csd/asociaciones-eu/01kirol-federazioak-eta-kluben-taldeak/federaciones-espanolas/view?set_language=es&cl=es Espainiako Xake Federazioa, esaterako, Espainiako Kirol Federazioen artean dago ofizialki]</ref>. Jokoaren helburua da jokalari bakoitzak, zuriak eta beltzak deitzen zaiena, bere koloreko xake-piezen armada kontrolatuz, aurkariaren erregea hiltzea, [[xake mate]] deitzen dena. Batzuetan, '''nazioarteko xakea''' edo '''mendebaldeko xakea''' esaten zaio, lotutako beste joko batzuetatik bereizteko, hala nola ''[[xiangqi]]''tik (txinatar xakea) eta ''[[shogi]]''tik (japoniar xakea). Xakearen historia dokumentatua [[VII. mende]]an hasten da, gutxienez, [[India]]n [[chaturanga]] izeneko jokoa agertu zenean. Xakearen arauak, gaur egun ezagutzen den bezala, [[XV. mende]]aren amaieran sortu ziren Europan, eta [[XIX. mende]]aren amaieran estandarizatu eta onartu ziren unibertsalki. Gaur egun, xakea munduko [[joko]] ezagunenetako bat da, milioika pertsonak mundu osoan egiten dutena.

Xakea [[estrategia abstraktuko joko]]a da, eta ez dago [[Informazio perfektu|ezkutuko informaziorik]], ez [[Zorizko joko|zorizko]] elementurik. 64 laukiko taula batean jokatzen da, 8 x 8ko lauki-sare batean. Hasieran, jokalari bakoitzak hamasei pieza kontrolatzen ditu: [[Errege (xakea)|errege]] bat, [[Dama (xakea)|dama]] bat, bi [[Dorre (xakea)|dorre]], bi [[Alfil (xakea)|alfil]], bi [[Zaldun (xakea)|zaldun]] eta zortzi [[Peoi (xakea)|peoi]]. Zuriak mugitzen dira lehenik, eta ondoren beltzak. Partida irabazteko, aurkariaren erregeari xake matea egin behar da, hau da, ezinbestean harrapatuta geratu behar da. Partida [[berdinketa (xakea)|berdinketan]] amaitzeko hainbat modu ere badaude.

Xake antolatua XIX. mendean sortu zen. Gaur egun, [[xake-txapelketa]]k [[FIDE]]k (Nazioarteko Xake Federazioa) arautzen ditu nazioartean. Mundu osoan ezaguna den [[Munduko Xake Txapelketa|xakeko munduko lehen txapelduna]], [[Wilhelm Steinitz]], txapeldun izan zen 1886an; [[Ding Liren]] da gaur egungo munduko txapelduna. Xakearen hasieratik [[Xakearen teoria|''corpus'' teoriko]] izugarria garatu da. Xakeak, era berean, eragina izan du [[mendebaldeko kultura]]n eta [[Xakea artean|artean]], eta loturak ditu beste arlo batzuekin, hala nola [[matematika]]rekin, [[informatika]]rekin eta [[psikologia]]rekin.

Lehen informatikarien helburuetako bat xakean jokatuko zuen makina bat sortzea zen. 1997an, [[Garry Kasparov]] garaitu zuenean, [[Deep Blue]] partida batean munduko txapelduna irabazi zuen lehen ordenagailua bihurtu zen. Gaur egungo xake-motorrak giza jokalari onenak baino askoz indartsuagoak dira, eta eragin handia izan dute xakearen teoriaren garapenean; hala ere, [[xakearen ebazpena|xakea ez da ebatzitako jokoa]].

== Piezak eta mugimenduak ==
[[Fitxategi:JaquesCookStaunton.jpg|thumb|300px|upright=2|Xake pieza zuriak. Ezkerretik eskuinera: peoia, dorrea, zalduna, alfila, dama zuria eta errege zuria]]
Euskal Herriko xakelariek bi izendapen erabiltzen dituzte xake-piezak izendatzeko:

* Erregea, dama, gaztelua, alfila, zalduna eta peoia edo oinezkoa.
* Erregea, anderea, dorrea, gudaria, zalduna eta peoia edo oinezkoa.

[[Euskaltzaindia]]ren ''Hiztegi Batua''n ez dago piezen izenik: horregatik, ez dago ofizialki onartutako izendapenik, izan ere Euskal Xake Federakuntzak berak ere ez baitu halakorik xedatu.

Hala ere, 1985ean Jon Esturo eta Maximo Aierbek argitaratutako '''Xake''' euskaraz idatzitako xakeari buruzko lehenengo liburuan lehenengo izendapena erabiltzen da. Geroago, ''ChessBase'' enpresa alemaniarraren '''Xake zakurtzarrari''' bideo-jokoa euskaratu zenean ere, [[FIDE]]k onartzen duen [[notazio aljebraiko]]a itzultzeko garaian lehenengo izendapen hori erabili zen.

Nolanahi ere, bigarren izendapena darabilten jokalariak aurkitzea oso arrunta da.

{{Xake-piezen taula}}

=== Erregea ===
{{sakontzeko|Errege (xakea)}}
Erregea piezarik garrantzitsuena da, jokoa berau defendatzean datzalako. Nahi duen lekurantz mugi daiteke (ezker-eskuin, aurrera-atzera eta diagonalean), beti ere mugimendu bakoitzean lauki bat eginez. Gazteluarekin batera ''[[endroke]]'' izeneko mugimendua egin dezake: hor, erregea dorrearen beste aldean babesten den mugimendu bakar baten (''endroke luzea'' eta ''endroke laburra'' daude, erregearen aldean edo damaren aldean egiten diren endrokeak bereizteko). Gazteluarekin batera egiten den jokaldia den arren, arauz erregearen jokalditzat jotzen da endrokea.

=== Dama ===
{{sakontzeko|Dama (xakea)}}
Dama edo Anderea da erregearen ostean piezarik garrantzitsuena, eta balio gehien daukana. Jokalari batzuek ''Xake damari'' ere erabiltzen dute berau jateko arriskuan dagoenean.

Edozein mugimendu egin dezake ezker-eskuin, aurrera-atzera eta diagonalean nahi dituen koadro guztiak mugituz jokaldi bakoitzean.

=== Gaztelua edo dorrea ===
{{sakontzeko|Dorre (xakea)}}
Gazteluak ezker-eskuin eta aurrera-atzera bakarrik mugi daitezke (ez-diagonalean) eta nahi haina lauki har ditzakete.

=== Alfila edo gudaria ===
{{sakontzeko|Alfil (xakea)}}
Alfilek gazteluek egin ezin dezaketena egin dezakete, hau da, diagonalean mugitu. Horren truke ezin dira ezker-eskuin ez aurrera-atzera mugitu. Egoera honek alfil bat beti lauki zurietan egotea eta beste bat beti beltzetan egotea dakar.

=== Zalduna edo zaldia ===
{{sakontzeko|Zaldun (xakea)}}
Zaldunaren mugimenduaren definizioa hauxe da: hurbilen daukan laukira mugi daiteke, baldin eta lauki hori ez badago zaldunaren diagonal, errenkada edo zutabe berean. Hala ere, errazago ulertzen da '''''L''''' forma duen mugimendua egiten duela esaten bada. Hau da, bi lauki alde batera eta bat horrekiko elkarzut. Edozein norabidetan egin dezakete mugimendu hori eta beste piezekin konparatuta alde bat du: pieza baten gainetik salto egin dezake.

=== Peoia edo oinezkoa ===
{{sakontzeko|Peoi (xakea)}}
Peoiak banan-banan mugitzen dira (lehenengo mugimenduan ezik, kasu honetan bi lauki egin dezakete aurrera, beti ere biak libre badaude). Euren zutabea uzteko modu bakarra beste pieza bat harrapatzea da, diagonalean aurrerantz lauki bat mugituz egiten baitute. Zortzigarren lerroraino iritsiz gero dama bihurtzen dira.

== Erlojua ==
[[Fitxategi:BlindenSchachuhr.jpg|thumb|300px|Xake jokoan erabiltzeko erloju bat.]]
Jokalariek txandaka mugitu behar dute eta txapelketetan denbora mugak jartzen dira. Jokalari bakoitzak erabiltzen duen denbora neurtzeko erloju bereziak erabiltzen dira.

== Xake mate ==

Jokoaren helburua ''xake mate'' egitea da. ''Xake mate'' egitean aurkariaren erregea ihes egin ezin duen egoeran jartzen da eta behin egoera horretara iritsiz gero, jokoa amaitu egiten da. Ezagutzen den xake materik laburrena honako hau da (Zoroaren matea):
[[Fitxategi:AnimECHECS-Le-mat-du-Sot2.gif|thumb|300px|erdian|Ezagutzen den xake-materik laburrena]]

== Jokoaren faseak ==
Xakean hiru fase berezitu ohi dira:

# Irekiera: lehen jokaldiak hartzen ditu barne; piezak hasierako laukietatik irteten dira.
# Joko ertaina: erdialdeko borroka bizia hartzen du barne; aurkariek peoi eta pieza asko dituzte oraindik.
# Amaiera: azken gudua hartzen du barne; peoi eta pieza gutxi gelditzen zaizkie aurkariei.

Fase bakoitzak estrategia eta trebetasun bereziak eskatzen dizkio jokalariari. Hori dela eta, gerta daiteke jokalari bat ondo moldatzea hasieran eta amaieran baina ez izatea oso iaioa joko ertainean. Hiru faseren arteko mugak ez dira zehatz-zehatzak.

== Xake txapeldunak ==
{{Sakontzeko|Munduko Xake Txapelketa|Emakumezkoen Munduko Xake Txapelketa}}
{{OWIDPopup|owid=grapher/computer-chess-ability|image=Chess ability of the best computers.png}}

Munduan hainbat lehiaketa jokatzen dira xake txapelduna nor den erabakitzeko. Lehiaketa ofizialaz aurretik, egondako txapeldun ezberdinak zerrendatzen dira. [[1993]]tik hona bi modalitate daude. Lehenengoa lehiaketa klasikoaren parekoa da. Bigarrena, FIDE lehiaketa, azkarragoa da eta horregatik, hainbat jokalariren ustez, ez da kalitate maila berekoa.

2006ko irailaren 21etik urriaren 13ra jokatu zen [[Errusia]]ko [[Elista]] hirian, Munduko Txapelketen ''bateratze'' txapelketa deitu zena. [[Veselin Topalov]] eta [[Vladimir Kramnik]] jokalarien arteko arazo eta salaketen ostean, [[Vladimir Kramnik]] errusiarra izan zen garaile azken desberdinketa partidan.

2007an [[Mexiko]]n jokatuko da berriz ere Munduko Txapelketa, aurrerako [[Argentina]]ko [[Luis IX.a Frantziakoa|San Luis]] hirian jokatu zen sistema bera erabilita. Aurretik, eta berriz ere [[Elista]]n, Txapelketa horretara sailkatzeko ''hautagaien txapelketak'' deritzonak jokatuko dira. Bertako 4 garaileek, aurretik sailkatuta dauden beste 4en aurka jokatuko dute [[Mexiko]]n.

{{Munduko Xake Txapeldunak}}

Hau da Munduko Txapelketetako txapeldunen zerrenda:

:{|class="wikitable" border="1"
|-
!|Izena||Urtea||Herrialdea||Adina gutxi gorabehera
|-
|[[Francí de Castellví]]<br />[[Narcís Vinyoles]]<br />[[Bernat Fenollar]]<br /> eta [[Francesc Vicent]]|| ~1475|| [[Fitxategi:Estandarte de la Corona de Aragon.png|20px]] [[Aragoiko koroa|Aragoiko Koroa]]||<br /><br />~37<br />25
|-
|[[Luis Ramirez de Lucena]]||~1490 || [[Fitxategi:Estandarte de la Corona de Castilla.png|20px]] [[Gaztelako koroa|Gaztelako Koroa]]||~25
|-
|[[Pedro Damiano]]||~1520 || [[Fitxategi:Flag Portugal (1495).svg|20px]] [[Portugal]]||~40
|-
|[[Ruy López de Segura]]||1559–1575 || [[Fitxategi:Estandarte de la Corona de Castilla.png|20px]] [[Gaztelako koroa|Gaztelako Koroa]]||19–35
|-
|[[El Morro (xakelaria)|El Morro]]||~1560–1575 ||[[Fitxategi:Flag Portugal (1495).svg|22px|border]] [[Portugal]]
|-
|[[Leonardo da Cutri]]||1575||[[Fitxategi:Flag of the Kingdom of Naples.svg|22px]] [[Napoliko Erresuma]]||33
|-
|[[Paolo Boi]]||1575||[[Fitxategi:Bandiera del Regno di Sicilia 4.svg|22px]] [[Siziliako Erresuma]]||47
|-
|[[Giulio Polerio]]||~1580||[[Fitxategi:Flag of the Kingdom of Naples.svg|22px]] [[Napoliko Erresuma]]||~32
|-
|[[Alessandro Salvio]]||~1600||[[Fitxategi:Flag of the Kingdom of Naples.svg|22px]] [[Napoliko Erresuma]]||~30
|-
|[[Gioachino Greco]]||~1620–1634||[[Fitxategi:Flag of the Kingdom of Naples.svg|22px]] [[Napoliko Erresuma]]||~20–34
|-
|[[Pietro Carrera]]||~1640||[[Fitxategi:Bandiera del Regno di Sicilia 4.svg|22px]] [[Siziliako Erresuma]]||~67
|-
|[[Alexander Cunningham of Block]]||~1700||{{banderaikur|Eskozia}} [[Eskoziako Erresuma]]||~45
|-
|[[Legall de Kermeur]]||~1730–1745|| [[Fitxategi:Royal Standard of King Louis XIV.svg|20px]] [[Frantziako Erresuma]]||~28–43
|-
|[[François-André Danican Philidor]]||1745–1795|| [[Fitxategi:Royal Standard of King Louis XIV.svg|20px]] [[Frantziako Erresuma]]||19–69
|-
|[[Johann Baptist Allgaier]]||~1795–~1815||[[Fitxategi: Flag of the Habsburg Monarchy.svg|20px]] [[Austriar Inperioa]]||~32–~52
|-
|[[Verdoni]]||~1795–~1804||{{bandera|Italia}} {{bandera|Frantzia}}
|-
|[[Jacob Henry Sarrat]]||~1805–~1815||{{bandera|Erresuma Batua}} ||~33–~43
|-
|[[Alexandre Deschapelles]]||1815–1821||{{bandera|Frantzia}} ||35–41
|-
|[[Louis-Charles Mahé de La Bourdonnais]]||1821–1840||{{bandera|Frantzia}} ||26–45
|-
|[[Alexander McDonnell]]||1834||[[Fitxategi:Coat of arms of Ireland.svg|20px]] [[Irlanda]] ||36
|-
|[[Pierre Charles Fournier de Saint-Amant]]||1840–1843||{{bandera|Frantzia}} ||40–43
|-
|[[Howard Staunton]]||1843–1851||{{bandera|Erresuma Batua}} ||33–41
|-
|[[Adolf Anderssen]]||1851–1858||[[Fitxategi:Flag of Prussia (1892-1918).svg|20px]] [[Prusia|Prusiako Erresuma]]||33–40
|-
|[[Paul Morphy]]||1858–1862||{{banderaikur|AEB}}||21–25
|-
|[[Adolf Anderssen]]||1862–1866||[[Fitxategi:Flag of Prussia (1892-1918).svg|20px]] [[Prusia|Prusiako Erresuma]]||44–48
|-
|[[Wilhelm Steinitz]]||1866–1878||[[Fitxategi:Flag_of_Austria-Hungary_(1869-1918).svg|20px]] [[Austria-Hungariako Inperioa]], [[Bohemia]]||30–42
|-
|[[Johannes Zukertort]]||1878–1886||{{bandera|Polonia}} [[Fitxategi:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Alemaniar Inperioa]]||36–44
|}

=== Munduko xake jokalari onenak 1886–1993 artean ===
[[Fitxategi:Kasparov-29.jpg|thumb|300px|eskuinera|[[Gari Kasparov]] munduko txapelduna (1985–1993). Sistema informatiko baten --[[Deep Blue]]-- kontra xakean galdu egin zuen (1997ko maiatzean) lehen munduko txapelduna.]]
{|class="wikitable" border="1"
|-
!#||Izena||Urtea||Herrialdea||Adina
|-
|1||[[Wilhelm Steinitz]]||1886–1894||[[Fitxategi:Flag_of_Austria-Hungary_(1869-1918).svg|20px]] [[Austria-Hungariako Inperioa]], [[Bohemia]]<br />{{banderaikur|AEB}}||50–58
|-
|2||[[Emanuel Lasker]]||1894–1921||[[Fitxategi:Flag of the German Empire.svg|20px]] [[Alemaniar Inperioa]]||26–52
|-
|3||[[José Raúl Capablanca]]||1921–1927||{{bandera|Kuba}}||33–39
|-
|4||[[Aleksandr Alekhin|Alexander Alekhine]]||1927–1935<br />1937–1946||{{bandera|Frantzia}}<br />{{bandera|Errusia}}||35–43<br />45–54
|-
|5||[[Max Euwe]]||1935–1937||{{bandera|Herbehereak}}||34–36
|-
|6||[[Mikhail Botvinnik]]||1948–1957<br />1958–1960<br />1961–1963||[[Fitxategi:Flag of the Soviet Union.svg|20px]] [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuna]] ([[Errusia]])||37–46<br />47–49<br />50–52
|-
|7||[[Vasili Smislov|Vasili Smyslov]]||1957–1958||[[Fitxategi:Flag of the Soviet Union.svg|20px]] [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuna]] ([[Errusia]])||36
|-
|8||[[Mikhail Tal]]||1960–1961||[[Fitxategi:Flag of the Soviet Union.svg|20px]] [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuna]] ([[Letonia]])||24
|-
|9||[[Tigran Petrosian]]||1963–1969||[[Fitxategi:Flag of the Soviet Union.svg|20px]] [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuna]] ([[Armenia]])||34–40
|-
|10||[[Boris Spaski]]||1969–1972||[[Fitxategi:Flag of the Soviet Union.svg|20px]] [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuna]] ([[Errusia]])||32–35
|-
|11||[[Bobby Fischer]]||1972–1975||{{banderaikur|AEB}}||29–32
|-
|12||[[Anatoli Karpov]]||1975–1985||[[Fitxategi:Flag of the Soviet Union.svg|20px]] [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuna]] ([[Errusia]])||24–34
|-
|13||[[Gari Kasparov]]||1985–1993||[[Fitxategi:Flag of the Soviet Union.svg|20px]] [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuna]] ([[Errusia]])||22–30
|}
{{col-begin}}
{{col-2}}

=== FIDEko munduko txapeldunak 1993–2006 artean ===
{|class="wikitable" border="1"
|-
!#||Izena||Urtea||Herrialdea||Adina
|-
|13||[[Anatoli Karpov]]||1993–1999||{{bandera|Errusia}}||42–48
|-
|14||[[Aleksandr Khalifman]]||1999–2000||{{bandera|Errusia}}||33
|-
|15||[[Viswanathan Anand]]||2000–2002||{{bandera|India}}||31–33
|-
|16||[[Ruslan Ponomariov]]||2002–2004||{{bandera|Ukraina}}||19–21
|-
|17||[[Rustam Kasimdzhanov]]||2004–2005||{{bandera|Uzbekistan}}||25
|-
|18||[[Veselin Topalov]]||2005–2006||{{bandera|Bulgaria}}||30
|}
{{col-2}}

=== Munduko txapeldun klasikoak 1993–2006 artean ===
{|class="wikitable" border="1"
|-
!#||Izena||Urtea||Herrialdea||Adina
|-
|13||[[Gari Kasparov]]||1993–2000||{{bandera|Errusia}}||30–37
|-
|14||[[Vladimir Kramnik]]||2000–2006||{{bandera|Errusia}}||25–31
|}
{{col-end}}

=== Eztabaidatuak ez dauden munduko txapeldunak 2006-gaur egun artean ===
{|class="wikitable" border="1"
|-
!#||Izena||Urtea||Herrialdea||Adina
|-
|14||[[Vladimir Kramnik]]||2006–2007||{{bandera|Errusia}}||31
|-
|15||[[Viswanathan Anand]]||2007–2013||{{bandera|India}}||38
|-
|16
|[[Magnus Carlsen]]
|2013–Egun
|{{bandera|Norvegia}}
|22
|}

== Euskal xakea ==
Euskal xakeak ez du oso ibilbide oparoa egin oraindaino eta, gainera, ez du hedapen maila handiegirik lortu, beste zenbait jarduerekin alderatuz (kirolak, musika...) edo xakeak berak beste zenbait herrialdetan (Errusia...) izan duen garapenarekin parekatuz gero. Hala ere, azkenaldian hainbat xake-talde ari da jardunean Euskal Herri osoan. Maila ezberdineko txapelketa ofizialak eta bestelako lehiaketak antolatzen dira eta jokalari bikainik ere badugu, nola helduen hala gazteen artean ere.<ref name=":0" />

=== Euskadiko bakarkako txapelketa (1986-2002) ===
1986-1987: [[Felix Izeta]] NM; 1987-1988: Mario Gómez NM; 1988-1989: Francisco Gallego NM; 1989-1990: Mario Gómez NM; 1990-1991: Felix Izeta NM; 1991-1992: Rafael Alvarez NM; 1992-1993: J.M. Iruzubieta1993-1994: Rafael Alvarez NM; 1994-1995: J.M. Iruzubieta; 1995-1996: J.M. Iruzubieta; 1996-1997: Mario Gómez NM; 1997-1998: Mario Gómez NM; 1998-1999: Unai Garbisu NM; 1999-2000: Rafael Alvarez NM: 2000-2001: Mario Gómez NM; 2001-2002: Felix Izeta MH

=== Euskadiko taldekako txapelketa (1986-2002) ===
1986-1987: Marlaxka (Hondarribia); 1987-1988: Marlaxka (Hondarribia); 1988-1989: Fomento Cultural (Orereta); 1989-1990: Marlaxka (Hondarribia); 1990-1991: Marlaxka (Hondarribia); 1991-1992: La Salle (Irun); 1992-1993: Peña Rey Ardid (Bilbo); 1993-1994: Marlaxka (Hondarribia); 1994-1995: Marlaxka (Hondarribia); 1995-1996: Peña Rey Ardid (Bilbo); 1996-1997: Fomento Cultural (Orereta); 1997-1998: La Salle (Irun); 1998-1999: Zuri-Baltza (Santutxu-Bilbo); 1999-2000: Peña Rey Ardid (Bilbo); 2000-2001: Gros (Donostia); 2001-2002: Gros (Donostia)

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}

== Ikus, gainera ==
* [[Kotov sindromea]]
* [[Shannonen zenbakia]]
* [[Zugzwang]]
* [[Palamedes]]
* [[Felix Izeta]]
* [[Añorga Kultur eta Kirol Elkartea]]
* [[Eibarko Klub Deportiboa]]

== Kanpo estekak ==
* {{en}} [http://www.fide.com FIDE] Nazioarteko Xake Federakuntza
* [http://www.xake.net Euskal Xake Federakuntza]
* [https://web.archive.org/web/20090506100100/http://www.xake.net/5Escuela/53xake_zakurtzarrari/531xake_zakurtzarrari.htm Xake hiztegi lau eleduna.]
* {{en}} [http://www.ficgs.com FICGS] Doako posta-trukezko zerbitzaria.
* {{en}} [http://www.freechess.org FICS] Doako zerbitzaria.
* [https://web.archive.org/web/20170207192337/https://eu.lichess.org/ Lichess] Doako zerbitzaria.
* {{en}} [https://www.fide.com/fide/handbook.html?id=32&view=category Xakearean Legeak (jatorrizko bertsioa)]
* {{es}} [http://feda.org/feda2k16/reglamentacion-feda-y-leyes-del-ajedrez/ Xakearen Legeak]
* [https://eibar.org/blogak/erral/2017ko-xakearen-legeak-euskaraz Xakearen Legeak edo Araudia Euskaraz]
* {{de}} {{en}} {{es}} {{fr}} {{sv}} [http://www.chessclub.com ICC] Ordaindu beharreko internet kluba.
{{autoritate kontrola}}

[[Kategoria:Xakea]]