Cumdach

Cumdach bat erlikia-kutxa edo kutxatila apaindu bat da. Goi Erdi Aroko Irlandan erabili zituzten santuen erlikiatzat hartzen ziren haiek erabilitako liburuak gordetzeko; erlikia-ontzi gisa erabiltzen zituzten, beraz. Behin cumdachean sartuta, gutxitan ateratzen zen liburu gisa erabiltzeko.

Datazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Normalean, kutxak liburuak baino berriagoak izaten dira, askotan, mende askotako aldeagatik. Normalean liburua 800 baino lehenagoko irlandar monakatoaren garai loriatsutik dator, eta kontserbatzen diren cumdachak 1000. urtetik aurrera datatuta daude.

Itxura[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Horietako batzuk nabarmen aldatu ziren garai gotikoan. Ohiko forma alde nagusian gurutze batean oinarritutako diseinua da, harrizko kristalezko harribitxi handiak edo beste harri erdi preziatu batzuk erabiliz, eta espazioak gurutzearen besoen artean utziz dekorazio anitzagoa egiteko. Haietako batzuk kate edo lokarri batekin lotu zituzten, askotan lepoaren inguruan esekiak izateko, eta bihotzaren ondoan jartzean, onura espiritualak eta, agian, sendagarriak ekartzen zituztela uste baitzen (gauza bera egin zen larruzko poltsa batean San Cuthberten Ebanjelioarekin Erdi Aroko Durhamen). Kontratuak egiaztatzeko ere erabiltzen ziren. Monasterioekin lotura estuak sortu zituzten familia nagusien artean cumdach asko zaindari laikoek zainduak izan ziren.^[1] Gordetako kutxa gehienak Irlandako Museo Nazionalean daude.

Gordetzen direnak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jatorrizko bost ale baino ez dira kontserbatzen, Dimma Liburukoak eta Dublingo Trinity Collegeko Mulling liburukoak barne, eta Irlandako Errege Akademiako San Columbako Cathach eta Stoweren misala (lehenengoaren cumdacha Irlandako Museo Nazionalean dago). San Laisrén mac Nad Frooceko Ebanjelioetako cumdachak bakarrik irauten du, eta liburua galdu egin zen, nahiz eta ohikoena kontrakoa izan. Beste liburu batzuk, hala nola Kellseko liburua, Armaghen liburua eta Durrowren liburua, ezagutzen dira cumdachak edo urregintzako koadernaketak izan dituztelako noizbait, edo biak, baina haien metal preziatu baliotsuak arpilatzaileen eta lapurren ohiko helburu ziren.