Lankide:Janirepm/Proba orria
Erlastar[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erlastarra (Bombus), Animalia ornogabea da, hain zuzen ere, Apidae familiako intsektu himenopteroen genero bat da. Erlastar komuna espezie belarjalea da, helduaroan batez ere nektarrez eta lore ezberdinen polenaz elikatzen da.
Nolakoak dira?[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Intsektu sendoak dira, eta gorputza zeta-antzeko ile batez estalita dute. Haien kolorea aldatu egiten da espezieen arabera; erabat beltzak izan daitezke, edo lerro horiak, laranjak edo gorriak izan ditzakete. Buru txikia eta estua dute, mingain laburra eta ukimen- eta usaimen-funtzioa duten antenak dituzte. Torax motz-motza, bi mintza hegal pare, eta hiru hanka pare dituzte.
Bizi-zikloa[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Zikloa udaberrian hasten da, tenperaturen igoerekin batera, erregina lur azpian hibernatzen egon ondoren.
Lurretik atera ondoren, erregina elikatzen hasten da eta habia egiteko leku egoki baten bila hasten da, normalean, lurrean zuloak eginez. Habia aukeratu ondoren, inguruko loreen polena eta nektarra biltzen hasten da eta habian biltegiratzen ditu. Bertan erruten ditu lehenengo arrautzak.
-Erlastar espezie batzuk ez dira erlauntzetan bizi, baizik eta modu bakartian.
-Erlastarrek 5 begi dituzte.
-Erlastarrek komunikazio-sistema oso aurreratua dute, mugimenduak eta soinuak erabiltzen dituzte.
Egun batzuk geroago, larba zurixka txikiak azaleratzen dira, eta erreginak bildutako polenaz eta nektarraz elikatuko dira. Aste batzuen ondoren, larba horiek pupa bat egiten dute eta heldu bihurtuko dira. Erlastar guztiak langileak (emeak) izango dira.
Une horretatik aurrera, erregina habiaren barruan egongo da, arrautzak zaintzen aritzeko bakarrik. Urtaro hotza iritsi aurretik, erregina ernaldu gabeko arrautza batzuk erruten hasten da, arrak sortzen dituztenak; beste ernaltutako arrautza batzuk, berriz, eme emankorrak izango dira, hau da, etorkizuneko erreginak.
Ondoren, ernaldutako emeak polen eta nektar kopuru handiez elikatzen dira, hibernazioan erreserba nahikoak izateko eta bizirik irauteko. Hurrengo udaberrian kolonia berri bat sortuko dute.
Erlauntzaren egitura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erlastarrak Eusozialitate daukaten animaliak dira. Hau da, banakoak kastetan bereizten dira. Eta kasta bakoitzak lan edo behar bat dauka.
Ikusi!
Erlastarra lurreko erlauntzera sartzen.
- Erregina emea da, handiagoa eta luzeagoa, eta arrautzak erruten ditu soilik.
- Eme langileak erreginaren alaba antzuak dira, eta erregina baino txikiagoak. Habia eraikitzeko eta mantentzeko lanak egiten dituzte, baliabideak hornitzen dituzte eta ondorengoak zaintzen dituzte.
- Arren funtzio bakarra erregina ernaltzea da, eta horren ondoren hiltzen dira.
Non aurkitu daitezke?[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Batez ere klima epeletan aurkitzen dira. Espezie gutxi batzuk klima oso hotzetan bizi dira, Artikoan ere. Banaketa ia kosmopolita dute, hau da, mundu osotik edo ia mundu osotik banatuta daude. Ez dira Australia eta Zeelanda Berrikoak, baina espezie batzuk joan den mendean sartu ziren uztak polinizatzeko. Afrikan, Sahararen iparraldean aurkitzen dira.
- 256 erlastar espezie baino gehiago daude.
- Erlastarrek ez dute erleek bezala eztirik sortzen.
- Erlastarrek 200 aldiz astintzen dituzte hegoak segundoko.
Mehatxuak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erlastarrak eta beste polinizatzaile batzuk desagertzeko arriskuan daude. Espezieen gaur egungo desagertze-tasak ohi baino ehun eta mila aldiz altuagoak dira, eta dena giza jarduerak planetan duen eraginagatik. Lurraren erabileraren aldaketek, nekazaritza intentsiboko praktikek, bai eta kutsadurak, izurriteek, gaixotasunek eta klima-aldaketak erlastarren habitata, osasuna eta garapena arriskuan jartzen dituzte.
Babesaren garrantzia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erlastarrek elikadura-labore garrantzitsu asko polinizatzen dituzte. Horrek esan nahi du batez ere barazki eta fruta-arboletan polinizazioa egiteko ardura dutela. Hori dela eta, elikagaien munduko ekoizpenean % 8tik % 10era bitarteko ekarpena egiten dute.
Gehiago jakiteko...[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Entzun!
Erlastarren hegoen mugimenduaren soinua