Erango
| Erango | |||
|---|---|---|---|
 Nafarroa Beherea, Euskal Herria | |||
 | |||
| |||
 | |||
| Kokapena | |||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||
| Lurraldea | Nafarroa Beherea | ||
| Eskualdea | Agaramont | ||
| Administrazioa | |||
| Estatua |  Frantzia | ||
| Eskualdea |  Akitania Berria | ||
| Departamendua |  Pirinio Atlantikoak | ||
| Elkargoa | Euskal Hirigune Elkargoa | ||
| Barrutia | Baiona | ||
| Kantonamendua | Bidaxunerria, Amikuze eta Oztibarre | ||
| Izen ofiziala | .svg){kind=small} Arancou | ||
| Auzapeza (2020-2026) | Alexandre Bordes (independente) | ||
| Posta kodea | 31070 | ||
| INSEE kodea | 64031 | ||
| Herritarra | erangoar | ||
| Kokapena | |||
| Azalera | 5,30 km2 | ||
| Garaiera | 12-142 metro | ||
| Distantzia | 49,4 km (Donibane Garazitik) | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 168 (2018:  1) | ||
| Dentsitatea | 26,23 biztanle/km² | ||
| Zahartzea[1] | % 13,33 | ||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 91,07 | ||
| Ekonomia | |||
| Jarduera[1] | % 72,46 (2011) | ||
| Desberdintasuna[1] | % 3,7 (2011) | ||
| Langabezia[1] | % 0 (2013) | ||
| Euskara | |||
| Euskaldunak | % 11,83 (2010) | ||
| Erabilera | % 0,8 (2011) | ||
| Datu gehigarriak | |||
| Webgunea | www.arancou.fr | ||
Erango[a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Agaramont eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 49,4 kilometrora. Altuera 12 eta 142 metro artekoa da, eta 5,30 km²-ko azalera hartzen du. 2021eko urtarrilaren 1a egunean 178 biztanle zituen.
Erango Xarnegu Herriko herri tradizional txiki bat da, non gaskoiar eta euskal kulturaren eraginak nahasten diren, historian zehar Gaskoiniako probintziakoa izan baitzen, nahiz eta jatorrian eta gaur egun nafarra izan. Udalerriko lehen giza aztarnak Paleolito garaikoak dira (17 000tik 10 000 urte atzera), Bourrouilla haitzuloan aurkitutakoak. Zohotatik datorren Lauhiraze ibaiak zeharkatzen du. Lurraldearen zatirik handiena laua da, eta jarduera nagusia nekazaritza da.
Bertako biztanleak erangoarrak dira.
Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erango beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
- frantsesez: Arancou
- nafar erromantzez edo aragoieraz: Arancón
- okzitanieraz: Aranco
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Aranchoen (1100)
- Aranque (1119)
- Arancoe (1200)
- Aranquein (1246)
- Arancoeyn (1305)
- Aranquoeu (1328)
- Arancoenh (1360)
- Arrancoeynh (1372)
- Arenchu (1400)
- Aranco (1584)
- Errangua (1823)
- Arancou (1863)
- Errango (1961)
- Erango (1978)
- Erango (2003)
Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jean-Baptiste Orpustanentzat, Erango "haran" euskaratik dator, baina bi aukera proposatzen ditu: (h)aran + goien > arangoi > arango (goialdeko harana) edo (h)aran + -ko + gain > arankoain > arankoin > aranko (haran txikiko gaina). Gaskoiz /g/ soinua isilarazteak berez oso hurbil dauden /g/ eta /k/ soinuak trukatzen laguntzen du. Hori Euskal Herriko beste leku batzuetan ere gertatzen da (gaztelu / kastillu, gurutze / kurutz...).
Bénédicte Boyrie-Féniék Orpustanen lana osatzen du adieraziz hasierako a- "a' protetiko" batekin nahastu zutela (Arrotxapea edo Arrokiaga kasuen bezala), XVIII. mendeko ohiko fenomenoa, eta horregatik batzuetan -r- eta beste batzuetan -r- agertzen da.
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Ingurune naturala[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Biduze ibaiaren eta Paueko ibaiaren ibaiadar bana igarotzen dira udalerritik.
Udalerri mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Akamarre ipar-mendebaldean.
- Burgue-Erreiti hego-mendebaldean.
Udalerria mugakidea da Bearnorekin ekialdean.
Etxeak eta Auzoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Aranbide
- Arnauchaus
- Bachocq
- Le Bayle
- Bergerata
- Camou
- Sabai
- Condéranne
- Duc
- Garaiko Borda
- Lacoste
- Lacrouts
- Lagoubette
- Laraillet
- Larraldote
- Lastaillades
- Lauga
- Lespiauc
- Le Long
- Loustalet
- Mongette
- Mouliot
- San Martin
- Saussa
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
1973ko urtarrilaren 1ean, Burgue, Erango eta Erreiti herriak batu egin ziren udalerri bakar bat osatzeko. 1977ko azaroaren 15ean, Erango berriz bihurtu zen independente. Dena dela, Burgue eta Erreitik baturik jarraitzen dute gaur egun.
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Oharra: 2004ko biztanleria, INSEEk emaniko behin-behineko datua da.
Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udalerriko ekonomia laborantzan oinarriturik dagoen arren, kareharriaren ustiapenerako harrobi bat badago.
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- XVII eta XVIII. mendeko hainbat etxe eta baserri
- Donejakue Bidean kokaturiko XIII. mendeko Jasokundearen eliza. Portale gotiko ederra du eta elizari itsatsita garbilekua ere badago.
Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Erango - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q197127
Multimedia: Arancou / Q197127
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Erango