Samatze
| Samatze | |||
|---|---|---|---|
 Nafarroa Beherea, Euskal Herria | |||
 Uhaitz Batuen elkargunea Aturri ibaian | |||
| |||
 | |||
| Kokapena | |||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||
| Lurraldea | Nafarroa Beherea | ||
| Eskualdea | Agaramont | ||
| Administrazioa | |||
| Estatua |  Frantzia | ||
| Eskualdea |  Akitania Berria | ||
| Departamendua |  Pirinio Atlantikoak | ||
| Elkargoa | Euskal Hirigune Elkargoa | ||
| Barrutia | Baiona | ||
| Kantonamendua | Errobi-Aturri | ||
| Izen ofiziala | .svg){kind=small} Sames | ||
| Auzapeza (2020-2026) | Yves Pons (independente) | ||
| Posta kodea | 64520 | ||
| INSEE kodea | 64502 | ||
| Herritarra | samaztar | ||
| Kokapena | |||
| Azalera | 13,26 km2 | ||
| Garaiera | 0-58 metro | ||
| Distantzia | 59,3 km (Donibane Garazitik) | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 703 (2018:  −2) | ||
| Dentsitatea | 51,81 biztanle/km² | ||
| Zahartzea[1] | % 19,9 | ||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 44,93 | ||
| Ekonomia | |||
| Jarduera[1] | % 75,79 (2011) | ||
| Desberdintasuna[1] | % 3,01 (2011) | ||
| Langabezia[1] | % 7,09 (2013) | ||
| Euskara | |||
| Euskaldunak | % 14,73 (2010) | ||
| Erabilera | % 1,26 (2011) | ||
| Datu gehigarriak | |||
| Webgunea | www.sames.fr | ||
Samatze[a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Agaramont eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 59,3 kilometrora. Altuera 0 eta 58 metro artekoa da, eta 13,26 km²-ko azalera hartzen du. 2021eko urtarrilaren 1a egunean 705 biztanle zituen.
Samatze Biduze eta Uhaitz Batuak ibaien artean dago, eta biek Aturri ibaian isurtzen dituzte urak, udalerriko lurretan, leku desberdinetan bada ere. Hastingaren ondoan, ibai horiek inguratzen duten muino batean dago, baina Samatze Euskal Herriaren zati da, eta Hastinga, berriz, Gaskoiniarena. Horregatik, Samatze iparralderago dagoen euskal udalerria da, Bokale baino apur bat gorago. Beste berezitasun bat herrialdearen barruan duen kokapen geografikoa da, Nafarroa Beherekoa baita, baina Lapurdiko lurraldeak erabat inguratzen du (batez ere Gixunek), eta hori Urduñarekin bakarrik gertatzen da Bizkaian (Arabaz inguratuta).
Bertako biztanleak samaztarrak dira.
Izena[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Samatze beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
- frantsesez: Sames
- nafar erromantzez edo aragoieraz: Samas
- okzitanieraz: Samas
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]
- Sames (1125)
- Sames (1340)
- Saymes (1463)
- Zamatze (1840)
- Sames (1863)
- Samatze (1892)
- Samatze (1961)
- Samatze (1979)
- Samatze (2003)
Etimologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Nahiz eta autore batek ere ez duen lortu etimologia argirik aipatzea, euskaraz "samats" hitza dago, lastoz edo ihiz mugatutako etxaldeko patio bati erreferentzia egiten diona. Gaskoiz ez dago horrelako hitzik.
Geografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Udalerritik igarotzen dira Aturri ibaia eta haren ibaiadar diren Biduze eta Paueko ibaia. Baionatik Tolosa Okzitaniara doan A-64 autopistak herriko lurrak gurutzatzen ditu.
Udalerri mugakideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Etxeak eta auzoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Larribère.
- Barta.
- Atxoeta.
Historia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Akamarrerekin batera, Agaramonteko dukerriaren menekoa zen baroierri bat osatzen zuen Samatzek.[3]
Samatzen inauguratu zen, 1912an, Bidaxuneko kantonamenduan inoiz izan den tren geltoki bakarra. Baiona eta Tolosa arteko linean kokaturik zegoen, eta Gixune eta Samatzeko geltokia zen. Geltoki hura bidaiari faltagatik itxi zuten 1970eko hamarkadan.
Demografia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
XIX. mendean zehar 800-900 biztanle inguru izan zituen Samatzek, baina XX. mendea hastean populazioa galtzen hasi zen, eta mende bukaerarako 400 baino gutxiago ziren. Hala ere, XXI. mendearen hasierako urteetan joera aldatu eta gorako bidea hartu zuen biztanleriak, eta 2010eko hamarkadan 600 lagunen maila gainditu zuen Samatzek.
| Samatzeko biztanleria |
|---|
 |
| Datuen iturburua: INSEE |
Ekonomia[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Samaztar gehienak lehen sektoretik bizi dira. Horrez gain, Lames de Sames tailerrean euskal nabal tipikoak ekoizten dituzte, eta Sametzeko lakuan ur parke bat dago, turismoa ere herriaren ekonomiaren parte izanik.
Kultura[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Agaramont eskualdeko bertze herrietan bezala, bertako hizkuntza gaskoiera da, euskara aro modernoan mintzatzeari utzi baitzioten Gaskoiniarrek lurraldean eragindako influentziarengatik. Hala ere, Frantzia osoan bezala hizkuntza ofizial bakarra eta erabiliena Frantsesa da.
Ondasun nabarmenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- Polita gaztelua, XIX. mendekoa.
- Garateko baserria, 1631koa.
- Donibaneko etxea, 1706koa.
- Jasokundearen eliza, XIV. mendekoa. Ama Birjinaren eta Haurraren estatua bat du.
Irudiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
-
Herriko etxea -
-
Eliza -
Hilerria -
Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
- ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Samatze - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ Paul Raymond, Dictionnaire topographique Béarn-Pays basque
Ikus, gainera[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Datuak: Q843449
Multimedia: Sames / Q843449
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Samatze