Antzin-en iturria ikusi

{{Nafarroako udalerri infotaula
| izena = Antzin
| irudia= Ancín 01.jpg
| bandera = ez
| armarria = Escudo de Ancín.svg
| nongo = Antzingo
| ofiziala = Ancín <> Antzin<ref name="navarra.es">[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2009/8/ Nafarroako gobernuak 2009ko Urtarrilaren 19an kaleratutako dekretua.]</ref>
| merindade = Lizarrako merindade
| eskualdea = [[Lizarraldea]]
| postakodea = 31281
| kokapena = Navarra - Mapa municipal Ancin.svg
| koordenatuak = {{koord|42|39|22|N|2|11|20|W|region:EH-NA_type:city(488)|display=inline,title}}
| garaiera = 488
| azalera = 8.80
| biztanleria = 
| bizt_urtea = 
| dentsitatea = 
| distantzia = 60
| euskaldunak = 3,14
| sorrera = 
| herritarra = antzindar
| alkatea = Javier Dallo Díaz de Zerio (Lazagorri, indep.)
| webgunea = http://www.ancin-antzin.com/
| oharrak = 
}}

'''Antzin'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[ants̻in]]]) [[Nafarroa]]ko udalerria da. {{formatnum:{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|Antzin}}}} biztanle zituen{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|urtea}}ko erroldaren arabera. Bi herrik osatzen dute udalerri: [[Antzin (kontzejua)|Antzinek]] eta [[Mendilibarri]]k.

== Geografia ==
=== Inguru naturala eta kokapena ===
Herria [[Nafarroa]]ko hiriburutik 60 kilometrora dago, [[Lizarrako merindadea]]ren mendebaldean. NA-132A errepideak zeharkatzen du [[Murieta]]-Acedoko norabidean.

Antzinek [[Murieta]]rekin egiten du muga ekialdean, [[Mendaza]]rekin mendebaldean, Lokizgo mendizerrarekin iparraldean, eta [[Legaria]] eta [[Piedramillera]]rekin hegoaldean.

=== Klima eta landaredia ===
Antzinek klima mediterraneoa eta azpimediterraneoaren arteko trantsiziozko klima du. [[Uda]] garaian bi hil lehor izaten dira, eta prezipitazioak [[udaberri]] eta [[udazken]]ean pilatzen diren arren, urteko batez besteko prezipitazioak ez dira klima mediterraniarrean bezain urriak, 700-800mm ingurukoak baitira. Batez besteko tenperatura 10 eta 12 gradu artekoa da.

Nekazaritzaren eragina dela eta, jatorrizko basoen azalera ia guztia galdu da gaur egun.

==== Estazio meteorologikoa ====
Herrigunearen kanpoaldean, Valdegako lur ureztagarrietatik gertu, eta itsasoaren mailatik 469 metrora, [[Nafarroa]]ko gobernuak jarritako estazio meteorologikoa dago.<ref>[http://meteo.navarra.es/estaciones/estacion_detalle.cfm?idestacion=251 Nafarroako Meteorologi Agentziaren webgunea.]</ref>

{{Graph:Weather monthly history
| width=450
| table=Ancín intia-AUT.tab
| title=Antzineko hilabeteroko eguraldiaren grafikoa
}}

== Historia ==
Datuak urriak dira. [[XIII. mendea]]n Antzin Berruezako eskualdeko herrietako bat zen, baina [[XIV. mendea]]n Ega haranari gehitu zitzaion. [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] [[XIX. mendea|XIX. mendera]] arte jaurerri izan zen, eta [[1846]]ean independentzia eskuratu zuen, udaletxe propioa lortuta.

1132an [[Alfontso I.a Nafarroakoa|Alfontso Borrokalariak]] antzindarrei [[lezda]] kendu zien, esportazioentzat izan ezik ({{lang|la|''lezta non detis in tota mea terra nisi in exita de mea terra''}}).<ref>{{erreferentzia|url=http://www.enciclopedianavarra.com/?page_id=13158|izenburua=Lezda|egilea=Gran Enciclopedia Navarra|hizkuntza=es}}</ref>

[[Pascual Madoz]]ek ''Diccionario Geográfico-Estadístico-Histórico'' (1845-1850) hiztegian honela dio:
{{esaera2|Baditu 46 etxe, udaletxea barne, bertan herriko ziega dagoela, eta oinarrizko eskola bat 32 neska-mutilekin...; 46 auzoko: 169 biztanle...", "antzina San Cristobal izeneko monasterio bat izan omen zen, [[Antso III.a Garzeitz Nagusia|Antso Handiak]] [[Iruñeko katedrala]]ri emaitza egin ziona.}}<ref>[http://www.ancin-antzin.com/index.php/eu/conoce-el-municipio-eu/ancin-antzin-eu Antzingo Udalaren webgunea]</ref>

[[XIX. mendea]]ren erdialdean eginiko erreforma administratiboan, [[Mendilibarri]] izeneko kontzejua ere Antzini batu zitzaion. [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] dokumentuetan Mendiriberri eta Mendiliberr izenekin ere aipatzen da. [[Mendilibarri]], Antzinen moduan, Ega haraneko udalerri izan zen [[XIX. mendea|XIX. mendera]] arte.

== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Antzingo biztanleria
|altuera=300
|zabalera=500
| 1900 | 311 | 1910 | 339 | 1920 | 360 | 1930 | 460 | 1940 | 518 | 1950 | 483 | 1960 | 473 | 1970 | 354 | 1981 | 307 | 1991 | 293 | 2001 | 364 | 2011 | 379 |
}}
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 59 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren % 16,39 ([[Nafarroa]]ko batez bestekoaren gainetik).

== Politika ==
=== Udal hauteskundeak ===
Antzingo alkatea ''Agrupación Independiente Iraldea'' (AII) herri ekimeneko Javier Ibáñez Iriarte atera zen [[2007]]ko udal hauteskundeetan. Udaleko zazpi zinegotziak lortu zituen taldeak, eta hortaz gehiengo absolutua udalean. Baliogabeko botoak 13 izan ziren (emandako guztien % 7,60) eta boto zuriak 13 izan ziren (botoen % 8,23). Abstentzioa % 36,67koa izan zen.

{| class="taulapolita"
|+'''Antzingo Udala (2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Zinegotziak'''
|-
| '''Iraldea''' || 145 || 7
|-
|}

[[2011]]n aurkezten bakarra izan zen ''Agrupación Independiente [[Lazagorri]]'' zerrendako Javier Dallo Díaz de Zerio aukeratu zuten alkate.

=== Udaletxea ===
* HELBIDEA: Geltokiaren kalea, 21

=== Alkateen zerrenda ===
{| class="taulapolita"
| align=right|1991-1995 || José Antonio Martínez Dallo || ''[[Agrupación Independiente de Ancín]]''
|-
| align=right| 1995-1999 || Luis Javier San Félix Dallo || ''[[Agrupación Independiente de Ancín]]''
|-
| align=right| 1999-2003 || Jon Iriberri Berroztegieta || ''[[Agrupación Fuente del Encino-Los Verdes]]''
|-
| align=right| 2003-2007 || Javier Ibáñez Iriarte || ''[[Candidatura Independiente Ancín]]''
|-
| align=right| 2007-2009<ref>Lan kontuengatik Iriartek alkatetza utzi eta Francisco javier Lizarraga taldekideari pasatu zion kargua. Ikus [https://web.archive.org/web/20111126021441/http://www.noticiasdenavarra.com/2009/10/13/vecinos/nueve-alcaldes-han-sido-sustituidos-en-poco-mas-de-dos-anos-de-legislatura-municipal Diario de Noticias].</ref>|| Javier Ibáñez Iriarte || [[Iraldea]]
|-
| align=right| 2009-2011|| Francisco Javier Lizarraga Mansoa || [[Iraldea]]
|-
| align=right| 2011- || Javier Dallo Díaz de Zerio || [[Lazagorri]]
|-
|}

== Garraioa ==
[[Araba Bus]] sareko {{bus|AB-6}}lineak zerbitzua ematen dio:
{{trenbide zerbitzu
|enpresa = ARABA BUS
|linea1 = 6
}}

Gainera, [[La Estellesa|''La Estellesa'']] eta ''Pinedo'' autobus konpainiek [[Lizarra]] eta [[Iruñea|Iruñearako]] autobus zerbitzua eskaintzen dute. ''La Estellesa'' autobus konpainiak, esaterako, [[Aguilar Kodes]] eta [[Iruñea]] bitarteko autobus linea ustiatzen du. Lineak bi zerbitzu ditu Aguilar Kodesko norantzan eta lau kontrako norabidean. Ibilbidea honakoa da:

* [[Aguilar Kodes]] - [[Cabredo]] - [[Marañón|Marañon]] - [[Genevilla]] - [[Zuñiga]] - Antzin - [[Murieta]] - [[Lizarra]] - [[Villatuerta]] - [[Zirauki]] - [[Mañeru]] - [[Gares]] - [[Obanos]] - [[Legarda]] - [[Zizur Nagusia]] eta [[Iruñea]]

== Azpiegiturak ==
=== Goi-tentsio dorreak ===
[[2003]]an [[Espainia]]ko elektrizitate-kudeatzaile publiko [[Red Eléctrica]]k [[Castejón]] eta [[Gasteiz]] artean 400.000 [[volt]]eko goi-tentsio linea bat eraikitzeko proiektua proposatu zuen. Proiektu horren arabera, 46 metroko goi-tentsio dorreak eraiki behar ziren, [[Lizarraldea|Lizarraldeko]] hainbat udalerri zeharkatuz<ref>http://sites.google.com/site/nolineadealtatension/Home/RATplanoAldizk.pdf?attredirects=0{{Apurtutako esteka|date=urtarrila 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. [[2008]]an proiektuaren aurkako talde bat sortu zen, eta [[2010]]eko [[urtarrilaren 31]]n proiektuaren inguruko bozketa antolatu zen [[Araba]]ko bost herri eta [[Nafarroa]]ko hogei herritan. Ezezko botoak % 98,9 izan ziren<ref>http://www.elcorreo.com/vizcaya/20100201/alava/votantes-rechaza-linea-alta-20100201.html El Correo Español egunkariaren webgunea</ref>.

== Kirolak ==
Antzinek kiroldegia, frontoi estalia eta irekia, [[futbol]] zelaia eta udal igerilekuak ditu.

== Hezkuntza ==
* San Fausto Ikastetxe publikoa

== Euskara ==
[[Nafarroa]]ko gobernuak onartutako [[Euskararen Foru Legea]]ren arabera Antzin eremu ezeuskalduneko udalerria zen, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra [[gaztelania]] zen. [[2001]]eko erroldaren arabera, herritarren % 3,14k zekien [[euskara]]z hitz egiten.

[[2009]]ko [[urtarril]]etik Antzingo udalerriaren izen ofiziala Ancin <> Antzin da<ref name="navarra.es">[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2009/8/ Nafarroako gobernuak 2009ko Urtarrilaren 19an kaleratutako dekretua.]</ref>.

[[2017]]ko [[ekainaren 22]]an [[Nafarroako Parlamentua]]k eremu mistora pasatzea erabaki zuen, beste 43 udalekin batean.<ref>{{erreferentzia|egunkaria=Naiz.info |data=2017-6-22|url=http://www.naiz.eus/es/actualidad/noticia/20170622/44-localidades-navarras-ganan-derechos-para-el-euskara-al-pasar-a-la-zona-mixta|izenburua= 44 localidades navarras ganan derechos para el euskara al pasar a la ‘zona mixta’|hizkuntza=es}}</ref>

== Jaiak eta ospakizunak ==
Antzingo jaiak [[uztail]]eko azken larunbataren inguruan ospatzen dira, Karmengo Amaren omenez. Handik bi hilera, [[urriaren 13]]an, "jai-txikiak" ospatzen dira, eta azkenik [[azaroaren 30]]ean, Mendilibarriko San Andresen omenezko ospakizuna.

== Zerbitzuak ==
Antzin-Ameskoako Zerbitzu Sozialen Mankomunitatea zaborra biltzeaz, urez hornitzeaz eta bestelako zerbitzuez arduratzen da, Antzinen eta eskualdeko beste hainbat herritan.

== Ondasun nabarmenak ==
=== San Fausto eliza ===
[[Fitxategi:Antzingo San Fausto eliza.jpg|ezkerrera|thumb|San Fausto eliza]]
{{sakontzeko|San Fausto eliza (Antzin)}}
Antzingo San Fausto eliza estilo [[arkitektura gotikoa|gotiko]]-[[pizkundetar arkitektura|pizkundetarrekoa]] da. [[XVI. mendea]]n eraiki eta [[XVIII. mendea]]n handitu zen, sakristia eta elizaren goikaldea zaharberrituz. Lau zatitan banaturiko nabe bakarra du. Erretaula nagusia, estilo neo-gotikokoa, jatorrizko erretaula erromanista ordezkatzeko egin zuen Troasko Juan [[lizarra]]rak.

Eliza barruan [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] bataiarri bat dago.

=== San Roman baseliza eta tren geltokia ===
[[Fitxategi:Antzingo Udaletxea.jpg|thumb|Antzingo udaletxea, [[Anglo-Vasco-Navarro trenbidea|Anglo-Vasco-Navarro trenaren]] geltokia izandako eraikinean kokatua.]]
Estilo modernoko eraikin txiki eta karratua da. Antzina hondatutako baseliza baten arrastoen gainean eraiki zen eta barruan Karmengo Ama Birjinaren irudia eta San Romanen margolana daude. Baselizaren ondoan, [[XIX. mendea]]ren amaieran eraikitako burdinbidearen geltokia dago. [[Anglo-Vasco-Navarro trenbidea]] bertan behera geratu zenetik, geltokia udalaren eraikintzat erabiltzen da.

Bigarren mailakoa izan arren, geltokiak dorre karratuaren itxura du. Beheko solairuan biltegia, bulegoak eta txarteldegia zeuden, eta goiko solairuetan, etxebizitzak. Tomas Urbinak [[1925]]ean eraiki zuen eta lanek 58.842 [[espainiar pezeta|pezetako]] kostua izan zuten.

=== Zubia ===
{{sakontzeko|Antzingo zubia}}
Antzingo udalerrian [[1870]]eko lau arkuko harlangaitzezko harrizko zubi bat dago, ondorengo hamarkadetan porlanezko egituraz berriztutakoa.

== Herri senidetuak ==
* {{herria|Nafarroa|Goizueta}} - [[2012]]ko [[maiatzaren 26]]an sinatu zen senidetzeko akordioa Antzingo Txondorraren III. egunean. Akordioa garai batean bi herriek [[ikazkintza]]rekin izan zuten harremana dela eta sinatu zen.<ref>http://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/tierra_estella_valdizarbe/2012/05/29/ancin_goizueta_recordaron_pasado_comun_carboneros_81790_1006.html</ref>

== Antzindar ezagunak ==

* [[Primitivo Iriberri]] (XX. mendea), txirrindularia.

== Ikus, gainera ==
* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]

== Bibliografia ==
* [[Jose Maria Jimeno Jurio]] (zuzendaria), ''Nafarroako toponimia eta mapagintza. XXIV'', Iruñea, 1995. {{ISBN|84-235-1341-6}}

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}

== Kanpo estekak ==
{{atari|Nafarroa|Nafarroa}}
* {{eu}} [http://www.ancin-antzin.com/index.php/eu/ Antzingo udalaren webgunea.]
* {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=31 Antzingo udalari buruzko informazioa Nafarroako gobernuaren webgunean.]
* [http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=eu&geocode=&q=Antzin&sll=42.587232,-2.089851&sspn=0.244175,0.441513&ie=UTF8&hq=&hnear=Antzin,+Nafarroa,+Espainia&ll=42.658707,-2.190056&spn=0.060469,0.110378&z=13&layer=c&cbll=42.658456,-2.190242&panoid=GcaXSrPJO9drft80JU8JBQ&cbp=12,285.25,,0,0.52 Lizarra-Gasteiz errepidea Antzin parean Google Street View-n.]
{{autoritate kontrola}}

{{clear}}
<center>
{| class="toccolours" style="margin: 0 2em 0 2em;"
! style="background:#ccccff" align="center" width="100%" | <div style="float:left;width:50px;"></div> '''Antzin''' || [[Fitxategi:Navarra_-_Mapa_municipal_Ancin.svg|20px]]
|-
| align="center" style="font-size: 90%;" colspan="2" | [[Antzin (kontzejua)|Antzin]] | [[Mendilibarri]] 
| style="text-align:right; font-size:smaller;" | <small class="editlink noprint plainlinksneverexpand"></small>
|}
</center>

{{Egaibarko udalerri aurkibidea}}
{{Nafarroako udalerri aurkibidea}}

[[Kategoria:Antzin| ]]