Augsburg-en iturria ikusi

{{hiri infotaula
| izena = Augsburg
}}
'''Augsburg'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0157.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 157. araua. Europako hiriak}}</ref> hegoaldeko [[Alemania]]n kokaturik dagoen hiria da. [[Suabia (Bavariako eskualdea)|Suabia]] barruti administratiboko hiriburua eta hiririk handiena da. Augsburg Suabiako hiriburu historikoa da.

Augsburg hego Alemaniako industriagune garrantzitsuenetakoa da: ehungintza, industria mekanikoa (ibilgailuak, doitasun ekaiak) eta kimikoa.

== Historia ==
[[Erromatar Inperioa|Erromatarrek]] fundatua ''Augusta Vindelicorum'' izenarekin (''Vindelici'' leinua bizi baitzen bertan), Augsburg Retia probintzia erromatarreko hiriburu bihurtu zen. Hiru alditan suntsitua izan zen eta hiruetan indartsuago bilakatu zen. Lehenengo aldian [[Huno]]ek V mendean, ondoren [[Karlomagno]]k VIII mendean eta azkenik [[Guelfo]]ek X mendean.
[[Fitxategi:Augsburg1550.jpg|thumb|250px|ezkerrera|Augsburgeko merkatu plaza 1550an]]

Augsburg ''Hiri Inperial Askea'' bihurtu zen 1276an eta bere apezpiku propia ere lortu zuen. [[XV. mendea|XV. mendetik]] aurrera banka eta merkatugune guztiz garrantzitsua bihurtu zen Fugger eta Welser familiei esker. Erreforma garaian, berebiziko garrantzia hartu zuen hiriak ([[Augsburgoko Aitorpena]], 1530, [[Martin Luther|Luteroren]] jarraitzaileek [[Karlos Habsburgokoa|Karlos V.ari]] aurkeztu zioten fede aitorpena; [[Augsburgoko Interim]]a, 1548, Karlos V.ak [[Trento]]ra bitartean protestante eta katolikoei eskatu zien luzapena [''interim'', bitartean]; [[Augsburgeko bakea|Augsburgoko Bakea]], 1555: ''cuius regio eius religio ''formularen arabera banatu zen Inperioa Luteroren jarraitzaileen eta katolikoen artean).

[[Hogeita Hamar Urteko Gerra]]n [[suedia]]r armada [[erreforma protestantea|protestanteak]] hartu zuen hiria 1632an borrokarik gabe. 1634ean tropa [[katolizismo|katolikoek]] Augsburg inguratu arren suediarrek ez zuten errenditu nahi izan eta 1634-35 negua gogorra izan zen, hotzez eta [[izurri]]tez biztanle ugari hil baitziren. Populazioa 70.000 ingurutik 16.000ra jaitsi zen.

[[Germaniako Erromatar Inperio Santua]] 1806. urtean sakabanatzean, [[Bavaria]]k bereganatu zuen Augsburg hiria. [[Bigarren Mundu Gerra]]n britainiarrek eta estatubatuarrek bonbakatu zuten Augsburg 1942ko apirilaren 17an lehenengo eta 1944ko otsailaren 25/26 bigarrenez. [[Ameriketako Estatu Batuak|Amerikarrek]] eskuratu zuten hiria 1945ean eta beren okupazio eremuan gelditu zen. Soldadu estatubatuarrak bertan izan dira 1998 arte.
[[Fitxategi:Rathaus Augsburg.jpg|thumb|250px|ezkerrera|Udaletxea]]
== Ondasun nabarmenak ==

* Eredu [[gotiko (argipena)|gotikoari]] jarraituz berritu zen [[Augsburgeko katedrala|katedral erromanikoa]] (923 -1430)
* [[Fugger familia]]ren hilobiak gordetzen dituen eliza gotikoa (Sankt-Anna)
* [[Pizkundea|Pizkunde]] garaiko udaletxea (1620)
* Perlachturm kanpandorrea (989)
* Schaezlerpalais jauregi [[rokoko]]a
* Ulrich eta Georg Fugger bankariek behartsuentzat eraiki zuten langile auzoa (''Fuggerei'', 53 etxe sei karriketan banatuak).
* Augsburger Puppenkiste, txontxongiloen antzokia.

== Augsburgotar ospetsuak ==
* [[Jakob Fugger]] ([[1459]]-[[1525]]), bankaria.
* [[Julius Schiller]] ([[1580]]-[[1627]]), legegizona eta astronomoa.
* [[Leopold Mozart]] ([[1719]]-[[1787]]), [[Wolfgang Amadeus Mozart]]en aita.
* [[Bertolt Brecht]] ([[1898]]-[[1956]]), idazlea.
* [[Bernd Schuster]] ([[1954]]-), futbolari ohia eta entrenatzailea.

== Hiri senidetuak ==

Augsburg ondorengo hiriekin senidetuta dago:

{| cellpadding="10"
|- style="vertical-align:top;"
|
* {{herria|Eskozia|Inverness}} (1956)
* {{herria|Japonia|Amagasaki}} (1959)
* {{herria|Japonia|Nagahama}} (1959)
* {{herria|Frantzia|Bourges}} (1963)
||
* {{herria|AEB|Dayton (Ohio)}} (1964)
* {{herria|Txekia|Liberec}} (2001)
* {{herria|Txina|Jinan}} (2004)
|}

== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/27}}
{{erreferentzia_zerrenda}}

== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}

{{Hiri Inperial Askeak}}

[[Kategoria:Augsburg| ]]
[[Kategoria:Gizateriaren Ondarea Alemanian]]
[[Kategoria:Hiri Inperial Askeak]]
[[Kategoria:Bavariako hiriak]]