Balearrak-en iturria ikusi

{{erkidego infotaula
| izena = Balearrak / Balear Uharteak
| bertako_izena = Islas Baleares<br />Illes Balears
| bandera = Flag of the Balearic Islands.svg
| armarria = Coat of Arms of Balearic Islands.svg
| nongo = Balearretako
| hiriburu = [[Palma Mallorcakoa]]
| hiri_handiena = hiriburu
| herritar = balear
| kokapena = Localización de las Islas Baleares.svg
| azalera = 4.992
| espainiaren_az = % 1,0
| biztanleria = 1.001.062
| urtea = 2006
| espainiaren_biz = % 2,2
| dentsitatea = 195,55
| ISO 3166-2 = ES-IB
| estatutua = [[1983]]ko [[martxoaren 1]]a
| lehendakaria = [[Francina Armengol]] ([[PSIB]])
| parlamentua = [[Balear Uharteetako Parlamentua]]
| hizkuntza_ofizialak = [[gaztelania]], [[katalan]]a 
| kongresuan = 8
| senatuan = 4
| web = www.illesbalears.cat
}}
'''Balearrak'''<ref name=lehen>{{Erreferentzia |izena=Euskaltzaindia |izenburua=32. araua |url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_032.pdf |argitaletxea=Euskaltzaindia }}{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name=bi>{{Web erref |izena=Euskaltzaindia |izenburua=70. araua |url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_070.pdf |argitaletxea=Euskaltzaindia }}{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name=hiru>{{Web erref |izena=Euskaltzaindia |izenburua=154. araua |url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0154.pdf |argitaletxea=Euskaltzaindia}}</ref><ref name=lau>{{Web erref|izena=Euskaltzaindia |izenburua=159. araua |url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0159.pdf |argitaletxea=Euskaltzaindia}}</ref> — '''Balear Uharteak'''<ref name=lehen /><ref name="bi" /> antolaketa administratiboaz hitz egitean eta '''Balear uharteak'''<ref name="hiru" /><ref name="lau" /> [[uhartedi]]az ari garenean — [[Mediterraneoa|Mediterraneo itsasoan]] dagoen uhartedia da eta [[Espainia]] barruan [[autonomia erkidego]] bat eratzen duena. Lau uharte nagusik ([[Mallorca]], [[Menorca]], [[Eivissa uhartea|Eivissa]] eta [[Formentera]]) eta beste uharte txikiago ugarik ([[Cabrera]], [[Dragonera]] eta [[Conejera]] dira garrantzizkoenak) osatzen dute. [[Iberiar penintsula]]ren ekialdean daude. Autonomia erkidegoaren hiriburua [[Palma Mallorcakoa]] da; eta beste hiri nagusiak, [[Formentera]], [[Eivissa (udalerria)|Eivissa]], [[Maó]], [[Pollença]] eta [[Sóller]] dira. Uhartediaren [[katalan]]ezko izena (eta ofiziala dena) ''Illes Balears'' da eta [[gaztelania]]zkoa ''Islas Baleares''.

== Geografia ==

Uharteok bi taldetan banatu ohi dira:

* '''Gimnesiak:''' [[Menorca]], [[Mallorca]] eta [[Cabrera]]ko uharteak eta ondoko beste uharte txikiago batzuk (Dragonera eta Aire, besteak beste).

* '''[[Pitiusak]]:''' [[Eivissa uhartea|Eivissa]] eta [[Formentera]] uharteak.

Gehienak erliebe apaleko uharteak diren arren, bi mendilerro bereiz daitezke Mallorca uhartean, [[Mendikate Betikoa]]ren jarraian (Puig Major, 1.452 m). Eivissako mendiak apalagoak dira (Talaiasa, 475 m). [[Klima mediterraneo]]a da, tenperaturak gozoak (5-35&nbsp;°C) eta [[prezipitazio (meteorologia)|prezipitazioak]] urriak (550 mm urtean).

== Historia ==

Balear herria izan zen bertako lehen biztanlea; gero, [[fenizia]]rren, [[Antzinako Grezia|greziarren]] eta [[Antzinako Erroma|erromatarren]] kolonizazioa izan zuten Balear uharteek. [[Bandalo]]en eskuetan egon ondoan, VIII. mendean [[musulman]]ak egokitu ziren han. Lau mende luze eman ondoren, [[Jakue I.a Aragoikoa|Jakue I.a Konkistatzailea]] Kataluniako erregeak [[Mallorcaren konkista|konkistatu]] (1229) eta [[Mallorcako Erresuma]] osatu ondoren, [[Aragoiko koroa]]ren parte bihurtu ziren (1349).

[[Errege-erregina Katolikoak|Errege-erregina Katolikoen]] garaian (XV. m.) Espainiako koroapean geratu zen, eta bi mende eta erdi geroago Menorca [[britainiar]]ren esku gelditu zen (1713, [[Utrechteko Ituna]]). 1802. urtean Menorca Espainiako koroaren eskuetara igaro zen berriz ere.

== Demografia ==
{{Hiri handienak
| name         = Largest cities
| country      = Balearrak
| stat_ref     = Iturria: Instituto Nacional de Estadística (2015)<ref>[http://www.ine.es/dynt3/inebase/es/index.html?padre=517&dh=1 Instituto Nacional de Estadística] - Cifras oficiales de población. 2015.01.01</ref>
| list_by_pop  = 
| class        = nav
| div_name     = 
| div_link     = Balearrak{{!}}Uhartea
| city_1 = Palma Mallorcakoa
| div_1 = Mallorca
| pop_1 = 400.578
| img_1 = Mallorca Platja de Palma Winter.jpg
| city_2 = Calvià
| div_2 = Mallorca
| pop_2 = 50.328
| img_2 = Calvià mallorca 11 rafax.JPG
| city_3 = Eivissa
| div_3 = Eivissa uhartea{{!}}Eivissa
| pop_3 = 49.975
| img_3 = Ibiza old town harbour (236730060).jpg
| city_4 = Manacor
| div_4 = Mallorca
| pop_4 = 40.170
| img_4 = Manacor - Porto Cristo - promenade 02 ies.jpg
| city_5 = Santa Eulària des Riu
| div_5 = Eivissa uhartea{{!}}Eivissa
| pop_5 = 35.812
| img_5 = 
| city_6 = Marratxí
| div_6 = Mallorca
| pop_6 = 35.726
| img_6 = 
| city_7 = Llucmajor
| div_7 = Mallorca
| pop_7 = 34.618
| img_7 = 
| city_8 = Inca
| div_8 = Mallorca
| pop_8 = 30.651
| img_8 = 
| city_9 = Ciutadella de Menorca
| div_9 = Menorca
| pop_9 = 29.098
| img_9 = 
| city_10 = Maó
| div_10 = Menorca
| pop_10 = 28.006
| img_10 =
| city_11 = Sant Josep de sa Talaia
| div_11 = Eivissa uhartea{{!}}Eivissa
| pop_11 = 25.674
| img_11 = 
| city_12 = Sant Antoni de Portmany
| div_12 = Eivissa uhartea{{!}}Eivissa
| pop_12 = 23.631
| img_12 = 
| city_13 = Alcúdia
| div_13 = Mallorca
| pop_13 = 19.763
| img_13 =
| city_14 = Felanitx
| div_14 = Mallorca
| pop_14 = 17.412
| img_14 = 
| city_15 = Pollença
| div_15 = Mallorca
| pop_15 = 16.115
| img_15 = 
| city_16 = Sóller
| div_16 = Mallorca
| pop_16 = 13.648
| img_16 = 
| city_17 = Sa Pobla
| div_17 = Mallorca
| pop_17 = 12.694
| img_17 = 
| city_18 = Formentera
| div_18 = Formentera
| pop_18 = 11.878
| img_18 = 
| city_19 = Santa Margalida
| div_19 = Mallorca
| pop_19 = 11.672
| img_19 =
| city_20 = Son Servera
| div_20 = Mallorca
| pop_20 = 11.449
| img_20 =
}}

== Ekonomia ==

Balear uharteak [[turismo]] lekuak dira batez ere, berezko aberastasunek horretarako aukera bikaina eskaintzen baitute: hondartzak, arte monumentuak ([[Palmako katedrala]], [[Bellver gaztelua]] eta [[Palmako Lonja]]; [[Eivissa (udalerria)|Eivissako]] hiri multzoa, Menorcako monumentu megalitikoak, Drach haitzuloak, eta abar). Nekazaritza (fruituak eta barazkiak), abeltzaintza, eskulangintza, ehun langintza eta Mallorca inguruko industria dira gainerako baliabide ekonomikorik garrantzitsuenak. [[Son Sant Joan]], Palma Mallorcakoko aireportuak, Espainiako aire trafiko handiena bideratzen du.

== Hizkuntza ==

Balear uharteetako hizkuntza [[katalan]]a da (balear dialektoa, ekialdeko katalana). [[Gaztelania]]rekin batera, katalana hizkuntza ofiziala da Balear uharteetan. [[Balearrera|Balearretako katalan dialektoan]] hiru azpidialekto bereizten dira: ''mallorquí, menorquí ''eta ''eivissenc ''(Mallorcakoa, Menorcakoa eta Eivissakoa).

* [[Mallorkera]]
* [[Menorkera]]
* [[Eivissera]]

== Hedabideak ==
* [[Egunkari]]ak: ''[[Diari de Balears]]''.

== Balear ospetsuak ==
* [[Ramon Llull]]
* [[Rafael Nadal]]

== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011-12-26}}
{{erreferentzia zerrenda}}

== Kanpo estekak ==
* {{ca}}{{en}}{{de}}{{es}}{{fr}} [https://web.archive.org/web/20200530082450/http://www.illesbalears.cat/govern/index.do?lang=ca Balear uharteen webgunea]
{{autoritate kontrola}}

{{Katalan Herriak}}
{{Espainiako autonomia erkidego aurkibidea}}

[[Kategoria:Balear Uharteak| ]]