Jimmy Carter: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
Orrialdetik eduki guztia ezabatzen |
||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
{{Agintari infotaula |
|||
| izena = James Earl Carter |
|||
| irudia = Jimmy Carter.jpg |
|||
| armarria = Seal Of The President Of The Unites States Of America.svg |
|||
| kargua = [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] 39. [[Presidente]]a |
|||
| hasiera = [[1977]] |
|||
| bukaera = [[1981]] |
|||
| presidenteordea = Walter Mondale |
|||
| aurrekoa = [[Gerald Ford]] |
|||
| ondorengoa = [[Ronald Reagan]] |
|||
| kargua2 = [[Georgia (AEB)|Georgiako]] 76. [[Gobernadore]]a |
|||
| armarria2 = Seal of Georgia.svg |
|||
| hasiera2 = [[1971]] |
|||
| bukaera2 = [[1975]] |
|||
| gobernadoreordea2 = Lester Maddox |
|||
| aurrekoa2 = Lester Maddox |
|||
| ondorengoa2 = George Busbee |
|||
| jaiodata = [[1924]]ko [[urriaren 1]]a |
|||
| jaiolekua = [[Plains]], [[Georgia (AEB)|Georgia]], [[USA|AEB]] |
|||
| alderdia = [[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata|Demokrata]] |
|||
| ezkontidea = Rosalynn Smith Carter |
|||
| lanbidea = Armadako langilea |
|||
| erlijioa = Baptista |
|||
| sinadura = Jimmy Carter Signature.svg |
|||
}} |
|||
'''James Earl "Jimmy" Carter''' ([[1924]]ko [[urriaren 1]]) [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] 39. presidentea izan zen, [[1977]]tik [[1981]] arte. Hori baino lehen, [[Georgia (estatua)|Georgiako]] senataria izan zen ([[1963]]-[[1967]]) eta [[Georgia (estatua)|Georgiako]] gobernatzailea ([[1971]]-[[1975]]). Ustekabean demokratek hautagaia aukeratu zuten eta [[1976]]ko hauteskundeetan doi garaitu zuen [[Gerald Ford]]. |
|||
Boterean, haren lorpen nagusiak energia politikaren sorreran eta gobernuko agentzien finkatzean dautza. Ingurumen gaineko arautegia bultzatu zuen eta emakumei eta gutxiengokoei izugarrizko aupada eman zien gobernuan eta justizia-sisteman postu garrantzitsuenetara iristeko. Kanpoko aferetan, [[Camp David]] hitzarmena, [[Txina]]rekiko harreman diplomatiko osoen normalizatzea eta [[SALT II]] akordioa dira haren lorpen nagusiak. Horretaz gain, giza-eskubideak jarri zituen kanpoko politikako oinarrietan, munduan zehar giza-eskubideen gaineko errespetua aldarrikatuz. Hala ere, [[Iraneko bahituen krisialdi]]ak, halere, Carterren ospea suntsitu zuen. 444 egunetan saiatu zen bahituak aske utz zitzaten. Karguko azken egunean lortu zuen. [[Sobiet Batasuna]]k [[Afganistan]] inbaditu ostean, Carterrek eskuinera egin zuen: [[1980]]eko [[Mosku]]ko Olinpiadei boikot egin zien, eta botere militarra berrindartzeari ekin zion. |
|||
Ekonomiaren aldetik, interes eta inflazio indizeek gora egin zuten, baita langabeziak ere. Miseria-indizea %50 hazi zen haren agintaldian. Kongresuko demokraten aurka borrokatu zuen, baina ezin izan zuen zerga-sistema aldatu edo osasun plan orokorra burutu. [[1980]]ko hauteskundeetan [[Ronald Reagan]]ek garaitu zuen. |
|||
Postua utzi ondoren, presidente ohia izateak ematen duen ospea erabieli du Carterrek nazioarteko gatazka batzuetan bitartekari gisa aritzeko. [[Carter Center]] delakoa sortu du, demokrazia eta giza eskubideak bultza ditzan. [[2002]]n, Carterrek [[Bakearen Nobel Saria]] jaso zuen, "nazioarteko gatazketan bakean oinarritutako konponbideak bilatzeko ahaleginengatik". Horretaz gain, [[Habitat for Humanity]] erakundean parte-hartze handia izan du behartsuek etxeak izan ditzaten. Gaur egun ere proiektu horretan dabil buru belarri. |
|||
{{AEBtako presidente aurkibidea}} |
|||
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak|Carter, Jimmy]] |
|||
[[Kategoria:Georgiarrak (AEB)]] |
|||
[[Kategoria:1924ko jaiotzak|Carter, Jimmy]] |
|||
[[Kategoria:Bakearen Nobel Saridunak|Carter, Jimmy]] |
|||
{{NA lotura|vi}} |
|||
[[af:Jimmy Carter]] |
|||
[[am:ጂሚ ካርተር]] |
|||
[[an:Jimmy Carter]] |
|||
[[ar:جيمي كارتر]] |
|||
[[arz:جيمى كارتر]] |
|||
[[az:Cimmi Karter]] |
|||
[[bat-smg:Jimmy Carter]] |
|||
[[bcl:Jimmy Carter]] |
|||
[[be:Джэймс Эрл Картэр]] |
|||
[[be-x-old:Джэймз Эрл Картэр]] |
|||
[[bg:Джими Картър]] |
|||
[[bn:জিমি কার্টার]] |
|||
[[bo:ཇི་མི་ཀར་ཀྲར།]] |
|||
[[bs:Jimmy Carter]] |
|||
[[ca:James Earl Carter]] |
|||
[[ceb:Jimmy Carter]] |
|||
[[co:Jimmy Carter]] |
|||
[[cs:Jimmy Carter]] |
|||
[[cy:Jimmy Carter]] |
|||
[[da:Jimmy Carter]] |
|||
[[de:Jimmy Carter]] |
|||
[[el:Τζίμι Κάρτερ]] |
|||
[[en:Jimmy Carter]] |
|||
[[eo:Jimmy Carter]] |
|||
[[es:Jimmy Carter]] |
|||
[[et:Jimmy Carter]] |
|||
[[fa:جیمی کارتر]] |
|||
[[fi:Jimmy Carter]] |
|||
[[fr:Jimmy Carter]] |
|||
[[frp:Jimmy Carter]] |
|||
[[fy:Jimmy Carter]] |
|||
[[ga:Jimmy Carter]] |
|||
[[gd:Jimmy Carter]] |
|||
[[gl:James Earl "Jimmy" Carter, Jr.]] |
|||
[[gv:Jimmy Carter]] |
|||
[[he:ג'ימי קרטר]] |
|||
[[hi:जिमी कार्टर]] |
|||
[[hr:Jimmy Carter]] |
|||
[[hu:Jimmy Carter]] |
|||
[[hy:Ջիմի Կարտեր]] |
|||
[[id:Jimmy Carter]] |
|||
[[io:Jimmy Carter]] |
|||
[[is:Jimmy Carter]] |
|||
[[it:Jimmy Carter]] |
|||
[[ja:ジミー・カーター]] |
|||
[[jv:Jimmy Carter]] |
|||
[[ka:ჯიმი კარტერი]] |
|||
[[kk:Джимми Картер]] |
|||
[[kn:ಜಿಮ್ಮಿ ಕಾರ್ಟರ್]] |
|||
[[ko:지미 카터]] |
|||
[[ksh:Jimmy Carter]] |
|||
[[ku:Jimmy Carter]] |
|||
[[la:Iacobus Earl Carter]] |
|||
[[lt:Jimmy Carter]] |
|||
[[lv:Džimijs Kārters]] |
|||
[[ml:ജിമ്മി കാർട്ടർ]] |
|||
[[mr:जिमी कार्टर]] |
|||
[[ms:Jimmy Carter]] |
|||
[[my:ကာတာ၊ ဂျင်မီ]] |
|||
[[new:जिम्मी कार्टर]] |
|||
[[nl:Jimmy Carter]] |
|||
[[nn:Jimmy Carter]] |
|||
[[no:Jimmy Carter]] |
|||
[[oc:Jimmy Carter]] |
|||
[[pam:Jimmy Carter]] |
|||
[[pl:Jimmy Carter]] |
|||
[[pms:Jimmy Carter]] |
|||
[[pnb:جمی کارٹر]] |
|||
[[pt:Jimmy Carter]] |
|||
[[qu:Jimmy Carter]] |
|||
[[rm:Jimmy Carter]] |
|||
[[ro:Jimmy Carter]] |
|||
[[ru:Картер, Джимми]] |
|||
[[rw:Jimmy Carter]] |
|||
[[scn:Jimmy Carter]] |
|||
[[sh:Jimmy Carter]] |
|||
[[simple:Jimmy Carter]] |
|||
[[sk:Jimmy Carter]] |
|||
[[sl:Jimmy Carter]] |
|||
[[sq:Jimmy Carter]] |
|||
[[sr:Џими Картер]] |
|||
[[sv:Jimmy Carter]] |
|||
[[sw:Jimmy Carter]] |
|||
[[ta:ஜிம்மி கார்ட்டர்]] |
|||
[[tg:Ҷимми Картер]] |
|||
[[th:จิมมี คาร์เตอร์]] |
|||
[[tl:Jimmy Carter]] |
|||
[[tr:Jimmy Carter]] |
|||
[[tt:Джимми Картер]] |
|||
[[uk:Джиммі Картер]] |
|||
[[ur:جمی کارٹر]] |
|||
[[vi:Jimmy Carter]] |
|||
[[war:Jimmy Carter]] |
|||
[[yi:זשימי קארטער]] |
|||
[[yo:Jimmy Carter]] |
|||
[[zh:吉米·卡特]] |
|||
[[zh-min-nan:Jimmy Carter]] |
|||
[[zh-yue:卡特]] |
|||