Lankide:Julen Garai Markaide/Proba orria

ARRAUNA

Historia

Gizakiaren lehen irudikapen grafikoak, Egiptoko antzinako hileta-inskripzio batean aurkitzen dira, 1400. urtekoa zehazki. Erreferentzia zaharrenak arraun lehiaketa bati buruz idatziak Publio Virgilio Marónen Eneidako V. kantoian aurkitzen dira. Espainian arraun-lehiaketa zaharrenak Kantauriko estropadak dira. Lehena, kondairaren eta historiaren artean egiaztatua, 1719ko uztailaren 22koa da, Santa Maria Magdalena eguna, Bermeo eta Mundakako ontziek jokatu zuten, jokoan zegoen Izaro uhartearen gaineko subiranotasunarekin. Nazioarteko Arraun Federazioa (Fédération Internationale des Sociétés d’Aviron, FISA) nazioarteko federaziorik zaharrenetako bat da, eta Nazioarteko Batzorde Olinpikoan afiliatutako lehena. 1892ko ekainaren 25ean sortu zen Turinen. FISAren babespeko Europako lehen txapelketa 1893ko irailaren 10ean jokatu zen, Italiako Orta lakuan. Arrauna Atenasko lehen Jokoetatik (1896) programa olinpikoan dago, Estropadak Pireon egin behar ziren urte horretan, baina,  baldintza klimatikoek ezinezko egin zuten. 1900eko Parisko Jokoetaraino itxaron behar izan zuten. Pierre de Coubertin (1863-1937), Joko Olinpiko Modernoen sortzailea, arraunaren babesle amorratua izan zen, eta 72 urte bete arte aritu zen jardunean.

Arraunketa motak

Arraunketa motei dagokienez, bi mota sailkatzen dira, finkoa eta mugikorra. Ondorengo parrafoetan hauen arteko ezberdintasunak azalduko dira. Eserleku mugikorrari dagokionez, itsasontziak oso lerro estilizatua du, estua eta profil baxukoa; izan ere, ibai eta aintziretan baino ez da erabiltzen, ura bare-bare dagoenean, ez daude diseinatuta noranzko-aldaketak egiteko (lema badute, norabideari eusteko baino ez da). Arraunlaria oinetarako pedalina baten gainean bermatzen da, eta errailak dituen banketa mugikor baten gainean ipintzen dira ipurdiak. Arraunari eusteko, ontzitik bertatik ateratzen den txumespaloia erabiltzen da, barra edo egitura propioen bidez. Azkenik, arraunak luzeagoak izaten dira, palak aizkora-formakoak direlako eta ahurrak direlako, ur gehiago heltzeko eta palanka egiteko.

Eserleko finkoari dagokionez, ontziak erabilera tradizionaletik datoz (arrantza-ontziak edo salgaiak garraiatzeko ontziak), zabalagoak dira, borda handiagoa da mota guztietako uretan nabigatzeko, eta luzera berean arraunlari gehiago garraiatzen dira. Oro har, lema edo arraunketa luzeagoa izaten du, adur-hegatsean luzetara jarria, eta lema-lana egiten du. Arraunek simetrikoak izan behar dute luzetarako ardatzean, eta zuzenean lotzen zaizkio ontziari estrobo izeneko soka baten bidez.

Arraunketa teknikak

Martin, Carl eta Lehnertz-en arabera (1991), teknika hauek erabili beharko lirateke:

• Mugimen-trebetasun berriak edo trebetasun-elementu berriak eskuratzea, bai eta elkarrekiko loturak ere, kirol-teknikak diren aldetik, oinarrizko egitura menderatzeraino.

• Egoeraren arabera, teknika aldakor baten aldakuntza (lurra, lagunak, aurkariak, etab.), zailtasun maila desberdinekin aurreratzen dena.

• Teknika automatizatzea eta egonkortzea, karga fisikoa handitzen denean (errepikapen anizkoitzarekin) eta higadura psikikoa dagoenean, eta hori kontzientzia-prozesu konplexu, zorrotz eta motel samarretatik askatzen saiatzea.

• Ekintza-egoera aldagarrietara egokitzea, partzialki zailak edo aurreikusteko modukoak ez diren egoeretara, eta, funtsean aplika daitezkeen hainbat teknikaren artean, (aldaera) teknika egokia azkar aukeratzea, egoera behar bezala menderatzeko.

Teknikaz ari garenean, kirol-mugimendu baten irudikapen idealaz ari gara. Kirol-mugimenduak kirolari batek egiten dituen mugimendu-sekuentzia guztiak biltzen ditu, bere indar erabilgarri guztiak modu eraginkorrean erabiltzeko, ahalik eta kirol-indar handiena lortzeko (Grosser, M. et al., 1986). Itsasontzien arteko aldeak direla eta, teknikak, horien ondorioz, arraun modalitate batean eta bestean keinu teknikoan argi eta garbi ikus daitezkeen aldaketak jasaten ditu (Francisco García, 1991). Arraunlariaren mugimendua bultzatzeko eta berreskuratzeko ekintza zikliko gisa hartu behar da kontuan, berriro bultzatzeko (Francisco García, 1991). Arrauna ez da kirol tekniko hutsa, teknika araztua lortzea ez baita azken helburua, kirol-gimnastikaren kasuan bezala. Arraunean, teknika baliabide bat besterik ez da, besteak beste, ontziak aurkariek baino azkarrago aurrera egin dezan lortzeko (Molina Castillo, 1997).

Modalitate ez olinpikoak

Modalitate ez-olinpikoak, Joko Olinpikoen egungo programan sartzen ez diren modalitateak dira. Programa honek aldaketak jasan ditu azken hamarkadetan, eta ziurrenik horrela jarraituko du. Gaur egun, goi-mailako hamalau outrigger modalitate daude, domina olinpikoengatik lehiatzen direnak, gizonezkoen eta emakumezkoen kategorietakoak barne, baita arraunlarien "pisu arinera" mugatutakoak ere. Munduko txapelketetan modalitate gehiago daude, eta horiek ere aldaketen menpe daude. Horrela, azken ekitaldietan parte hartu zuten tripulazio-kopuru jakin bat pilatu ez zutenak ezabatu ohi dira. Munduko txapelketak ere goi-mailako outrigger lehiaketara mugatzen dira. Eraikitzaileek outrigger-ak ere egiten dituzte, goi-mailako lehiaketetakoen ia neurri berekoak, baina eguneroko irakaskuntzan eta entrenamenduan dihardutenak. Entrenamenduko outriggerrak dira. Material sendoagokoak dira eta, beraz, astunagoak. Yoleta motako outriggerr-ean ere badira estropadak herrialde batzuetan, batez ere eskolarteko eta berrikuntzako arraunean, baina ez dago munduko estropadarik, ezta, jakina, Olinpiar Jokoetan ere.

Txalupa motak

Trainerak

Espainiako iparraldeko 13 arraunlari eta patroi tipiko baten arteko lehiaketak. Errekak ziabogadun itsas uretan egiten dira. Gehienak lau luze eta hiru ziabogako ibilbideari buruzkoak dira, eta guztira 3 mn-ko distantzia dute (5556). Hamahirugarren arraunlaria brankan kokatzen da (hortik dator proel izena) eta pika erabiltzeaz arduratzen da, arraun laburrago bat besterik ez dena, traineruaren brankean bermatua ziabogetan biraketa behartzeko, eta horrela ziaboga azkarrago emateko.

Trainerillak

Sei arraunlariko ontziak eta patroi bat. Proelak pika bat darama, traineruan bezala, arraunlariak bata bestearen atzetik doaz. Itsasontziaren gutxieneko pisua 100 kg da eta errekaren distantzia 3500 metrokoa da. Estropada horietan gazteen eta gizonezkoen eta emakumezkoen senior mailako arraunlariek parte hartzen dute.

Batelak

Lau arraunlari eta lemazain bat dituen ontzia; lemazainaren izena okerra da benetan, ontzi horiek ez baitute lemarik; aitzitik, patroiak arraunean gobernatzen ditu, eta horrekin ere laguntzen dio bogari, eta, batez ere, ziabogan kontrako norabidean arraun eginez. Arraunlariek arraunketa bana egiten dute, patroiak bezala. Bata bestearen atzean jartzen dira; normalean (hori alda daitekeen arren), arraunlari bakoitzak aurrean duenaren kontrako aldetik egiten du arraun, txopa (patroitik hurbilen dagoen arraunlaria) ababorretik edo istriborretik arraunean eginez.

Arraunlariak banatzeko beste modu bat italiar erara egindako itsasontzia da, non txopak eta brankak ababorretik arraun egiten duten, eta istriborreko popa (poparen atzetik doan arraunlaria) eta istriborreko hirugarren arraunlaria. Batela egituratzeko modu hori brankako pika bat erabiltzen denean erabiltzen da normalean, baina ez da ohikoa eramatea. Gutxi gorabehera zazpi metroko luzera duen ontzia da. Estropada ofizialetan duten pisua, lehiaketa ofizialean, gutxienez 70 kg-koa izan behar da.

Estropadak hainbat luzek osatzen dituzte, lehiatzen den kategoriaren arabera (promesak bi luze, gazteak emakumezkoak lau luze, absolutuak emakumezkoak lau luze, infantilak bi luze, kadeteak hiru luze, gazteak gizonezkoak lau luze eta seniorrak edo absolutuak gizonezkoak lau luze). Luzera bakoitza 500 metrokoa da, eta luzearen eta luzearen artean 180º-ko buiako biraketa bat egiten da, ziaboga ere deitua. Txanda ofizialak bost txalupakoak dira, hau da, bost ontzi lehiatzen dira aldi berean.

Txalupa bakoitzari kale edo buia bat esleitzen zaio; 1. kalea lurretik hurbilen dagoen buia da, eta 5. kalea lurretik urrutien dagoen buia. Kale bakoitzak bi buia ditu: lehorrekoa, iristeko eta irteteko buia, eta "kanpokoa", bakoitzak bandera bat duela. Banku Finkoko Erregelamenduak bost kaleei bandera-kolore bat ematen die, eta honako hauek ditu: 1. kalea, zuria; 2. kalea, gorria; 3. kalea, berdea; 4. kalea, horia; eta 5. kalea, beltza.

Batela Espainiako Arraun Federazioak arautzen du 1944. urteaz geroztik, Madrilgo Retiroko Estanque Handian egin baitzen lehen Txapelketa Nazionala, eta espezialitate honetako kategoria absolutuan historialik onena izan duen kluba Club de Mar de Castropol izan da, sei titulu eta zazpi azpititulu lortu dituena, eta ondoren Club Deportivo Iberia, sei titulu eta sei azpititulu lortu dituena.