Lankide:Maitanevelasco/Proba orria

SARRERA

Mangosta arrunta, Iberiar Penintsulan Herpestes ichneumon widdringtonii azpiespezieak irudikatzen duen ugaztun haragijale bat da eta Europako mangosta bakarra da. Erraza da ezagutzen bere gorputz luze eta hanka motzengatik, baita bere buru fin eta buztan luzeagatik ere.

DESKRIBAPENA

Bere gorputzak, 51 eta 55 cm arteko luzera eta 19 eta 21 cm arteko altuera dauka. Ile beltz batez estalita dago, puntak hori krematsuarekin, edo arrea punta gris zilarreztatuarekin; horrek itxura jaspeatua ematen dio. Arrak emeak baino handiagoak dira. Bestalde, Mangosta arrunt-aren pisua 2,5 eta 3,5 kg artekoa da.

Bere apatxek atzazaldun bost hatz dituzte, barneragarriak ez direnak.

Bere burua txikia, zorrotza eta estua da, ez lepoa baino zabalagoa. Bertatik, bere belarri motz eta zabalak apur bat irteten dira. Baina bere begiak deigarrienak dira; kolore argikoak eta begi-nini horizontalak, haragijaleen ezaugarri apartekoak, begirada kezkagarria ematen diotenak.

HABITATA

Oso zabalduta dago Afrikan, Saharako basamortua, ekuatoreetako oihan hezeenak eta hego-mendebaldeko basamortu eremuak izan ezik. Ekialde Hurbileko zenbait tokitan ere badago. Iberiar Penintsula da Europan dagoen toki bakarra.

Gaur egun, banaketa-eremua hego-mendebaldeko koadrantera mugatuta dago, nahiz eta joan den mendearen amaieran ez zirudien arraroa penintsulako iparraldean. Joan den mendeko laurogeiko hamarkadaren hasieran, ale bat harrapatu zen Sil haranean (Leon), eta duela gutxi baieztatu da Tajo ibaiaren iparraldean ere bazela, Portugalen; beraz, badirudi hedatzen ari dela.

Herpestes generoa Europan Tertziarioan zegoen arren, ez da inoiz Magosta Arrunt-aren arrastorik aurkitu Europako aztarnategi paleontologikoetan. Hala ere, Afrika iparraldean eta Palestinan aurkitu dira, eta horrek esan nahi du gizakiak sartu zuela espeziea Europan. Ez dago Balear Uharteetan eta Kanarietan, izan ere, Ceuta eta Melillako lurraldeetan dago.

Mangostaren habitat gogokoenak landare-estaldura handiena dutenak dira, eta horregatik, larreetan, basoetan eta lur gogor eta harritsuetan bizi da. Habitat tipikoa Mediterraneoko behe-mendia da, arteak eta artelatzak dituena. Nahiago ditu erreka bazterrak eta hezeguneak, sasi, adarzabal eta abarreko landaredi trinkoarekin eta eremu irekiak gutxi gustatzen zaizkio.

ELIKADURA

Bera baino txikiagoak diren animalien haragiaz elikatzen da. Dieta haragijalea du, eta karraskariak, intsektuak, muskerrak (txikiak), sugeak, hegaztiak, zizareak eta igelak dira nagusi. Batzuetan, arrautzekin eta sarraskiarekin egiten du topo, eta ez ditu baztertzen; arrautza erdi irekiak hauts ditzake, objektu solido baten kontra jaurtiz, eta adimen handia duela egiaztatzen du. Bere elikadura intxaur, hazi eta fruta banarekin osatzen du. Kobreen moduko suge pozoitsuak ehizatzeko trebetasuna antzematen zaio, baina ez ditu kontsumitzen. Bestalde, harrapari oportunista da, eta harrapakin ugarienak eta eskuragarrienak kontsumitzen ditu beti. Bere dietan untxi gazteak eta mikrougaztunak dira nagusi, nahiz eta maiz intsektuak, hegaztiak, sarraskia, anfibioak, narrastiak, krustazeoak, fruituak, perretxikoak eta abar ere hartzen dituzten.

UGALKETA

Melontziloaren araldia udaberriko altuera aldakorretan gertatzen da. Haurdunaldiak hiru hilabete inguru irauten du, eta horren ondoren, bi eta lau kume arteko umekiak udan jaiotzen dira batez ere. Kumeak urtebete inguru egoten dira amarekin, eta handik 4 hilabetera amarekin irten daitezke, amak ehizatzeko modua erakuts diezaien eta horrela familiaren etxetik atera ahal izan daitezen. Egoera hori bi hilabete geroago gertatzen da arren artean. Emeek denbora gehiago ematen dute amarekin, eta batzuetan beti egoten dira haren ondoan. Espezie honen segizioan, emeak barrearen antzeko soinua egiten du. Kume ohe bakarra du urtean, baina haren ondorengoak hiltzen badira, berehala ugaldu daiteke galera konpentsatzeko.

foto mapa: https://www.bioenciclopedia.com/mangosta/: (alimentacion)

Herpestes ichneumon - Wikipedia, la enciclopedia libre 10_carni_D.qxp (miteco.gob.es): (habitat)

Meloncillo (Herpestes ichneumon) | Fauna Ibérica (faunaiberica.org): (sarrera eta deskribapena) https://es.slideshare.net/satelexs/meloncillos