Lankide:Paulaagoiko/Proba orria
JUDUEN KANPORAKETA NAFARROAN[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Euskal Herriari dagokionez, Nafarroako hegoaldean (musulmanen esku zegoen Tuteran eta inguruko herrietan) finkatu ziren IX. mendearen inguruan lehen aldiz. Baionak juduei ongi etorria eman zien Iberiar Penintsulatik kanporatu zituztenean. Espainiako eta Portugaleko erresumetatik kanporatu zituztenean (1492) [urte batzuk geroago, 1497-8an, Nafarroako Erresumakoak izango ziren], judu asko Baionara etorri ziren bizitzera, beraz, komunitateak garrantzi handia lortu zuen.
Araban, Errioxan eta Gasteizen bizi izan ziren nagusiki juduak; Bizkaian, Urduñan eta Balmasedan, eta Gipuzkoan, Seguran eta Arrasaten.
XIII. mendearen bukarean hasi zen juduen aurkako joera zabaltzen eta 1828an hasi zen Nafarroan juduen aurkako esetsaldia. 1333an Pedro Ollogoien fraide frantziskotarrak zuzendu zuen egoera, Evreuxko etxeko erregeen etorrerarekin.
Juduen auzoa harresi batez inguratuta zegoen, Carlos el Calvoren garaian egon zen, ez juduak isolatzeko, baizik eta kristauen animismotik babesteko. XV mendean zehar, judu batzuek bereizketa hesia zeharkatu zuten eta kristauen artean bizi izan ziren, auzoko gatazkaren ondorioz. XIV eta XV mendeetako Comptos Erregistroek ziurtatzen dute Iruñeko judu auzoan 100 eta 150 familia artean bizi zirela. Juduek merkatu desberdinak zituzten kristauekin konparatuz eta Alcacería inguruan kokatzen ziren, ez da ondo ezagutzen Iruñean duen kokapen zehatza. Juduak Nafarroatik kanporatu zituzten 1498an,eta asko Baionara bota zituzten, beste Euskal hiri batera, oraingoan Pirinioen iparraldera eraman zituzten. Errege Katolikoen presiopean burutu zen kanporatzea. 1492an beren agintepean zeuden lurraldeetatik 1492an kanporatutako judu askok bezala, Nafarroan errefuxiatu ziren. Errege Katolikoen kanporatze dekretuaren ondoren, 1492an, juduen kontingente garrantzitsuak iritsi ziren Tuteratera.
1498an, penintsulako erresumetan baino sei urte beranduago, juduak Nafarroako aztarnategitik kanporatu zituzten, Errege Katolikoen presiopean. Nafarroan kanporatzeko dekretuak, 1498an juduen bihurketa ugari eragin behar izan zituen.