Lankide:Xabier Goienetxea/Proba orria

Covid 19-aren eraginak finatz merkatuetan.

Aurrekariak

2020ko otsailean Txinan hasi zen eta geroago mundu osora zabaldu zen Covid 19-aren pandemia. 87000 pertsona inguru hil ditu Espanian azken bi urte hauetan. Batez ere, adineko jendea izan da joan dena, kutsatu diren gazteek orokorrean egun batzuk etxean egonda aurre egin diote Covid 19-ari. Gaixotasunaren jatorria ez dago bat ere argi, hala nola, batzuek laborategi batean sortua dela diote,  beste batzuek sagu zaharrek ekarri dutela, baita ere iruzur bat dela guztia… Azken finean jendeak ez daki nori sinistu eta ez dute besterik agintariek dioten pausuak jarraitzea baino .

Egoera berezi hau kontrolatzeko, herrialde bakoitzeko gobernuek zenbait neurri hartu dituzte bi urte hauetan. Hainbat egoera ezberdinetatik pasatu gara, konfinamendu totalak eta gero partzialak (“toque de queda” orduan etxean egon behar zenuen), Hasiera batean edonora maskarilarekin eta gero toki itxietan soilik , enpresen aktibitate telematikoa eta transitorioki presentziala… Gaixotasuna kontrolpean egoteko, neurri batzuk funtzionatu dute baina beste batzuk aldiz ez. Dena den inondik eta inora ez dute utzi norberaren lan edo aisialdi egoeran erabaki pertsonalak hartzen.

Jendea lanera joan ezin ahal izateak enpresen aktibitatean zuzenki eragin du. Batzuk lortu dute aurrera egitea, izan ere, aukera izan dute beren aktibitatea guztiz telematikoki egiten jarraitzea. Beste sektore batzuk, ez ordea eta enpresak itxi behar izan dituzte. Egoera hau ikusita, gobernuek bai edo bai erantzukizun bat hartzera behartuta zeuden. Enpresen lepoan familia asko daude. Erantzukizun bezala, herrialde bakoitzeko banku zentralek dirua imprimatu zuten, zulo honetatik irteten laguntzeko estimulu honen bidez.

Finantz merkatuak

Finatz merkatuak, aktibo oro negoziatzeko tokiak dira, fisikoak edo birtualak izan daitezke eta aktibo hauen prezioak eskari eta eskaintzaren arabera doitzen dira.

Pandemiaren hasieran, ekonomia osoa gelditu zenean, sekulako ziurgabetasuna zegoen.  Horregatik, inbertitzaileek beren aktiboak likidatu zituzten. Jendea etxean zegoen, ez zen ezer ekoizten, beraz, ez zegoen dirurik. Finantz aktiboen prezioak jeisten eta jaisten jarraitzen zuten.

2020ko uda inguruan, aktibitate ekonomikoa gutxika- gutxika esnatzen joan zen. Momentu honetan, gobernuek esku hartu zuten eta monetar politika hedakorra ezarri zuten. Hau da, interes-tasak jaitsi zituzten eta diru gehiago jaulki zuten zirkulaziora.

Epe laburrean positiboki eragin zuen, familien gastua igo eta horrela ekonomia berotu zen. Baina hurrengo hilabeteetan merkatuan zenbait akats sortu ziren, hala nola, interes ekonomikoengatik herrialde batzuen mugak itxi ziren eta produktuak inportatzeko eta esportatzeko arazoak zeuden. Aldi berean, produktu hauen urritasunak prezioak igoarazi zituen.

Gizartean diru gehiago egoteak inflazioa eragin zuen edo beste era batera esanda, diruak eros ahalmena galdu. Elektrizitate eta erregaiaren bezalako lehengaien prezioak igo dira. Horregatik, ekoizpen kostuak igo egin dira  eta honekin batera inputak garraiatzeko kostuak ere. Azken eraginez, produktu bukatuen prezioak zeharo garestitu dira.

Egoera honen aurrean, jendeak bere dirua babesteko zenbait finatz aktiboetan sartu zuten. Momentu ezin hobea, ekonomia supertzen hasi zen eta dirua zegoen. Aukera hau aprobetxatu zutenek zekulako errentabilitatea lortu zuten. Bestalde, gehiengo batek diru hori egoera kaskar horretatik irteteko behar izan zuten. Honen ondorioz, klase sozialen  artean  oraindik eta alde handiagoak sortu dira.

Pandemiaren bitartean, finantz merkatu berri bat nagusitu da, hain zuzen ere kriptodiruen merkatua. Bitcoin-a eta beste batzuk inflazio honen aurrean erreserba balio arrakastatsuenak bilakatu dira. Adibidez, Bitcoin-ak 300%-eko errentabilitatea eman zuen 2020-ko pandemiako lehen urtean. Gutxi balitz, 2021 honetan beste 100% inguruko igoera darama. Kriptotxanponek sekulako onarpena izan dute ezaugarri berezi batzuk dituztelako. Hala nola, deszentralizatuak dira, hau da, norbera da bere diruaren jabe. Bestalde, egitura deflazionarioa dute diru fiduziarioak ez bezala eta babesmaila handia da aktibo hauek elkar trukatzerakoan. Kriptotxanponak 2008ko krisi artean sortu ziren eta hauen xedea zentralizazioarekin bukatzea da. Merkatu berri hoenek, pandemia honetan eta mundu mailako onarpena izan dute, izan ere, aukera handiak eskeintzen dituzte gizartearentzako.

Beste alde batetik, gainontzeko merkatuak ere asko igo dira. Enpresen akzioek oso errentabilitate positiboak izan dituzte, batez ere teknologikoak. Herrialdeen indizeek ere oso ondo ibili dira, Espainako Ibex 35 adibidez, non herrialdeko 35 enpresa handienek osatzen dute. Lehengaien merkatua ez da izan hain erregularra, adibidez, urrearentzako ez da izan denboraldi ona. Orain arte erreserba balio bezala jokatu du, baina inbertsore askok bitcoinarengatik ordezkatu dute. Bestalde, lehenago aipatu dugun bezala, hidrokarburoak asko garestitu dira.

Gizartea

Azken finean, gizartea mugimendu sozioekonomiko honen jasotzailea da. Teorikoki,gobernuak izaera paternalista du eta beti herritarrak babestuko ditu. Hezkuntza honen gainean, batzuek, agintariek ezarritako arau eta neurri guztiak zehatz-mehatz jarraitzen dituzte eta beste batzuek aldiz ez. Horregatik, gizartean ideologikoki bi talde sortzen dira. Momentu honetan, Covid-a da pil-pilean dagoen gaia eta honen inguruan liskarrak sortzen bertsio originalaren alde eta kontra daudenen artean.

Finantz merkatuen harira, galtzeko prest gauden dirua soilik inbertitzea komeni da. Horregatik, jende gehienak ez dauka soberakin hau inbertsiora bideratzeko, izan ere, egun eguenerako behar dute. Jende arruntak zorrak ordaintzeko behar du diru hori, ondorioz, beti pobre mantentzen dira. Hauxe kontuan hartuz, egoera hauetan dirua dutenek oraindik eta aberatsagoak egiteko aukerak agertzen zaizkie begi-bistan. Nahiz eta ondasunen prezioak igo, ehuneko handiagoan hazten diren aktiboetan jarriko dute beren dirua.

Gobernua

Pandemia mundiala denez, ez du herrialde bateko gobernuak soilik determinazio totala. Antolakunza aurrera eramateko “Agenda 2030” taldeak jarri ditu baldintzak, herrialde guztien pausu batzuk jarrai ditzaten. Agenda 2030 hainbat herrialdeek osatzen dute eta Nazio Batuen Erakundeak zekulako eragina du bertan. Mundua eraldatzeko zenbait plan ekonomiko politiko eta sozial lantzen dituzte.

Osasun pandemia hau, gobernuko politikariek eraman dute. Hasieratik, hainbat neurri kontrasan dituzte, hori bai, beti hasierako bertsioaren ildotik jarraitu dute. Neurri guztiak, telebistako berrien bidez zabaldu dituzte jendeak arauak barneratzeko. Neurrien artean, zenbait salbuespen egin dituzte nahiz eta konstituzioa ez jarraitu. Horrela izanda, gizabanakoen eskubidea asko ez dituzte errespetatu. Orokorrean, jendeak ez dakizki gizabanako bezala zeintzuk diren beren betebeharrak eta eskubideak. Horregatik, ezjakintasunaren aurrean jendeak ez du protesta egiten eta gobernuak bere planararekin jarraitzeko bide erraza izan du.

Ekonomiaren erantzukizunetan gobernuko kideek edozein informazio ezagutzen dute publiko egin aurretik. Fundamentu hauek finantz merkatuetan islatzen dira, beraz, automatikoki jendearen aurretik kokatzen dira. Adibidez, ziurgabetasun egoera batean, neurri berri bat plazaratu aurretik, gobernuko kideak aktiboak erosten dituzte eta ondoren informazio hau publiko egiten da eta jarraian inbertsoreen masa guztia norabidea berdineak kokatzen da merkatuan. Lehenago sartutako jendeak abantaila askoz handiagoa lortuz.

 

Ondorioak

Ia bi urte daramatzagu pandemiarekin bizitzen. Zekulako ziurgabetasuna dago airean eta bai familien eta lagunartean gai hau  eztabaida nagusi bilakatu da. Noiz arte egongo garen egoera honekin eta noiz itzuliko garen normaltasunera. Zalantzak askotxo dira gizartean. Hasiera batean esan ziguten txertoarekin konponduko zirela gaitz guztiak. Momentu honetan, %80-ak baino gehiagok jaso dute txertoa eta ez dugu aldaketarik ikusten.

Bestalde, interes- tasak baxu mantentzen diren bitartean inbertsoreentzako egoera ezin hobea aurkezten zaigu, etorkizun hurbilean behintzat. Europako Banku Zentralak ez du interes-tasak aldatzeko esperantzarik 2024ra arte behitzat eta Estatu Batuek 2022an agian zertxobait igoko dituzte baina trantsitorioko.

Azken hau baloratuta, gendea larrituta dago prezioen igoera dela eta, izan ere sodatek 50 urte baino gehiago daramatzte igo gabe. Zalantza asko baina erantzun gutxi ematen dizkigute. Ekonomiak ziklotan funtzionatzen duela jakinda historia pixka bat jakinda lagungarria egingo zaigu eszenatoki honen aurrean norbera nola babestu behar den jakiteko.