Natibitateko Andre Mariaren eliza (Faltzes)

Natibitateko Andre Mariaren eliza
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Nafarroa Garaia
Udalerria	Faltzes
Koordenatuak	42°23′13″N 1°47′49″W / 42.38687636°N 1.79695639°W

Natibitateko Andre Mariaren eliza Argako Erriberako Faltzes udalerrian kokatutako Erdi Aroko kristiau eliza bat da.

Eraikina[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Herriaren mutur batean dago, malkar baten azpian. Eraikuntzaren historia konplexua da; izan ere, harresiren baten behealdean aztarnak kontserbatzen dira, eta horrek adierazten du XIII. mendeko jatorrizko tenplu aurregotiko bat egon zela, hiru nabez osatua ziurrenik. Ondoren, obra batzuk egin ziren, eta horien lekuko da oraindik alboko portada gotikoa. XVI. mendean eraldaketa garrantzitsu bat jasan zuen, non antzinako tenpluaren zati handi bat suntsitu zen, ia oin berriko bat eraikitzeko. Obra horiek 1567. urtekoak dira, eta Joan Orendain eta Antton Anoeta harginen artean egin zituzten. Hargin horiei zor zaie egungo eraikinaren espazio-antolaketa, gurutze latindarreko oinplanokoa, burualde zuzenean koroatutako nabe zabalekoa. Hala ere, bai altxaeren bai estalkiaren itxura, neoklasikoa, XVIII. mendeko zaharberritzeei zor zaie, tenplua hondatuta baitzegoen. Inazio Asensio, Ventura Rodríguezen ikaslea, arduratu zen 1779tik 1781era luzatu ziren lanez. Arkitekto honek elizaren barrualdea arkitektura-handitasun gisa konfirmatu zuen, kanoi erdiko estalkia eta gurutzaduraren kupula eliptikoa eraikiz, nabearen hiru atalak markatzen dituzten pilastren ordena erraldoiaren ondoan. Dekorazio-errepertorioaz gain, Nafarroako estilo neoklasikoaren adibiderik aipagarrienetako bat izan zen, Ventura Rodriguezen zorduna izatea logikoa den bezala. Nabearen alde banatan dauden kaperek osatzen dute tenpluaren egitura. Beste eraikuntza-etapa bat koru barrokoa izan zen, 1749an Manuel Olorizek eraiki zuena. Parrokiak bi sakristia ditu: bata, XVI. mendekoa, tertzeletedun gangaz estalia, eta bestea, Joan Larreak 1715 eta 1718 urteen artean eraikia, eraberritze neoklasikoan aldatu zena. Obren segida horren isla garbia da kanpoaldea, eta ez da batere batasunik ageri, ez bakarrik materialean, Erdi Aroko eta XVI. mendeko harlanduak adreiluzko eranskinekin batera bizi baitira, baita kronologia desberdinez eraikitako eraikuntzen artikulazioan ere. XV. mendeko portada gotikoa arku bikoitz bat da, karpanela barrualdean eta konnopiala kanpoaldean. Kapitel apainduko zutabetxo-sortetan oinarritzen da, nahiz eta oso galdua izan. Adreiluzko arkupea segur aski Pedro Agirrek egin zuen 1683 inguruan.

Tenpluaren barruan, beste tailu batzuen artean, kutxetako Andre Mariaren tenplua nabarmentzen da, gaur egun elizaren buru den arren, desagertutako ermitaren titularra izan baitzen. Ama Birjinaren eta Haurraren tailua da, XVI. mendearen lehen erdialdeko errenazentista, espresibista, eta oraindik ere ezaugarri flandestarrak ditu; polikromia XVIII. mendekoa da. Parrokiaren barrualdea apaintzen duten erretaula asko dokumentatuta daude, hala nola San Joan Bataiatzailearena eta Santa Katalinarena, Jakako arkitektoak, Juan Tornesek, 1741 eta 1744 artean zizelkatu zituen, eta oso originalak izan ziren bere arkitektura ikusgarriarekin, inguruko erretaulekin alderatuta. Ondorengoak, 1760 eta 1761ekoak, Sortzez Garbiari eta Arrosarioko Ama Birjinari eskainitako erretaulak dira, Dionisio Villodasek rococo estiloan eginak. Biek dituzte Madrildik bidalitako titularren tailuak, eta haien dotorezia eta fintasuna dela eta, Salvador Carmona eskultorearen zirkuluaren barruan koka daitezke.

Sortzez Garbiaren irudia Vicente Badaran jaunak bidali zuen 1770 inguruan. Neoklasikoak, 1801koak eta Joaquín Villanovaren proiektuaren arabera eginak, San Pedroren eta Elurretako Ama Birjinaren erretaulak dira. XIX. mendeko oihal batean berrbrodatua dagoen arren, XVII. mende hasierako terno gorri baten zati bat kontserbatzen da, larru bihurrituko kartelez apaindua.