Karbonoz osatutako konposatu kimikoak aztertzen ditu kimika organikoak. Izan ere, karbonoak hainbat elementu kimikoz eta karbono atomo batzuez osatzen ditu lotura kimikoak. Horrek ahalbidetzen du konbinazio organikoak ia infinituak izatea. Esan bezala, kimika organikoak karbono-konposatuak aztertzen ditu, organismo bizidun guztiak urez eta karbono konposatuez osatuta baitaude. Gainera, kimika organikoak hainbat erreakzio kimiko sortzen ditu. Horien artean daude, adibidez, erreaktibo batzuetatik abiatuta produktu organikoak sortzeko sintesia edo eraketa. Kimika organikoaren kontzeptuak eta printzipioak beste arlo batzuek ere aztertzen dituzte, hala nola Biokimikak, Mikrobiologiak eta Medikuntzak.

Historia

XIX. mendeko zientzialari suediarrak, Jons Jacob Berzelius-ek, erabili zuen lehenengo aldiz organiko hitza, izaki bizidunetako substantziak aipatzeko. Berzeliusen garaian, bizi-indarraren teoria oso ezaguna zen. Teoria horrek baieztatzen zuen bizi-indarra beharrezkoa zela izaki bizidunetan soilik dauden konposatu organikoak sortzeko. Baina, 1828. urtean, Friedrich Wöhler-ek zuzendutako esperimentuaren ondorioz, bizi-indarraren teoriak garrantzia galdu zuen. Haren lanak erakutsi zuen urea (konposatu organikoa) sor dezakegula zianato amonikoa (konposatu ez-organikoa) erabiliz.

Hidrokarburoak

Kimika organikoak garrantzia handia ematen dio hidrokarburoak aztertzeari. Hidrokarburoak karbono eta hidrogeno elementuak baino ez dituzten molekula-kateak dira; eta bi kategoriatan sailka ditzakegu. Horretarako, kontuan hartuko dugu bentzeno eraztuna (hidrokarburo mota zirkularra) duten ala ez:

• Hidrokarburo alifatikoek ez dute bentzeno-eraztunik
• Hidrokarburo aromatikoek bentzeno-eraztuna dute.

Erreakzioak

Kimika organikoaren erreakzioak gertatzen dira lotura kimikoek ez dituztelako beti elektroiak uniformeki partekatzen. Atomo edo molekula batzuk (oxigenoa, nitrogenoa eta anioi negatiboak, kasurako) nukleofiloak dira, gehiegizko elektroiak dituztelako eta nukleoaren kargak positibotik gertu daudelako. Beste batzuk (H⁺ eta positiboki kargatutako katioiak, kasurako) elektrofiloak dira, eta karga negatiboen ondoan jartzen dira. Molekula organiko batek karga positiboa duenean, karbokatioia dela esaten dugu, baina elektrofiloa ere bada. Nukleofiloak eta elektrofiloak nahastean, erreakzioa gerta daiteke.

Ohiko erreakzio-mekanismoak

Erreakzio-mekanismoek erreakzio orokor bat sortzen dute erreakzio txikiagoen bidez. Oinarrizko mekanismoak bi motatakoak dira: ordezkapen- eta ezabapen-erreakzioak. Oso garrantzitsua da kimika organikoaren mekanismoak aztertzea, mekanismo konplexuagoek horiek erabiltzen dituztelako.

• Ordezkapen-erreakzioak (S_N1 eta S_N2). Ordezkapen nukleofilikoa gertatzen da atomo bat edo atomo talde bat molekula organiko batetik ateratzen denean eta beste batek ordezkatzen duenean. Ateratzea eta sartzea aldi berean gertatzen badira, S_N2 erreakzioa ematen dela esaten dugu. Baina, molekula organikoetatik banatzen den taldeak karbokatioa osatzen badu ordezkapena gertatu aurretik, S_N1 erreakzioa ematen dela esaten dugu.
• Ezabapen-erreakzioak (E1 eta E2). Ezabapena gertatzen da azido indartsu batek molekula organikotik talde bi banatzen dituenean, eta, ondorioz, barneko kargek lotura bikoitza osatzen dutenean. Normalean, taldeetako bat nukleofiloa da; eta bestea, ostera, hidrogeno atomoa. Bi talde horiek aldi berean desagerrarazten badira, E2 erreakzioa dela esaten dugu. Talde bat lehenago ateratzen bada eta bigarren taldea atera aurretik karbokatioa osatzen badu, E1 erreakzioa dela esaten dugu.

Español

Français