Zuhaitz-txorko
 |
Artikulu edo atal hau «Txorko» artikuluarekin batu dadila proposatu da. (Eztabaida) |
Zuhaitz-txorko edo zuhaitz-zuloak (ingelesez Tree Pit , txorko - alcorque - izenarekin ere ezaguna dena) euri-urak kontrolatzeko hirigune trinkoetan ezartzen diren neurri erakargarriak dira, arrasto txikia, kostu potentzialki txikia eta zuhaitzen hazkundea hobetzea haien onuren artean egonik.[1]
Zientzialarien ikuspuntutik, zuhaitzek hiri-ingurunearen kalitatea hobetu dezakete eta onura sozio-ekonomiko zein osasun-onura gehigarri ugari ekar ditzakete. Horren barruan airearen kalitatea eta horiek inguratzen dituen mikroklima hobetzea sartzen da, haizearen abiadura murriztuz, eguzki-argia xurgatuz, airea hoztuz eta ondoko eraikinen eta inguruko lurzoru-eremuen itzala eraginez. Efektu hauen magnitudea zuhaitzen adaburuaren tamainaren araberakoa izaten da, zuhaitz espeziearen eta bere heldutasunaren araberakoa.[2]
SuDS (Sistema de drenaje sostenible - Drainatze sistema jasangarria) testuinguru baten barruan, zuhaitz-sistemak jar daitezke inguruko eremuetako azaleko uren isurketa jasotzeko. Bioatxikipeneko beste landaredi batekin bezala, zuhaitzak SuDS tarte baten barruan landatu daitezke, sistemaren errendimendua hobetzeko, ezaugarri bereizgarri gisa edo sistema independente gisa. Era berean, lotutako instalazio linealak sor daitezke zuhaitz-putzuen instalazio anitzak konektatuz, bai gainazaleko drainatze-elementuen bidez (hau da, zangak), bai lurpeko elementuen bidez (adib., Instalazio geozelular jarraitua).[2]
Zuhaitz zuloak diseinatzerakoan hurrengo faktore hauek kontuan hartu behar dira sistema egoki bat eskuratzeko:[3]
- Lurzoruaren bolumena: zulo hauen diseinatzaileek nahikoa lurzoru zehaztu behar dute zuhaitzaren tamaina heldua jasateko.
- Ura: Zuhaitzek ur hornidura etengabea behar dute hazteko. Hiri-ingurunean, zuhaitz baten ur-hornidura modu naturalean mantendu daiteke euri-ura biltzen bada eta zulorantz desbideratzen bada.
- Airea: Sustraiek arnasa hartzen dute energia sortzeko, eta prozesu honek oxigenoa eskatzen du. Beraz, beharrezkoa da lurzoruaren eta gainazaleko atmosferaren arteko gas-trukerako.
Bestalde, kaleetako zuhaitzek hiru modutan desbidera ditzakete hiriko euri-urak:[4]
- Hostoek eta adarrek euri-ura zuzenean atxikitzen (intertzeptazioa)
- Zuhaitzaren egiturak enborraren oinarrirantz ura bideratzen (zurtoinaren fluxua)
- Ura lurrean sartuz lurzoruaren gainazaleko txorkoaren bidez (infiltrazioa)
Osagaiak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Auckland-en proposatutako zuhaitz putzuak honako elementuz osatuak daude:[6]
1. Zintarria eta kanala :Euri-uren fluxuak errepidetik bideratzen dira, edo inguruko gainazal gogorretik, txorkorantz.
2. Zintarrian sartzea: Irekidura handia dago zintarrian, ura txorkora bideratzeko. Espaloian integratutako putzuaren alboko sarrera izan daiteke.
3. Landare-estalkiak: Zuhaitzaren enborraren oinarrian dagoen sareta, sustraiak babesteko erabiltzen dena.
4. Landareak: Oro har, zuhaixka edo zuhaitz handi bat izan daiteke, jariatze-ura iragazteko, itxura erakargarria izateko eta aldi heze eta lehor muturrekoei aurre egiteko.
5. Estankotasun-eremua: Zuhaitzaren inguruan, inguruko lurzorua baino altuera txikiagoan, lurretik iragazi aurretik euri-urak gelditu egiten duen eremua da.
6. Gurin-geruza (barne sartzerakoan): Belar txarrak saihesten dituen geruza da eta lurra heze mantentzen laguntzen du.
7. Laborantza-lurra: Harea, landare-lurra eta konposta nahastea da, buztinik eta lohirik gabe, ondo draina dezaten.
8. Sustraien aurkako hesia (barne sartzerakoan): Drainatze libreko ehun geotestila da, bereziki txorkoa estaltzeko egina, sustraiak eremutik kanpo haz ez daitezen eta zerbitzu publikoei, eraikin-zimenduei eta galtzadei kalterik egin ez diezaieten.
9. Forru iragazgaitza (barne sartzerakoan): Drainatze txarreko lurzoruak dituzten eremuetan edo lurpeko urak lurzoruaren azaleratik gertu dauden eremuetan txorkoa ez asetzeko erabiltzen da.
10. Beheko drainatzea: Hobiaren oinarrian dago eta hobian zehar drainatzen duen ura biltzeko eta euri-uren sarera bideratzeko erabiltzen da.
11. Gainezkabidea eta behaketa-putzua (barne sartzerakoan): Hodi bertikal bat edo kanalizazio-sareta bat da, txorkoaren ohiko emariak baino emari handiagoen euri-ur kanalizatuen sarera desbideratzeko. Behaketa-putzua, jasogailu estali baten antzekoa dena, uraren sakonera eta putzuko drainatze-tasak kontrolatzeko erabiltzen da. Deskargatzeko eta gainezka egiteko hodiek garbiketa eta ikuskapen-puntuak ere izan ditzakete, normalean estalita daudenak.
Drainatzea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Zuhaitz zuloen diseinatzaileek ziurtatu behar dute txorkoek bide egokiak dituztela ura sartzeko eta lurzoruaren eta gainazaleko atmosferaren arteko gas-trukea ahalbidetzeko. Hori lortzeko, azalera iragazkorra instalatu behar da txorko osoan, edo iragazkorra ez den azalera bat erabili behar da, bereziki diseinatutako sarrerekin. Azalera iragazkorrak euri-ura eta airea zuzenean lurrera iristea ahalbidetzen du, baina sarrera osagarriak ere erabiltzea gomendatzen dira, txorkoaren beheko mailetara iristen laguntzeko. Hustubide egokiek ureztatzeko hodi bat baino askoz handiagoak izan behar dira, txorko osoari zerbitzua emateko. Gainazalak tokiko puntu baxuetan sarrerak izateko diseinatuta egon beharko lukete, txorkoek ahalik eta euri-ur gehien jaso dezaten. Landaketa-zuloa, batzuetan, gainazaleko ura biltzeko erabil daiteke, baldin eta oso iragazkorra eta inguruko estaldura baino baxuagoa izateko diseinatzen bada.[3]
Inguruko lurzoruan drainatze onik ez badago, txorkoak diseinuan sartu behar dira, gehiegizko ur kantitateak saihesteko.. Ur-txorkoaren drainatzea diseinatu behar da euri-ura lurretik igaro dadin, lurretik kanpo drainatu aurretik.[3]
Egiturazko lurzoruak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Egiturazko lurzorua harriz egindako laborantza-ingurunea da, oinezkoen eta ibilgailuen zirkulazioa jasan dezakeena; beraz, zuhaitzetako zuloak azalera gogor baten azpian zabaltzen dira, hain zuzen ere egitura hauetan. Horri esker, diseinatzaileek lurzoru nahikoa eskura dezakete zuhaitz bat osasuntsu egon dadin eta heldutasunera irits dadin. Egitura-lurzoruak dituzten zuhaitz-putzuak diseinatzean sabaietatik, errepideetatik eta zolatutako gainazaletatik bildutako euri-ura zuhaitz-putzurantz desbideratzea beharrezkoa da. Honako hau onuragarria da zuhaitzentzako eta ikuspegi horrekin eraikitako zuhaitz-putzuentzako, drainatze-sistema jasangarriei ere laguntzen baitiete. Inpaktu txikiko irtenbideak dira, azalera partekatuak sortzeko eta epe luzera, kale, aparkaleku eta plazetan zuhaitzek bizirik irauteko.[3]
Instalakuntza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Egiturazko lurzoruaren osagaiak gainazal lau batean nahastu behar dira hondeamakina eta banaketa-koilara bat erabiliz. Kontuz ibili behar da lurzoru-nahasketak hezetasunari eta trinkotasunari eusten diela ziurtatzeko, nahasketa-puntutik instalatu arte. Nahasketa koherente bati eusteko, materiala estali egin behar da, baldin eta denbora luzez biltegiratzen bada euri-jasa batean kanpoko geruzaren gainazalik ez garbitzeko.[3]
Egiturazko lurzorua 250mm baino gehiagoko altxamenduetan jarri behar da indusketa-ontziarekin zabalduz. Fase bakoitzean, betegarria konektore bibratzaile baten bidez bete behar da.[3]
Lurzoru hauek lurpeko zerbitzuen inguruan jar daitezke. Zerbitzuak sustraitik babestu daitezke, geotestilo egoki batean bilduz edo plastikozko juntagailuan sartuz. Hodi edo azpiegitura hauskorrak modu estandarrean babes daitezke, zulatutako harri-nahasketarekin inguratuz (4 – 10 mm harri garbia).[3]
Gaur egungo kaleetan zuhaitz putzu berriak sor daitezke zulo bat induskatuz (zulatuz) eta gero hura egiturazko lurrez betez, eta egungo kale-zuhaitzen inguruan dauden baldintzak hobetu daitezke existitzen diren lurzoruak xurgagailu batekin kenduz eta sustrai-sistemaren inguruko lurra ordeztuz harria, biokarboia eta konposta nahasketarekin.[3]
Bestelako metodoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Baltsa sistemak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
[7]Baltsa-sistemak zuhaitzen sustrai-sistemen gainean egiturazko babes-geruza bat sortzeko erabiltzen dira.
Normalean, karga transferitzeko plataforma bat eraginkortasunez sortzeko instalatzen da. Plataforma horrek karga kontzentratuak (hau da, gurpilen kargak) eremu handiago baten gainean banatzen ditu, azpiko lurzoruaren egitura babesteko. Material granularrarekin bete daitezke, baltsari egiturazko zurruntasun gehigarria emateko, edo azalera iragazgaitzen azpian erabiltzen direnean, irekita utz daitezke, zuhaitzaren sustrai-sistemari gasen eta uren mugimendu askea ahalbidetzeko bitarteko eraginkor bat emateko. Xehetasun egokiak erabiltzen direnean, sisteman materia organiko gehiago sartzeko ere erabil daitezke.
Egitura modularrak
[aldatu | aldatu iturburu kodea][7]Porositate eta karga ahalmen handia duten egitura geozelularrak dira, orokorrean agregakinen eta harrien substratua partzialki edo osorik ordezkatzeko erabiltzen direnak.
Unitate geozelularrek ezarritako ibilgailuen zamari eusten diote, eta, aldi berean, hazkuntza-substratuekin bete daitekeen gune trinko bat babesten dute. Lurrazaleko urak indargabetzeko biltegiratze gehigarria egiteko ere erabil daitezke, edo diseinu arduratsu baten bidez, ureztatzeko erabil daitekeen ur-atxikipen baten bidez.
Bibliografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0022169418306346 Journal of Hydrology ScienceDirect
- ↑ a b (Ingelesez) «Urban Trees» Polypipe 2018-06-08 (Noiz kontsultatua: 2021-10-08).
- ↑ a b c d e f g h https://web.archive.org/web/20211007163847/https://stockholmtreepits.co.uk/assets/downloads/tree-pits-with-structural-soils-practice-note-V1-3.pdf TREE PITS WITH STRUCTURAL SOILS Stockholm Tree Pits
- ↑ https://www.sustainablehealthycities.org/wp-content/uploads/2018/07/SHC-Brief-2018_No6_Urban-Tree-Pit-Design-Factors.pdf JOURNAL BRIEF: Urban Tree Pit Design Factors for Stormwater Management Performance The Sustainable Healthy Cities Network
- ↑ a b c d https://www.clearwatervic.com.au/user-data/resource-files/Tree-Pits-Operation-Maintenance-Guide.pdf Tree Pits Operation & Maintenance Guide STORMWATER DEVICE INFORMATION SERIES
- ↑ https://www.clearwatervic.com.au/user-data/resource-files/Tree-Pits-Operation-Maintenance-Guide.pdf Tree Pits Operation & Maintenance Guide STORMWATER DEVICE INFORMATION SERIES Auckland Council’s
- ↑ a b (Ingelesez) «Urban Trees - Technical Information» Polypipe 2018-06-18 (Noiz kontsultatua: 2021-10-08).