Autismoa eta LGBT identitateak

Wikipedia, Entziklopedia askea
Autisten harrotasunaren bandera Pride is a Protest manifestazioan (2021eko ekaina)

Gaur egungo ikerketek diote pertsona autistek LGBT identitate eta sentimendu tasa handiagoak dituztela biztanleria orokorrak baino[1][2][3]. Honetarako hainbat azalpen proposatu dira, hala nola, jaio aurreko esposizio hormonala, sexu-joerarekin, genero disforiarekin eta autismoarekin lotzen zaiona. Gainera, pertsona autistek gizarte-arauekiko mendekotasun gutxiago izan dezakete eta, beraz, beren sexu-joerari edo genero-identitateari buruz irekiagoak izan daitezke. 2016an argitaratutako berrikuspen batek adierazi zuen autismoaren eta genero disforiaren arteko loturarako hainbat hipotesi proposatu diren arren, froga sendorik ez dutela[4].

AEBetako ikerketa baten arabera, LGBT pertsona autistek jakinarazi dute bete gabeko osasun-arreta gehiago behar izan dutela biztanleria orokorrak baino, batez ere batez ere babes gutxiago duten lekuetan[5].

Autismoa eta sexu-joera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Sexualitatearekiko interes orokorra[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pertsona autistek sexu-desiorik edo sexualitaterako gogorik ez dutela dioten lehen erreklamazioak estereotipo oker eta negatibotzat hartzen dira gaur egun[6][7][8]. Arazo metodologikoen ondorio izan ziren aldarrikapen hauek. Ebidentzia berriagoek diote autista gehienek amodioarekiko zein sexualitatearekiko interesa adierazten dutela[8].

Pertsona autisten sexu-joera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Autisten artean, jende gutxiago identifikatzen da heterosexual gisa ez-autisten artean baino[3][9][10]. Ikertzaile batzuk autismoaren, jaio aurreko hormonen eta sexu-joeraren arteko loturaren parte gisa azaltzen saiatzen dira[11][12][8]. Hori ez da, ordea, proposatzen den azalpen bakarra[2]. Pertsona autistak biztanleria orokorra baino heterosexuala eta genero gutxiengoetakoa izateko probabilitate txikiagoa duten adostasuna dagoen arren, aldakuntza handia dago eragin horien tamainaren kalkuluetan[13], eta ikerketa gehienek iradokitzen dute autista gehienak heterosexualak direla[8]. Sexu-joerari eta autismoari buruzko ikerketek diote pertsona autista gehiagok sentimendu homosexualak eta bisexualak dituztela biztanleria orokorrarekin alderatuta[6][14]. Autisten artean asexualitatearen tasa altuagoa dela adierazi dute ere, nahiz eta 2019ko berrikuspen-artikulu batek ohartarazten duen datu hauek «kontu handiz interpretatu behar direla, AENa duten pertsonen harreman sozialak ezartzeko zailtasuna kontuan hartuta»[15]. Era berean, pertsona asexualei egindako inkesta batek aurkitu zuen inkestatuen % 7 edo % 8 inguruk autismo diagnostikoa lortu zuela, AEBetako biztanleriaren estimazioa baino 4 aldiz gehiagok[16][17][18].

Sexu-joeraren genero desberdintasunak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ikerketa batzuek diote emakume autistek gizon autistek baino heterosexualitate tasa baxuagoak dituztela[19][20]. Cambridgeko Unibertsitateak egindako eta Autism Research aldizkariak argitaratutako Interneteko inkesta batek ere berretsi zuen. Inkesta hark iradoki zuen emakume autistek sexu-identifikazio eskaintza zabalagoa zutela emakume ez-autistak eta gizon autistek baino. Inkestatu gazteagoek bere burua homosexual gisa salatzeko probabilitate handiagoa zuten inkestatu zaharragoek baino[21]. 2021eko berrikuspen baten arabera, zenbait ikerketek adierazi zuten emakume autistek hiruzpalau aldiz bisexual izateko probabilitate handiagoa zutela emakume ez-autistekin alderatuta[20].

Autismoa eta genero-identitatea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pertsona autisten genero-identitateak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Autisten artean, genero identifikazioan aniztasun handiagoa dago biztanleria orokorrean baino[2]. Desberdintasunaren tamaina nabarmen aldatzen da ikerketen metodologiaren arabera[22].

2016an, ikertzaileek 2011 eta 2015 artean New Yorkeko Unibertsitateko Haur Ikerketa Zentroan autismoaren espektroko nahasmena diagnostikatu zitzaien 492 haur eta nerabeen arteko genero-aniztasuna aztertu zuen ikerketa bat argitaratu zuten. Prentsan berri eman zuten ikerketak ondorioztatu zuen haur autistek haien adinkide ez-autistek baino sexu-aniztasuna erakusteko probabilitate zazpi aldiz handiagoa zutela[23].

2018an argitaratutako ikerketa batek dio adimen-urritasunik gabeko pertsona autistek (gehienetan helduek), eta batez ere jaiotzez emakumezko generoa esleitu ziotenek, esleitutako generoarekin identifikazio baxuagoa zutela eta genero horri buruzko autoestimu baxuagoa zutela pertsona ez-autistek baino[24]. 2020an argitaratutako ikerketa konparagarri batek ondorioztatu zuen jaiotzez emakumezko generoa esleitu zioten pertsona autistek (gehienetan helduek) transgenero gisa identifikatzeko probabilitate gehiago zutela kontrol-talde ez-autistarekin alderatuta[2][11].

Genero-identitate ez-bitarrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Autista batzuk ez-bitar gisa identifikatzen dira. Askok uste dute autismo dela eta, beren generoaren ulermen oso ezberdina dela haiengandik espero dena baino[25][26].

Pertsona autista batzuek, besteak beste, genero-identitate ez-bitarrak dituztenak, beren generoa identifikatzen dute gaztetatik. Hala ere, norberaren onarpena atzeratu egin daiteke gizartean nagusia den generoaren diskurtso bitarragatik, baita beren burua deskribatzeko hitz zuzenen ezagutza ezagatik ere[27].

Pertsona autista batzuek autigender terminoa erabiltzen dute genero zentzuarekin duten esperientzia berezia deskribatzeko[28]. Termino hori sarritan gaizki interpretatzen da, autismoa norberaren generoa dela esanez[26][29].

Genero disforia pertsona autistengan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Genero disforia diagnostikoa duten pertsonek autismoaren ezaugarriak maizago dituzte, genero disforiarik ez dutenekin alderatuta. 2022ko meta-analisi batek ondorioztatu zuen genero-disforiaren prebalentzia handia dagoela autismoa diognostikoa zuten pertsonengan. Ikertzaileek diote datuek autismoaren eta genero disforiaren arteko lotura iradokitzen dutela, baina ikerketa gehiago behar dela[22].

DSM-5-TR-ren arabera, genero disforia diagnostikatzea zaila izan daiteke autistengan, hauek genero-rolen inguruan zehatz pentsa dezaketelako eta/edo euren testuinguru soziala ulertzeko zailtasunak izan ditzaketelako[30].

Literatura zientifikoan pertsona autistengan genero disforiaren kasu-azterketa ugari ezagunak diren arren, genero disforiaren eta autismoaren konbergentzia ebaluatzeko lehen ikerketa ez zen 2010era arte argitaratu[31][32].

Ezaugarri autistak pertsona transgeneroengan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2022ko meta-analisi batek autismoaren ezaugarrien eta genero disforiako sentimenduen artean erlazioa dagoela ondorioztatu zuen. Hala ere, ikertzaileek diote ezer gutxi ezagutzen dela autismoaren ezaugarriak dituzten pertsona ez-autistei buruz[22].

Zenbait ikerketek gainjarri bat nabaritu dute autista eta transgenero izatearen artean[33][34]. 2011n, ikertzaile britainiarrek ondorioztatu zuten gizon transek autismoaren ezaugarri gehiago zutela emakume transek baino[35]. Hala ere, 2013an egindako ikerketa batek ondorioztatu zuen ikusitako ezaugarrietan ez zegoela desberdintasun handirik gizon trans eta emakume transen artean[36]. Beste ikertzaile batzuek autismoaren ezaugarrien prebalentzia nabaritu dute ez-bitar edo genderqueer gisa identifikatzen direnen artean[33].

Generoa baieztatzeko arreta eta pertsona autistak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

2014ko abenduan, lau ikertzailek ondorioztatu zuten autismoaren espektroan egoteak ez duela genero trantsizioa eragozten eta pertsona horiei beren genero identitateak aztertzen laguntzeko metodoak proposatu zituzten[37].

2022ko inkestak aurkitu zuen askotan komunikazio- eta pentsamendu-estiloetan desberdintasunak egon zirela genero kliniketako medikuen eta bezero autisten artean, eta egokitzapenak egin behar zirela ondorioztatu zuen[38].

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ (Ingelesez) Bertelli, Marco O.; Azeem, Muhammad Waqar; Underwood, Lisa; Scattoni, Maria Luisa; Persico, Antonio M.; Ricciardello, Arianna; Sappok, Tanja; Bergmann, Thomas et al.. (2022). «Autism Spectrum Disorder» in Bertelli, Marco O.; Deb, Shoumitro (Shoumi); Munir, Kerim eta beste Textbook of Psychiatry for Intellectual Disability and Autism Spectrum Disorder. Cham: Springer International Publishing, 391 or. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  2. ↑ a b c d (Ingelesez) Lord, Catherine; Charman, Tony; Havdahl, Alexandra; Carbone, Paul; Anagnostou, Evdokia; Boyd, Brian; Carr, Themba; de Vries, Petrus J. et al.. (2022). «The Lancet Commission on the future of care and clinical research in autism» The Lancet 399 (10321): 299-300..
  3. ↑ a b (Ingelesez) Graham Holmes, Laura; Ames, Jennifer L.; Massolo, Maria L.; Nunez, Denise M.; Croen, Lisa A. (2022). «Improving the Sexual and Reproductive Health and Health Care of Autistic People» Pediatrics (American Academy of Pediatrics) 149.
  4. ↑ (Ingelesez) Miesen, Anna I. R. Van Der; Hurley, Hannah; Vries, Annelou L. C. De. (2016). «Gender dysphoria and autism spectrum disorder: A narrative review» International Review of Psychiatry 28 (1): 70-80..
  5. ↑ (Ingelesez) Wallisch, Anna; Boyd, Brian A.; Hall, Jean P.; Kurth, Noelle K.; Streed Jr, Carl G.; Mulcahy, Abigail; McMaughan, Darcy Jones; Batza, Katie. (2023). «Health Care Disparities Among Autistic LGBTQ+ People» Autism in Adulthood 5 (2): 165-174. ISSN 2573-9581..
  6. ↑ a b (Ingelesez) Sullivan, Amanda; Caterino, Linda C. (2008). «Addressing the Sexuality and Sex Education of Individuals with Autism Spectrum Disorders» Education and Treatment of Children 31 (3): 381-394. ISSN 0748-8491. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  7. ↑ (Ingelesez) Schöttle, Daniel; Briken, Peer; Tüscher, Oliver; Turner, Daniel. (2017). «Sexuality in autism: hypersexual and paraphilic behavior in women and men with high-functioning autism spectrum disorder» Dialogues in Clinical Neuroscience 19 (4): 381-393. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  8. ↑ a b c d (Ingelesez) Sala, Giorgia; Pecora, Laura; Hooley, Merrilyn; Stokes, Mark A. (2020). «As Diverse as the Spectrum Itself: Trends in Sexuality, Gender and Autism» Current Developmental Disorders Reports 7 (2): 59-68. ISSN 2196-2987. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  9. ↑ (Ingelesez) Sala, Giorgia; Hooley, Merrilyn; Attwood, Tony; Mesibov, Gary B.; Stokes, Mark A. (2019). «Autism and Intellectual Disability: A Systematic Review of Sexuality and Relationship Education» Sexuality and Disability 37 (3): 353-382. ISSN 1573-6717. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  10. ↑ (Ingelesez) Gilmour, Laura; Smith, Veronica; Schalomon, Melike. (2014). «Sexuality and ASD: Current State of Research» in Patel, Vinood B.; Preedy, Victor R.; Martin, Colin R Comprehensive Guide to Autism. New York: Springer, 569-584 or. ISBN 978-1-4614-4788-7. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  11. ↑ a b (Ingelesez) Pecora, Laura A.; Hancock, Grace I.; Hooley, Merrilyn; Demmer, David H.; Attwood, Tony; Mesibov, Gary B.; Stokes, Mark A. (2020). «Gender identity, sexual orientation and adverse sexual experiences in autistic females» Molecular Autism 11 (1): 57. ISSN 2040-2392. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  12. ↑ (Ingelesez) Attanasio, Margherita; Masedu, Francesco; Quattrini, Fabrizio; Pino, Maria Chiara; Vagnetti, Roberto; Valenti, Marco; Mazza, Monica. (2021). «Are Autism Spectrum Disorder and Asexuality Connected?» Archives of Sexual Behavior 51 (4): 2091-2115. ISSN 1573-2800. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  13. ↑ (Ingelesez) Sarris, Marina. «Autistic People More Likely to Identify as LGBTQ» Simons Foundation Powering Autism Research for Knowledge (SPARK) (Simons Foundation Autism Research Initiative (SFARI)) 2020-06-22 (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  14. ↑ (Ingelesez) Byers, E. Sandra; Nichols, Shana; Voyer, Susan D. (2013). «Challenging Stereotypes: Sexual Functioning of Single Adults with High Functioning Autism Spectrum Disorder» Journal of Autism and Developmental Disorders 43 (11): 2617-2627. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  15. ↑ (Ingelesez) Parchomiuk, Monika. (2019). «Sexuality of Persons with Autistic Spectrum Disorders (ASD)» Sexuality and Disability 37 (2): 259-274. ISSN 1573-6717. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  16. ↑ (Ingelesez) Alison, Rowan; Verardi, James H. (2021). Including Asexual People in Services. Equality Network, 17 or. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  17. ↑ (Ingelesez) «Data & Statistics on Autism Spectrum Disorder» Centers for Disease Control and Prevention 2023-04-04 (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  18. ↑ (Ingelesez) «Key Findings: CDC Releases First Estimates of the Number of Adults Living with Autism Spectrum Disorder in the United States» Centers for Disease Control and Prevention 2022-04-07 (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  19. ↑ (Ingelesez) Dewinter, J.; De Graaf, H.; Begeer, S. (2017). «Sexual Orientation, Gender Identity, and Romantic Relationships in Adolescents and Adults with Autism Spectrum Disorder» Journal of Autism and Developmental Disorders 47 (9): 2927-2934. ISSN 0162-3257. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  20. ↑ a b (Ingelesez) Pecora, Laura A.; Hooley, Merrilyn; Sperry, Laurie; Mesibov, Gary B.; Stokes, Mark A. (2021). «Sexuality and Gender Issues in Individuals with Autism Spectrum Disorder» Psychiatric Clinics of North America 44 (1): 111-124. ISSN 0193-953X. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  21. ↑ (Ingelesez) Weir, Elizabeth; Allison, Carrie; Baron-Cohen, Simon. (2021). «The sexual health, orientation, and activity of autistic adolescents and adults» Autism Research 14 (11): 2342-2354. ISSN 1939-3806. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  22. ↑ a b c (Ingelesez) Kallitsounaki, Aimilia; Williams, David M. (2022). «Autism Spectrum Disorder and Gender Dysphoria/Incongruence. A systematic Literature Review and Meta-Analysis» Journal of Autism and Developmental Disorders 53 (8): 3103-3117. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  23. ↑ (Ingelesez) Janssen, Aron; Huang, Howard; Duncan, Christina. (2016). «Gender Variance Among Youth with Autism Spectrum Disorders: A Retrospective Chart Review» Transgender Health 1 (1): 63-68. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  24. ↑ (Ingelesez) Cooper, Kate; Smith, Laura G. E.; Russell, Ailsa J. (2018). «Gender Identity in Autism: Sex Differences in Social Affiliation with Gender Groups» Journal of Autism and Developmental Disorders 48 (12): 3995-4006. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  25. ↑ (Ingelesez) Hollander, Eric; Hagerman, Randi; Ferretti, Casara. (2022). Textbook of Autism Spectrum Disorders. (2. argitaraldia) American Psychiatric Pub., 93 or. ISBN 978-1-61537-304-8. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  26. ↑ a b (Ingelesez) Hartman, Davida; O'Donnell-Killen, Tara; Doyle, Jessica K.; Kavanagh, Maeve; Day, Anna; Azevedo, Juliana. (2023). The Adult Autism Assessment Handbook: A Neurodiversity Affirmative Approach. Jessica Kingsley Publishers, 171 or. ISBN 978-1-83997-167-9. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  27. ↑ (Ingelesez) Mendes, Eva; Maroney, Meredith. (2019). Gender Identity, Sexuality and Autism: Voices from Across the Spectrum. Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers, 148-149 or. ISBN 978-1785927546..
  28. ↑ (Ingelesez) «Autigender» Stimpunks Foundation (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  29. ↑ (Ingelesez) Lynch, C. L. «7 Cool Aspects of Autistic Culture» NeuroClastic 2019-04-05 (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  30. ↑ (Ingelesez) American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Washington: American Psychiatric Association.
  31. ↑ (Ingelesez) Urquhart, Evan. «A Disproportionate Number of Autistic Youth Are Transgender. Why?» Slate 2018-03-21 (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  32. ↑ (Ingelesez) White, Bryony. «The Link Between Autism and Trans Identity» The Atlantic 2016-01-15 (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  33. ↑ a b (Ingelesez) Stagg, Steven D.; Vincent, Jaime. (2019). «Autistic traits in individuals self-defining as transgender or nonbinary» European Psychiatry 61: 17-22. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  34. ↑ (Ingelesez) Murphy, Jennifer; Prentice, Freya; Walsh, Reubs; Catmur, Caroline; Bird, Geoffrey. (2020). «Autism and Transgender identity: implications for depression and anxiety» Research in Autism Spectrum Disorders 69 (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  35. ↑ (Ingelesez) Jones, Rebecca M.; Wheelwright, Sally; Farrell, Krista; Martin, Emma; Green, Richard; Di Ceglie, Domenico; Baron-Cohen, Simon. (2011). «Brief Report: Female-To-Male Transsexual People and Autistic Traits» Journal of Autism and Developmental Disorders 42 (2): 301-306. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  36. ↑ (Ingelesez) Pasterski, Vickie; Gilligan, Liam; Curtis, Richard. (2013). «Traits of Autism Spectrum Disorders in Adults with Gender Dysphoria» Archives of Sexual Behavior 43 (2): 387-393. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  37. ↑ (Ingelesez) Jacobs, Laura A.; Rachlin, Katherine; Erickson-Schroth, Laura; Janssen, Aron. (2014). «Gender Dysphoria and Co-Occurring Autism Spectrum Disorders: Review, Case Examples, and Treatment Considerations» LGBT Health 1 (4): 277-282. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).
  38. ↑ (Ingelesez) Cooper, Kate; Mandy, William; Russell, Ailsa; Butler, Catherine. (2023). «Healthcare clinician perspectives on the intersection of autism and gender dysphoria» Autism 27 (1): 31-42. (Noiz kontsultatua: 2024-01-27).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Autismoa_eta_LGBT_identitateak&oldid=9601553"(e)tik eskuratuta