Bost faktoreko nortasun-eredu

Artikulu hau eredu psikologikoari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Big Five».

Psikologian, bost faktoreko nortasun-eredua^[1] (edo soilik big five) nortasun-ezaugarrien taxonomia edo sailkapen bat da, nortasunaren bost dimentsioen konposizioa bere zentzurik zabalenean aztertzen duena. Faktore horiek esperimentalki aurkitu zituzten pertsona batzuek besteengandik egiten zituzten nortasun-deskribapenei buruzko ikerketa batean,^[2] nahiz aurretik aipamenak izan. Bost faktoreak hauek dira:

esperientziarekiko irekitasuna (asmatzailea/bitxia vs. sendoa/zuhurra) O
arreta handia (eraginkorra/antolatua vs. bitxia/arduragabea) C
kanporakoitasuna (soziablea/kementsua vs. bakartia/erreserbatua) E
adeitasuna (lagunkoia/errukiorra vs. desafiatzailea/bihozgabea) A
neurotizismoa (sentikorra/urduria vs. erresistentea/segurua) N

Bost ezaugarri edo faktore nagusiak honela izendatu ohi dira: O faktorea (Openness edo esperientziarekiko irekitasuna), C faktorea (Conscientiousness edo arreta handia), E faktorea (Extraversion edo kanporakoitasuna), A faktorea (Agreeableness edo adeitasuna) eta N faktorea (Neuroticism edo neurotizismoa). Bostek "OCEAN" akronimo mnemoteknikoa osatzen dute. O faktoreari buruzko eztabaida dago, batzuetan "adimena" deitzen dena. Faktore horietako bakoitza ezaugarri-multzo espezifikoago batean datza. Adibidez, E faktoreak hainbat ezaugarri ditu, hala nola soziabilitatea, emozioen bilaketa edo emozio positiboak.^[3]

Bost faktoreak nortasunaren eredu deskribatzailea dira, eta psikologoek hainbat metodologia garatu dituzte pertsona batengan bost ezaugarri horiek ebaluatzeko.