Ekialdekotze aldi

Ekialdekotze aldia^[1] Greziako eskualdeek VIII. mendearen amaieratik hona bizi izan zuten etapa da bereziki, baina beste kulturetan eman zen aldiari ematen zaio, hala nola: iberiar artea, Italiako penintsulako (Prenesteko fibula kasu) burdin aroa eta arte zelta besteak beste. Aldi horren izena ekialdeko herriek —hala nola Fenizia eta Asiriako azken etapan— duten eraginetik dator, garai horretan material berrietan (ehunak, marfilak eta beste), manufakturetan eta teknika artistikoetan eragin hori nabaria delako.

Grezian K. VIII. eta VII. mendean zehar gertatu zen. Batzuetan, aldi hori aro arkaikorako trantsizio-etapatzat hartzen da.

Testuinguru historikoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

María Eugenia Aubet Semmler historialariaren arabera:^{[oh 1]}

«

Mediterraneoan, «Ekialdekotze» deritzon kultura-horizontea Protohistoriaren garai oso zehatz bati dagokio, eta Grezian, Italian eta Espainiako hegoaldean eragin desberdina izan zuen. Fazies mediterraneo horren garapenaren eragina zenbait gorabehera geopolitiko eta ekonomikok baldintzatu zuten, eskualde batetik bestera, jakina, eta substratu indigenak ekialdeko eraginaren aurrean duen erantzuna, horregatik, askotariko forma eta ezaugarriak ditu. Oro har aztertuta, hala ere, orientazio-aldia trantsizio-fase erabakigarria da Mediterraneoko kultura protohistoriko eta geometrikoen eta zibilizazio historiko klasikoaren —etruskoen edo iberiarren— baitan, eta populazio horiek behin betiko hiri-bizitzarako sarbidea markatzen du.

»

Grezian[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ekialdekotze aldiaren hasiera[aldatu | aldatu iturburu kodea]

K. a. VIII. mendearen amaieran, Greziako hazkunde demografikoak Mediterraneo itsasoa kolonizatzeko prozesuari ekitera eraman zituen greziar hiriak. Hedapen kolonial horren ondorioz, Mediterraneoko beste herri batzuekin harremanetan jarri ziren eta kolonialismoa areagotu egin zuten, Aro ilunaren ondoren oso hondatuta baitzegoen.

Harreman horien bidez, zeramika, eskultura eta arkitektura garatzeko artisau-material eta -teknika berriak sortu ziren Grezian.

Ekialdeko eragina lehen lurraldetako bat da Creta, ehun, marfil eta abarren bidez nabaritzen dena. Eragin horren erakuslerik ezagunena Zeusen santutegia izan zen Ida mendiko haitzuloan (gaur egungo Psiloritis median) aurkitutako ezkutu botibo batzuk dira, inspirazio asiriar argia duten eszenengatik.

Arkitekturan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Garai hartako arkitektura grekoa eredu arkitektoniko klasikoa izango dena erakusten hasi zen. Tenpluek oinplano angeluzuzena izaten hasten dute, aurreko etapetako abside tipikoa desagerraraziz eta ohiko eskemari hasiera emanez, pronaoa, cella eta opistodomosa.

Garai horretako adibiderik ezagunenen artean, Apoloren tenplua dago Termon (K.a. VII. mendearen erdialdea) aurreko megaroiaren ordez. Mendearen amaierako beste tenplu handi bat Olinpiakoa Hera tenplua da, edo Hereokoa, eta Kretako Priniasen A tenplua.

Zeramikaren araberako erregionalizazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ekialdekotze aldia aztertzeko gehien erabiltzen den datazio-modua, aurreko garaietan bezala, zeramika da. Ekialdeko ehunek, marfilek eta objektu metalikoen ikonografiak eta apaindurek eragin nabaria dute zeramikan. Hala ere, garai horretan, aldi geometrikoaren nolabaiteko homogeneotasunarekin alderatuz, zeramika grekoa dibertsifikatu egingo da eskualdearen arabera, eta ekoizpenaren buruan korintoar zeramika jarriko da; "estilo aitzinkorintiar" gisa ezagutzen dena da.

Ekoizpen atikoek ere garapen handia izango dute eta estilo "horri aitzinatikar" bezala ezagutuko dira. Estilo horretatik, irudi beltzen zeramika garatuko da lehenik, eta irudi gorrien zeramika gero.

Oharrak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

↑ En el Mediterráneo, el horizonte cultural denominado «Orientalizante» corresponde a un período muy concreto de la Protohistoria que afectó, de forma desigual, a Grecia, Italia y el sur de España. La incidencia del desarrollo de esta facies mediterránea vino condicionada por diversas circunstancias geopolíticas y económicas que, lógicamente, difieren de una región a otra, y la respuesta del sustrato indígena a la acción de la influencia oriental reviste, por ello, formas y características muy diversas. Globalmente analizado, sin embargo, el período orientalizante representa una fase decisiva de transición entre las culturas protohistóricas y geométricas del Mediterráneo y la civilización histórica clásica —la etrusca o la ibérica— y el acceso definitivo de estas poblaciones a formas de vida urbana.