Guraso-kontrol

Telebistan, konputagailuan, bideo-jokoan, mugikorrean eta softwarean atzigarri dagoen tresna da. Berari esker, gurasoei haien seme-alabek atzitzen duten edukia murriztea ahalbidetzen zaie. Kontrol hau, seme-alabentzat ikusgai dagoen zenbait eduki murrizten laguntzeko sortu da. Eduki hau desegokia izan daiteke adingabeko pertsonetan edo heldutasun-maila baxuan. Guraso-kontrola gutxi gorabehera lau kategoriatan banatzen da: edukien iragazkiak, adingabekoei Interneterako sarbidea mugatzen diena; erabilera-kontrolak, gailu horien erabilera murrizten dutenak, esate baterako, erabilera-denbora mugatuz edo erabilera-mota batzuk debekatuz; ordenagailuaren erabilera kudeatzeko tresnak, software jakin baten erabilera indartzen duena; eta jarraipena, gailuak erabiltzen ari diren bitartean, haien tokia eta jarduera arakatzeko balio dutenak.

Eduki-iragazkia Interneterako sarbidea mugatzeko lehen guraso-kontrola izan zen. Telebista-kateek V-Chip teknologia erabiltzen hasi ziren telebistako edukia mugatzeko. Erabilera-kontrol modernoa eduki esplizitua mugatzeko gai da, adibidez, abesti eta film esplizituak mugatzeko. Eta ez hori bakarrik, eguneko ordu zehatzetan gailuak desgaitu ditzake, haien erabilera mugatzeko. GPS teknologiari esker, geroz eta errazagoa da gailuak lokalizatzea, mugikorrekin egiten den bezalaxe.

Interneteko erabilgarritasunaren hazkuntzaren ondorioz, azken hamarkadan guraso-kontrolaren erabilera asko handitu da. ICM-ko inkesta berri batek 12 urte baino gutxiago dituen jendeak online pornografia ikusi duela frogatu du. Hori dela eta, umeek ustekabean eduki-desegokia ikusgai eduki dutenean baliogarriak dira murrizketa hauek. Bestalde, ikuskapena baliogarria da Interneteko cyberbullying ekintzak gutxitzeko. Gutxinaka gehiaogo jakiten ari da gurasoek daukaten rolaz umeak onlineko esperientzia zitalez babesten saiatzen direnean. Horren ondorioz, ez da garbi geratzen guraso-kontrolak umeen online jasarpenean izango duen eragina. 12-17 adina duten Amerikako ikasleen %95 egunero Internet atzitzen dute, eta ikasle horietako %88 haien lagun baten cyberbullying gertaera baten lekuko izan direla edo beraiek horrelako gertaera bat jasan dutela esan zuten. Gurasoek %100-eko askatasuna dute haien seme-alabek bisitatzen dituzten web-orrietako edukia kontrolatzeko.

Laburpena[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jokabide-kontrolak ume batek online zenbat denbora igarotzen duen edo zenbateko edukia ikuzi dezakeen kontrolatzen du. Kontrol psicologikoak, gurasoek seme-alaben izaeran daukaten eragina kontuan hartzen du.

Web-orriak blokeatzen dituzten guraso-kontrolak sortzeko hainbat teknika daude. Add-on guraso-kontrol softwareak web-arakatzaileak edo Interneteko txat-aplikazioak behatzen dituzten API-a kontrolatzen du. Eta, behatzen dituzten bitartean, hainbat kriterio kontuan hartzen dituzte (esate baterako hitz debekatuez osatutako datu-basean hitzak arakatuz). Guraso-kontrol software guztiek pasahitz bat daukate autentifikatzeko, baimenduak ez dauden erabiltzaileak saihesteko.

Proxy zerbitzuak dituzten teknikak ere erabiltzen dira. Web-arakatzaileak web-eduki bati buruzko eskaera proxy zerbitzariari bidaltzen dio berezko web-aren zerbitzariari eskatu beharrean. Proxy zerbitzariak web-arakatzailean eskaria egin diogun web-orriaren edukia arakatu eta esku hartzen du kriterio batzuen arabera. Eta edukia egokia dela ikusten badu, web-arakatzaileak egin duen web-orriaren eskaeraren erantzuna ematen dio. Bezeroen aplikazioak proxy zerbitzuak erabiltzeko konfiguratuak egon behar dutela da Proxy metodoen desabantaila nagusiena, izan ere konfiguratuak ez badaude, erabiltzaileak aplikazio guztiak berkonfiguratu beharko lituzkeelako. Hala ere, proxy zerbitzuak kontrako erabilerarako ere erabili daiteke. Hau da, batzuetan proxy-zerbitzuak guraso-kontrolak saihesteko erabili daitezke.

Ordenagailuaren erabilera kudeatzeko metodoa, gurasoei haurrentzako joku-eremuak erregulatzeko balio du. Metodo horren ideia nagusia gurasoek haurrentzako informatika-denboran ikasketa-osagai bat sartzea ahalbidetzea da.

Azkenaldian sarean oinarritutako gurasoen kontroleko gailuak sortu dira. Suhesi-bideratzaile bezala lan egiten duten gailu hauek paketeen iragazkiak erabiltzen dituzte, DNS erantzuteko politika gunea (RPZ) eta paketeen ikuskapena sakontzeko (DPI) metodoak erabil ditzakete web eduki desegokiak blokeatzeko. Metodo horiek komunikazio komertzial eta gobernu sareetan erabili dira. Etxeko sareetan metodo hauek erabiltzen dituzten gailuak garatu dira. Gailu horiek etxeko bideratzailera konektatzen dira eta haririk gabeko sarea sortzen dute, haurrentzako bereziki diseinatua.

Gurasoen kontrolak gailu mugikorretan[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Web-arakatzaileak eta edozein aplikazio deskargatzeko herramintak dituzten gailu mugikorren erabilera handitzeak gailu hauetan guraso-kontrola ezartzearen eskaera asko handitu da. Dagoeneko guraso-kontrola ezarrita daukaten gailu batzuk mugikorran, tabletak eta e-readers-ak dira. 2007ko azaroan, Verizon-ek adin-egokiko edukia iragazten zitzten filtroak sortzen izan zen. 2009ko ekainean, iPhone OS 3.0-an, Apple gailu mugikorretan oinarritutako mekanismo bat eskaintzeko lehen konpainia izan zen gailu batean nahigabe deskargatutako aplikazioak blokeatzeko. Hurrengo urteetan, sistema eragile nagusien garatzaileek guraso-kontrolerako tresna osatuak aurkeztu zituzten, besteak beste, Linux, Android, Windows, eta negozioetarako bideratutako Blackberry plataforman. Era berean, gurasoek beren seme-alaben telefonoa denbora errealeko elkarrizketak kontrolatzeko aukera ematen duten aplikazioak daude, testu mezuak, arakatzailearen historia eta aplikazioen historiara ikusteko sarbidea ematen diena. Horretarako adibide bat TrendMicro da, birusen aurkako babesa eskaintzeaz gain, gurasoen kontrolak ia marka guztietako telefonoetara gaitzeko aukera ematen du. Aplikazio gehienek guraso-kontrolen funtzio gehigarriak gehitzeko gaitasuna eskaintzen dute. Aplikazio hauek gailu mugikorreko funtzioak edukitzeaz gain, beste ezaugarri batzuk ere badituzte, esate baterako, testuak / deiak monitorizatu eta iragaztu, web-nabigatzean babesa eman eta webgune zehatzetarako sarbide ukatu.

Gailu mugikorren softwarea gurasoei baimena ematen die umeen aplikazioetarako atzipena mugatuz, eta ez hori bakarrik, testu mezuak, telefonozko erregistroak, MMS irudiak eta haurraren gailu mugikorreko beste transakzioak kontrolatzeko aukera ere ematen die; gurasoei gailu mugikorren erabilera-denbora mugatzeko gaitasuna baimentzen die; eta beren seme-alaben kokapen zehatza jarraitzeko, baita mugikorreko deiak eta testuen edukia ere. Software honek ere gurasoei sare-sozialen kontuak kontrolatzeko aukera ematen die. Gurasoek mezuak, irudiak eta elkarrekintza denbora errealean ikus ditzakete. Softwarearen beste funtzio bat cyberbullying-aren jarraipena egitea da.

Internet hornitzaile gehienek Internet arakatzeko eta eduki desegokia blokeatzeko iragazketa zerbitzu doainak eskeintzen dituzte. Gurasoen kontrolak ezartzea eta Interneteko segurtasunari buruz eztabaidatzea oso lagungarria da haurrak informazio desegokitik babesteko.

Gurasoen kontrolak seme-alabak babesten baditu ere, ondorio negatiboak ere eduki ditzakete. Izan ere, haurren antsietatea handitu daiteke gurasoen kontrolarekin.

Gurasoen kontrolak saihesteko metodoak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gurasoen kontrolak saihesteko hainbat metodo erabil daitezke.

Software iragazketa lokalki ordenagailuan kokatzen bada, Internet bidezko software erraz ordezkatu daiteke ordenagailua beste modu alternatibo batean martxan jarrita, sistema eragile alternatibo bat erabiliz edo ( Windows ) modu seguruan jarrita. Hala ere, ordenagailuaren BIOSa kanpoko euskarrietatik abiaraztea debekatzeko konfiguratuta badago eta autentifikaziorik gabe BIOS-ean aldaketak egitea debekatuta badago, ezingo da ordenagailua sistema eragile alternatibo batean abiarazi ez baldin baduzu ordenagailua desmuntatzen eta BIOS konfigurazioa berrezartzen.
Kanpoko proxy zerbitzariak edo beste zerbitzari batzuk erabili. Erabiltzaileak eskaerak kanpoko zerbitzariari bati bidaltzen dizkio, edukiak erabiltzailearen izenean berreskuratzen dituena. Software bidezko iragazketak ezingo du inoiz jakin erabiltzaileak zein URL ari den atzitzen, izan ere, komunikazio guztiak kanpoko zerbitzariarekin batera baitago eta software-iragazketak ez du edukiaren jatorria duen web-zerbitzariarekin komunikaziorik ikusiko. Gainera, software-iragazketak proxy ezagunetarako sarbidea ere blokeatu dezake. Gainera, onartzen diren URLen sarbidea baimentzen duten iragazte-sistemek (zerrenda zuria) ez dute baimenik emango zerrendatik kanpo daudenei, proxy zerbitzariak barne.
Pasahitzak berresartzea ustiatzaileak erabiliz.
Softwarearen fitxategiak aldatzea ^{[ <span title="This claim needs references to reliable sources. (June 2013)">cita requerida</span> ]}^{[ <span title="This claim needs references to reliable sources. (June 2013)">cita requerida</span> ]}
Softwarearen pasahitzentzako Brute-force erasoak

Ezesagun/modu-pribatua irudi fitxarekin: Erabiltzaileak, guraso-kontrol softwareak eta guraso-kontrol bideratzaileak "SafeSearch" erabili dezakete arakatzaileetan iragazketa indartzeko. Hala ere, nabigatzaileetan "Ezezagun" edo "pribatu" aukerak jar ditzakezu eta "irudi-fitxa" hautatu guraso-kontrol itagazketak saihesteko.

Norbanakoen ordenagailutik kanpoko iragazketak saihestea ezinezkoa da (bideratzailea bezala) goiko metodoak erabiliz, ('Incognito / InPrivate' moduak izan ezik). Hala ere,

Bilaketa-motor nagusien cachea eta haien zerbitzarien edukia zerbitzatzeko. Ondorioz, domeinuko iragazkiak, esate baterako, DNS zerbitzari askok bezala, 'Ezkutuko / InPrivate' iragazkiak 'irudia' fitxarekin iragazten huts egiten dute.
Gurasoen kontrolekin komertzialki eskuragarri dauden bideratzaileek ez dute bilaketa segurua indartzen bideratzailean, eta, beraz, ez dute 'Incognito / InPrivate' aukerak iragazten.
Bilaketa segurua DNS zerbitzari edo bideratzailean indartua izaten da. Techno-savvy erabiltzaileek dd-WRT erabili dezakete router bateragarrian, bilaketa segurua bideratzailean indartzeko. Hala ere, jakintza espezializatua behar da.
Jakituria gutxiagoko erabiltzaileek segurtasuna indratzen duten bideratzaileak nahiago dituzte beste guraso-kontrol batzuk baino.

Kritika[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Gurasoen kontrolak baliabide elektroniko desberdinetara gehitu eta ospea handitu bitartean, seme-alabak eduki desegokitik babesteko nahikoak ote diren zalantzan jartzen ari da. Ikertzaileek diote gurasoek seme-alabekiko ezarri nahi duten kontrol zorrotza arriskutsua izan daitekeela umeek heuren ekintzak haien kabuz kontrolatzeko eta guraso eta seme-alaben arteko komunikazioa gutxitzeko.