Informazioaren kutsadura

Wikipedia, Entziklopedia askea

Informazioaren kutsadura informazio lotsagabea, erredundantea, eskatu gabea, oztopatzailea eta balio gutxikoa duen horniduraren kutsadura da[1]. Adibideak: desinformazioa, pornografia, posta elektroniko zaborra eta indarkeria mediatikoa.

Alferrikako eta nahi ez den informazioa zabaltzeak ondorio kaltegarria izan dezake giza jardueretan. Informazioaren iraultzaren ondorio kaltegarrietako[2] bat da.

Deskribapen orokorra[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Informazioaren kutsadura, oro har, komunikazio digitalari aplikatzen zaio, hala nola posta elektronikoari, berehalako mezularitzari (IM) eta sare sozialei. Termino horrek garrantzi berezia hartu zuen 2003an, Jakob Nielsen web-erabilgarritasuneko adituak gaiari buruzko artikuluak argitaratu zituenean.[3] 1971n, ikertzaileek zalantzak zituzten “ausaz sakabanatutako osagai txikia duen zabor-xerra baten nodulu baliotsuak” berreskuratzearen ondorio negatiboei buruz. Jendeak informazioa erabiltzen du erabakiak hartzeko eta inguruabarretara egokitzeko. Azterketa kognitiboek frogatu zuten gizakiek informazio mugatua prozesa dezaketela beren erabakien kalitatea hondatzen hasi baino lehen[4]. Informazio-gainkarga lotutako kontzeptua da, eta erabakiak hartzean kalteak eragin ditzake. Eskura dagoen informazio-bolumena da, kalitateari begiratu gabe[1][4].

Teknologiak arazoa areagotu duela uste bada ere, ez da informazioa kutsatzeko arrazoi bakarra. Zeregin bat egiteko edo erabaki bat hartzeko beharrezkoak diren funtsezko gertakarien arreta galarazten duen edozer izan daiteke informazioaren kutsatzailea.

Informazioaren poluzioa industria-prozesuek[2][5][6] sortutako ingurumen-poluzioaren baliokide digitala da. Zenbait autorek diote informazio-gainkarga tamaina globaleko krisia dela, ingurumenak dituen mehatxuen eskala berean. Beste batzuek adierazi dute beharrezkoa dela informazioa kudeatzeko paradigma bat garatzea, ingurumen-kudeaketako praktikekin batera[4].

Adierazpenak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Informazioaren kutsaduraren agerpenak asko multzoka daitezke disrupzioa eragiten duten eta informazioaren kalitatea kaltetzen duten adierazpenetan.

Informazioaren kutsatzaileak etetearen ohiko adibideak: eskatu gabeko mezu elektronikoak (spam) eta berehalako mezuak, batez ere lantokian[7]. Sakelako telefonoak (eraztun-tonuak eta edukia) disruptiboak dira testuinguru askotan. Informazioaren kutsadura etetea ez da beti teknologian oinarritzen. Adibide arrunt bat egunkariak dira: harpidedunek erdiak baino gutxiago irakurtzen dituzte, edo emandako artikuluren bat ere ez[8]. Alferrikako mezuek ere, mapa batean beharrezkoak ez diren etiketek esaterako, arreta galtzen dute[7].[9]

Bestela, informazioa kutsatuta egon daiteke haren kalitatea murrizten denean. Informazio okerra edo datatik kanpokoa [6] izan daiteke, baina informazioa gaizki aurkezten denean ere gertatzen da. Adibidez, edukia ez dagoenean bideratuta edo argi ez dagoenean, edo dokumentu desordenatuetan, kezkatuetan edo gaizki antolatuetan agertzen direnean, zaila da irakurlearentzat ulertzea[10].

Lege eta araudiek aldaketak eta berrikuspenak izaten dituzte. Lege horiek interpretatzeko erabiltzen diren eskuliburuak eta beste iturri batzuk aldaketak baino urte batzuk lehenago eror daitezke, eta, horren ondorioz, jendea gaizki informatuta egon daiteke.

Arrazoiak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Faktore kulturalak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kultura-faktoreek informazioa kutsatzen lagundu dute:

Tradizioz, informazioa ona izan da. Ohituta gaude honelako baieztapenetara: “ezin da informazio gehiegi izan”, “zenbat eta informazio gehiago, hobeto”[7] eta “ezagutza ahala da”[6]. Argitalpen- eta marketin-industriak liburuen, aldizkarien eta liburuxken kopia asko inprimatzeko erabili dira, bezeroaren eskaera edozein dela ere, beharrezkoak badira[8].

Informazio-trukea demokratizatu zuten guztiengana iristeko informazioa eman zuten teknologia berriak. Hori aurrerapen eta ahalduntze indibidualaren zeinu gisa ikusten da, bai eta informazio pobrearen eta informazio aberatsaren [5][6] arteko tartea ixteko urrats positibo gisa ere. Hala ere, informazio distraigarriaren bolumena handitzearen ondorioa ere badu. Hori dela eta, zailagoa da zaratatik informazio baliotsua bereiztea. Web guneetan, teknologietan, egunkarietan eta eguneroko bizimoduan publizitatea etengabe erabiltzeak "kulturala" deitzen zaio.

Informazioaren teknologia[aldatu | aldatu iturburu kodea]

20. mendeko aurrerapen teknologikoak eta, bereziki, Internet funtsezkoa da informazioaren kutsadura handitzeko. Blogek, sare sozialek, web gune pertsonalek eta teknologia mugikorrak “zarata” areagotzen laguntzen dute.[7]. Poluzio-maila testuinguruaren araberakoa izan daiteke. Adibidez, baliteke posta elektronikoak informazio gehiago kutsatzea ingurune korporatiboan[10]. Litekeena da telefono mugikorrak bereziki disruptiboak izatea leku itxi batean, hala nola, tren-gurdi batean.

Ondorioak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Informazioaren kutsaduraren ondorioak hainbat mailatan ikus daitezke.

Gizabanakoa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Maila pertsonalean, informazioaren kutsadurak eragina du pertsonek aukerak ebaluatzeko eta irtenbide egokiak bilatzeko duten gaitasunean. Horrek informazio-gainkarga eta antsietatea, erabaki-paralisia eta estresa[10] eragin ditzake. Ikaskuntza-prozesua eten dezake.

Gizartea[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Autore batzuen ustez, informazioaren kutsadurak eta informazioaren gainkargak perspektiba eta balio moralak[11] galtzea eragin dezakete. Argudio horrek esplika dezake gizarteak zer jarrera axolagerakusten duen aurkikuntza zientifikoei, osasunari edo politikari[1] buruzko oharrei buruz. Kutsadurak titularrekiko sentikortasun txikiagoa eta mezu berriekiko zinikoagoa ematen die pertsonei.

Negozioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Informazioaren kutsadurak informazioaren gainkarga eta estresa eragiten ditu, eta, beraz, erabakiak eten egiten ditu. Prozesatze-denbora handituz gero, erraz galtzen dira produktibitatea eta diru-sarrerak. Erabakiak gaizki hartzeak akats kritikoen arriskua[1][10] areagotzen du.

Irtenbideak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Proposatutako irtenbideek kudeaketa-teknikak eta teknologia findua barne hartzen dituzte.

  • Teknologian oinarritutako alternatibek erabakiak hartzeko laguntza-sistemak[1] eta

informazioa lehenesteko[7] panelak dituzte. Etenaldi sarriak sortzen dituzten teknologien ordez, “kutsatzaile” gutxiago [4] duten aukerak erabil daitezke. Gainera, teknologiak aurkezpenaren kalitatea hobetu dezake, ulertzen lagunduz.

  • Posta elektronikoaren bidezko erabilera-politikek[10] eta informazioaren

osotasunaren segurtasun-estrategiek lagun dezakete[1]. Denboraren kudeaketa eta estresaren kudeaketa aplika daitezke. Horrek lehentasunak ezartzea eta etenaldiak minimizatzea ekarriko luke. Idazketa- eta aurkezpen-praktikak hobetzeak informazio-kutsaduraren ondorioak minimiza ditzake beste batzuetan.

Erreferentziak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

  1. ↑ a b c d e f Orman, Levent. (1984-09-01). «Fighting Information Pollution with Decision Support Systems» Journal of Management Information Systems 1 (2): 64–71.  doi:10.1080/07421222.1984.11517704. ISSN 0742-1222. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
  2. ↑ a b Kai-Yuan Cai; Chao-Yang Zhang. (1996-10). «Towards a research on information pollution» 1996 IEEE International Conference on Systems, Man and Cybernetics. Information Intelligence and Systems (Cat. No.96CH35929) 4: 3124–3129 vol.4.  doi:10.1109/ICSMC.1996.561484. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
  3. ↑ (Ingelesez) Web guru fights info pollution. 2003-10-13 (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
  4. ↑ a b c d (Ingelesez) Bray, David A.. (2007-02-15). Information Pollution, Knowledge Overload, Limited Attention Spans, and Our Responsibilities as IS Professionals. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
  5. ↑ a b Nayar, Madhavan K.. (2004-07-01). «Information Integrity (I*I): the Next Quality Frontier» Total Quality Management & Business Excellence 15 (5-6): 743–751.  doi:10.1080/14783360410001680224. ISSN 1478-3363. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
  6. ↑ a b c d «Towards an information ecology» web.archive.org 2019-04-29 (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
  7. ↑ a b c d e Nielsen, Jakob. (2003-11-01). «IM, Not IP (Information Pollution): A steady dose of realtime interruptions is toxic to anyone’s health.» Queue 1 (8): 76–75.  doi:10.1145/966712.966731. ISSN 1542-7730. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
  8. ↑ a b (Ingelesez) Week, Marketing. (1999-05-27). «High prize for tackling information pollution» Marketing Week (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
  9. ↑ (Ingelesez) Armstrong, Gary; Adam, Stewart; Denize, Sara; Kotler, Philip. (2014-10-01). Principles of Marketing. Pearson Australia ISBN 978-1-4860-0253-5. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).
  10. ↑ a b c d e Managing Information. 2008. In Focus: Managing the 'Information Pollution'. Managing Information, 14(10), pp. 10–12
  11. ↑ Arthur, Chris. (1993-01-01). «Zen and the art of ignoring information» The Information Society 9 (1): 51–60.  doi:10.1080/01972243.1993.9960131. ISSN 0197-2243. (Noiz kontsultatua: 2021-03-13).

Kanpo estekak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Informazioaren_kutsadura&oldid=8573707"(e)tik eskuratuta