Soalarko iruinarria

Soalarko iruinarria
Jatorria
Sortzailea(k)	anonimo
Aurkikuntza lekua	Hauza mendilerroa eta Soalar – Autzako estazio megalitikoa
Aurkikuntza data	1974ko ekainaren 13a
Ezaugarriak
Materiala(k)	hareharria
Dimentsioak	4,35 () m ;
Deskribapena
Honen parte da	Soalar – Autzako estazio megalitikoa
Kokapena
Lekua	Nafarroako museoa
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Nafarroa Garaia
Udalerria	Nafarroa Garaia

Soalarko iruinarria^[1], Soalarko armadun estela^[2], Solarko estela-menhirra, Soalarreko estela-zutarria^[3], edo Soalarko menhirra edo zutarria, Baztango Soalar mendian aurkitu eta dekoratutako dagoen zutarri antropomorfoa da.

Ezaugarriak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

3.000 kg-ko eta 4,35 m-ko altuerako hareharri gorriko molea da. Lehen erreferentzia ezaguna Aita Ondarrarena da (1976). Izen bereko lepoan nengoen, Beartzundik gertu (Baztan). 2000. urtean, Hillarriak taldeak grabatua zegoela jakinarazi zuen (une hartan saskibaloiko saski gisa erabilitako finka pribatu batean zegoen, iruzkinik gabe).

2004an egindako azterlan batek berretsi zuen menhir horrek tunika batekin eta gerriko batekin lotutako gerlari bat irudikatzen duela, eta hortik alabarda bat zintzilik dagoela. Bi daga eta eguzki-disko antzeko bat ere baditu, armarritzat hartu zena, eta aurpegian suge antzeko bat agertzen zen^[4].

Menhirra mutur batetik puskatuta dago, eta, beraz, hasieran egun dena bainoa altuagoa izango dela uste da^[4].

Grabatuak aurkitzean, hilarritzat hartzen da. Marrazkien izaera antropomorfikoak aberastasun berria erakusten du penintsularen iparraldeko megalitismoan, eta, horren ondorioz, Arte Paleolitikoa iparraldera, Levantetik Levantera eta Eskematikoa hegoaldera mugatzen zituzten kontzeptu zaharrak birplanteatu dira.

Grafiek adierazpen ideologikoa adierazten dute (erlijiosoa, ekonomikoa edo soziala), eta Europako hegoaldeko biztanleek oro har ezagutu dezaketen kode sinbolikoa osatzen dute. Harri honen kasua ez da Euskal Herriko bakarra, Etenetan, Atan, Iruñarrin, Aitzpikoarrin, Zorrotzarrin eta abarretan grabatuta baitaude.^[5]

Buruaren eta gorputzaren arteko erlazioak zenbait proportzioren bilaketa adierazten du. Grabatuek irudi hau osatzen dute: aurpegia sugearekin, -armadura, bakarra, gerrikoa, alabarda, armarria eta daga. Gerlari bat dira.

Datazioa[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Haren antzinatasuna 3.500-5.500 urtekoa da, edo beste modu batean esanda, 1.500- 3.500 K.a., eta zaila da haren adina gehiago zehaztea, menhir bat ezin baita datatu karbono 14 bidez. Ez dago argi, halaber, bere gerritik zintzilik dagoen alabarda silexezkoa edo kobrezkoa den, mota horretako armak bi materialekin eraiki baitziren.^[4]

Dena den, horrelako beste gerlari-estelak Brontze Aroan datatu ohi dira. Gainera, haria Baztango monumentu megalitikoekin erlazionatu daiteke, bai eta Historiaurreko beste aurkikuntzetan agertutako dekorazioekin. Horiek kontuan hartuta, Soalarko estela Kalkolito-Brontze Aroan kokatu daiteke^[2].

Aurkikuntza eta kokagune aldaketak[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Frantzisko Ondarra Erdociak topatu zuen 1974. urtean^[6] Soalarren. Etzana zegoen eta inguruan beste megalito batzuk zeuden. Soalar 827 metroko altuera duen Baztango mendia da eta ibarraren zatirik handiena kontrolatzen du.

Urte batzuk geroago, Hilharriak taldeko kideek jakin zuten menhir hori inguruko bizilagun batek baserrira eraman zuela eta saski bat jarri ziola saskibaloian aritzeko. Argazkiak ateratzean, menhirrak grabatu bitxiak zituela ikusi zuten, ordura arte ezkutuan egon zirenak, bere jatorrizko kokapenean grabatuak lurra ukitzen zuen aldean zeudelako.

Menhir berezi hori hamar urtez egon zen ikusgai Elizondoko Jorge Oteiza Etnografia Museoan, baina 2018an Nafarroako Museoko teknikariek egin zuten bisita batean ikusi zuten nabarmen hondatzen ari zela, jariatze-urak baitzituen eta kolorez eta orbanez bete baitzen. Orduan menhirra Cordovillan dagoen Nafarroako Gobernuaren arkeologia biltegira eraman zuten eta han bisitatu daiteke eskaera eginez gero^[4].