Bahrain-en iturria ikusi

{{Herrialde infotaula
| ohiko_izen = Bahrain
| ohiko_izen_luze= Bahraingo Erresuma
| bertako_izen =مملكة البحرينت<br />''Mamlakat al Bahrayn''
| nongo = Bahraingo
| ereserki_nazional =  بحريننا <br />[[Bahrainona]]<br>''Gure Bahrain''<br>[[Fitxategi:Bahraini Anthem.ogg|erdian|250px]]
| mapa_irudi = {{Switcher|[[Fitxategi:Bahrain_on_the_globe_(Afro-Eurasia_centered).svg|285px]]|Kokapena munduan|[[Fitxategi:BahrainOMCmap.png|285px]]|Mapa politikoa|default=1}}
}}
'''Bahrain'''<ref name="eusk">{{Web erref|izenburua=38. araua - Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|argitaletxea=Euskaltzaindia|sartze-data=2010-12-29}}</ref> ({{lang-ar|البحرين}}, ''{{transl|ar|al-Baḥrayn}}''), izen ofiziala '''Bahraingo Erresuma'''<ref name="eusk"/> ({{lang-ar|مملكة البحرين}}, ''Mamlakat al-Ba{{Unicode|ḥ}}rayn''), [[Asia]]ko hego-ekialdeko herrialdea da, [[Persiar golkoa|Persiar golkoko]] hegoaldeko uhartedi batek osatua, [[Saudi Arabia]]ren eta [[Qatar]]ko penintsularen mendebaldeko kostaren artean. 765,3 kilometro koadroko eremua du, eta [[2016]]an 1.425.171 biztanle zituen.<ref name="zenbatespen">[https://esa.un.org/unpd/wpp/DataQuery/ World Population Prospects: The 2017 Revision], esa.un.org</ref> Hiriburua [[Manama]] da.

== Geografia ==
[[Persiar golko]]ko uhartedi lau eta agorra da. 33 uharte dira guztira,<ref>{{erreferentzia|abizena = |izena = |url=http://www.iho.int/mtg_docs/rhc/RSAHC/RSAHC5/RSAHC%205-7.1%20-%20Bahrain%20National%20Report.pdf |izenburua=Kingdom of Bahrain National Report| argitaletxea=iho.int | sartze-data = 2018-5-3}}</ref> 765,3 kilometro koadroko eremua hartzen dutenak. [[Muharraq uhartea|Muharraq]], [[Sitra (Bahrain)|Sitra]], [[Umm an Nasan]], [[Hawar uharteak]] eta [[Bahrain uhartea|Bahrain]] dira uharterik handienak. Uhartediaren mendebaldean [[Saudi Arabia]] dago, [[1986]]ko azaroaren 25ean ireki zen King Fahd pasabidearen bitartez lotua; [[Qatar]] hegoalderantz dago, [[Bahraingo golkoa]]ren beste aldean. Mendirik garaiena [[Jabal ad-Dukhan]] da (134 metro), Bahrain uhartean dagoena.

Bahrainek [[basamortuko klima]] dauka. Udak oso beroak dira, eta eguneko tenperatura 48&nbsp;°C-ra irits daiteke. Hezetasuna ere handia izaten da, batez ere gauez. Prezipitazioak txikiak eta irregularrak dira, metro koadroko 70,8 litro besterik ez urtean.<ref>{{erreferentzia|abizena = |izena = |url=http://www.bahrainweather.gov.bh/climate |izenburua=Bahrain Climate| argitaletxea=bahrainweather.gov.bh | sartze-data = 2018-5-3}}</ref> Ekainean eta uztailean, ipar-mendebaldeko haizeak [[hauts ekaitz]]ak eragiten ditu.
<div style="width:65%">
{{Klima
|location     = Manama
|metric first = Y
|single line  = Y
|Jan high C = 20.0
|Feb high C = 21.2
|Mar high C = 24.7
|Apr high C = 29.2
|May high C = 34.1
|Jun high C = 36.4
|Jul high C = 37.9
|Aug high C = 38.0
|Sep high C = 36.5
|Oct high C = 33.1
|Nov high C = 27.8
|Dec high C = 22.3
|year high C= 30.1
|Jan low C  = 14.1
|Feb low C  = 14.9
|Mar low C  = 17.8
|Apr low C  = 21.5
|May low C  = 26.0
|Jun low C  = 28.8
|Jul low C  = 30.4
|Aug low C  = 30.5
|Sep low C  = 28.6
|Oct low C  = 25.5
|Nov low C  = 21.2
|Dec low C  = 16.2
|year low C = 23.0
|Jan precipitation mm   = 14.6
|Feb precipitation mm   = 16.0
|Mar precipitation mm   = 13.9
|Apr precipitation mm   = 10.0
|May precipitation mm   = 1.1
|Jun precipitation mm   = 0
|Jul precipitation mm   = 0
|Aug precipitation mm   = 0
|Sep precipitation mm   = 0
|Oct precipitation mm   = 0.5
|Nov precipitation mm   = 3.8
|Dec precipitation mm   = 10.9
|year precipitation mm  = 70.8
|Jan precipitation days = 2.0
|Feb precipitation days = 1.9
|Mar precipitation days = 1.9
|Apr precipitation days = 1.4
|May precipitation days = 0.2
|Jun precipitation days = 0
|Jul precipitation days = 0
|Aug precipitation days = 0
|Sep precipitation days = 0
|Oct precipitation days = 0.1
|Nov precipitation days = 0.7
|Dec precipitation days = 1.7
|source 1 = World Meteorological Organisation (UN)<ref name= WMO >{{erreferentzia|url = http://worldweather.wmo.int/051/c00220.htm| izenburua = World Weather Information Service&nbsp;– Bahrain/Manama |argitaletxea=World Meteorological Organization, worldweather.wmo.int| sartze-data = 2018-5-3}}</ref>
}}
</div>

== Historia ==
[[1521]]ean [[portugal]]darrek hartu zuten uhartedia, eta gotorleku bat eraiki zuten [[Muharraq uhartea]]n. Bertan egon ziren, [[1602]]an [[Iran|Persiako]] [[Safavi dinastia|safaviek]] egotzi zituzten arte. Persiarrek [[xiismo]]a sustatu zuten. [[1783]]an, [[Arabiar penintsula]]ko tribu eta klan batzuk jabetu ziren lurraldeaz. Harrezkero, [[Al Khalifa]] familiak agindu du Bahrainen. [[1820]]an, [[emir]]raren oniritziarekin, britainiar [[protektoratu]] bilakatu zen.

[[1971]]n, burujabetasuna aldarrikatu ondoren, [[1973]]an konstituzioa onartu zen, emirraren boterea murrizten zuena (besteak beste, Nazio Biltzarra sortzea proposatzen zuen), baina indar gabe utzi zen handik bi urtera. [[1981]]ean, talde batek estatu kolpe saiakera egin zuen [[Iran]]go eredua ezartzeko.<ref name="kontra">{{erreferentzia|izena = Mikel |abizena= Rodriguez | url = https://www.berria.eus/paperekoa/1484/014/001/2011-08-07/kontrairaultzaren_mezenasa.htm | izenburua = Kontrairaultzaren mezenasa| argitaletxea=berria.eus, [https://www.berria.eus/lizentzia CC BY-SA 4.0] | sartze-data = 2018-5-4}}</ref>

[[1994]]az gero, gorabeherak eragiten dituzte xiitek, tarteka, Nazio Biltzarra berriro antolatzea eta langabezia murrizteko neurriak hartzea eskatuz. Oro har, Mendebaldeko herrialdeen aldera jo izan du Bahrainek politikan eta [[1991]]ko [[Golkoko Gerra]]n, esaterako, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuek]] antolaturiko nazioarteko taldearekin bat egin zuen. [[Ezker politiko|Ezkerreko]] taldeek eta talde [[Islamiar fundamentalismo|islamiar fundamentalista]] askok ezkutuan dihardute.

[[2011]]ko otsailean, [[Arabiar Udaberria]]ren baitan, milaka lagunek bete zuten [[Manama]] hiriburua, aldaketa demokratikoa eta lehen ministroaren dimisioa eskatzeko.<ref>{{erreferentzia|izena = Lide |abizena= Hernando | url = http://www.argia.eus/albistea/v-de-vendettako-maskarak-debekatu-egin-ditu-bahraingo-erresumak | izenburua = ''V for Vendetta''ko maskarak debekatu ditu Bahraingo Estatuak| argitaletxea=argia.eus, [https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.eu_ES CC BY-SA 3.0 lizentzia] | sartze-data = 2018-5-4}}</ref> Monarkia sunitak egoera kontrolatu ezin zuela ikusita, laguntza eskatu zion [[Golkoko Lankidetzarako Kontseilua]]ri (GCC), eta [[Saudi Arabia]]k eta [[Arabiar Emirerri Batu]]ek tropak bidali zituzten martxoan.<ref name="kontra"/>

== Gobernua eta administrazioa ==
=== Politika ===
Bahrain [[monarkia konstituzionala]] da; kontserbadurismo islamiar tradizionalista da gobernuaren politikaren ezaugarri nagusia. Estatuburua erregea da, titulua oinordekotzaz jasotzen duena. [[1999]]an [[Hamad bin Isa Al Khalifa]]k hartu zuen errege kargua. Haren eskumenak dira, besteak beste, lehen ministroa eta gobernuko ministroak izendatzea.<ref name=cia>{{erreferentzia |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ba.html| izenburua=Bahrain |sartze-data=2018-5-3 |argitaletxea=cia.gov}}</ref> [[2010]]ean gobernukide erdiak Al Khalifa familikoak ziren.<ref>{{erreferentzia |url=https://www.aljazeera.com/news/middleeast/2010/03/2010356756685605.html| izenburua=Bahrain Shia demand cabinet change |sartze-data=2018-5-3 |argitaletxea=aljazeera.com}}</ref>

Legebiltzarra edo Nazio Biltzarra (''al-Jam'iyyah al-Watani'') ganbera bikoa da. [[Goi ganbera]] Xuraren Kontseilua da (''Majlis Al-Shura''), erregeak hautatutako 40 kide dituena. Behe ganbera, berriz, Ordezkarien Kontseilua da (''Majlis Al-Nuwab''); 40 kide ditu, hiritarrek zuzenean hautatuak lau urteko legegintzaldirako. Alderdi politikoak debekaturik daude.<ref name=cia/>

Ameriketako Estatu Batuen aliatu garrantzitsua da, bertan baitu Bosgarren Gerra Ontzidia, Persiar golkoko urak eta [[Iran]]en mugimendu oro zaintzeko indar militarra.<ref name="kontra"/>

=== Banaketa administratiboa ===
{{sakontzeko|Bahrainen banaketa administratiboa}}
2014tik, herrialdea lau gobernorato edo [[muhafazah]]etan banaturik dago:
{| class="wikitable"
|-
! Mapa !! [[Muhafazah]] !! Biztanleria (2010) !! Azalera (km<sup>2</sup>)
|-
| rowspan="6" | [[Fitxategi:New Governorates of Bahrain 2014.svg|200px]]
|-
| | {{legend|#E8F48C|[[Hiriburuaren eskualdea (Bahrain)|Hiriburuaren eskualdea]]|tamaina=100%|borde=gray}}
| 329.510 
| 68
|-
| | {{legend|#F0DC82|[[Muharraq eskualdea]]|tamaina=100%|borde=gray}} 
| 189.114
| 57
|-
| |  {{legend|#7bf;|[[Iparraldeko eskualdea (Bahrain)|Iparraldeko eskualdea]]|tamaina=100%|borde=gray}} 
| 276.949
| 175
|-
| | {{legend|pink|[[Hegoaldeko eskualdea (Bahrain)|Hegoaldeko eskualdea]]|tamaina=100%|borde=gray}}  
| 101.456
| 480
|}

== Demografia ==
=== Biztanleria ===
[[2016]]an 1.425.171 biztanle zituen.<ref name="zenbatespen"/> [[Biztanleriaren dentsitate|Dentsitatea]] oso handia da, 2.007 kilometro koadroko, eta baita hazkunde-tasa ere (%2,26 2017an). Adineka, honela dago banaturik biztanleria: 0-14 urte bitartekoak %19,1 dira, 15-24 urte bitartekoak %15,6, 25-54 urte bitartekoak %56, 55-64 urte bitartekoak %6,3 eta 65 urtetik gorakoak %2,9. Bizi itxaropena 79 urtekoa da, 76,8 urtekoa gizonezkoena eta 81,3 urtekoa emakumezkoena (2017ko zenbatespenak).<ref name=cia/> Biztanle gehienak iparraldean bizi dira eta erdiak baino gehiago hartzen dituzte estatuko bi hiri nagusiek.

=== Banaketa etnikoa ===
2010eko zenbatespenaren arabera, %&nbsp;46 bahraindarrak dira, bi talde etnikotan banatuak: baharnak eta ajamak; %&nbsp;45,5 asiar etorkinak dira ([[filipinak|filipinarrak]], [[zeilan]]darrak, [[india]]rrak, [[pakistan]]darrak, [[iran]]darrak), beste herrialde batzuetako [[arabiar]]rak %&nbsp;4,7, [[afrika]]rrak %&nbsp;1,6, eta [[europa]]rrak %&nbsp;1.<ref name=cia/>

=== Hizkuntzak ===
[[Arabiera]] da hizkuntza ofiziala, baina [[ingeles]]a ere asko erabiltzen da.

=== Erlijioa ===
Islama da estatu erlijioa da, eta biztanleen %70,3 musulmanak dira, [[xiita]]k gehienak, errege familia [[sunita]] den arren. Kristauak %&nbsp;14,5 dira, [[hinduista]]k %&nbsp;9,8, budistak %&nbsp;2,5, eta juduak %&nbsp;0,6.<ref name=cia/>

=== Hiri nagusiak ===
{{Hiri handienak
| name         = Bahraingko hiri handienak
| country      = Bahrain
| stat_ref     = 2018ko zenbatespena<ref>[http://worldpopulationreview.com/countries/bahrain-population/cities/ Population of Cities in Bahrain (2018)], worldpopulationreview.com</ref>
| list_by_pop  = 
| class        = nav
| div_name     = Muhafazah
| div_link     = 

| city_1 = Manama | div_1 = Hiriburuaren eskualdea (Bahrain){{!}}Hiriburua | pop_1 = 147.074 | img_1 = Modern_Manama.jpg
| city_2 = Al-Muharraq | div_2 = Muharraq eskualdea{{!}}Muharraq  | pop_2 = 97.458 | img_2 = Muharraq_and_Manama.jpg
| city_3 = Ar-Rifa | div_3 = Hegoaldeko eskualdea (Bahrain){{!}}Hegoaldekoa  | pop_3 = 79.550 | img_3 =
| city_4 = Dar Kulaib | div_4 = Iparraldeko eskualdea (Bahrain){{!}}Iparraldekoa | pop_4 = 65.466 | img_4 =
| city_5 = Madinat Hamad | div_5 = Iparraldeko eskualdea (Bahrain){{!}}Iparraldekoa | pop_5 = 52.718
| city_6 = Madinat Isa | div_6 = Hegoaldeko eskualdea (Bahrain){{!}}Hegoaldekoa | pop_6 = 38.090
| city_7 = Sitra (Bahrain){{!}}Sitra | div_7 = Hegoaldeko eskualdea (Bahrain){{!}}Hegoaldekoa | pop_7 = 37.657
| city_8 = Jidhafs | div_8 = Iparraldeko eskualdea (Bahrain){{!}}Iparraldekoa | pop_8 = 31.735
| city_9 = Al-Hidd | div_9 = Muharraq eskualdea{{!}}Muharraq | pop_9 = 12.797
| city_10 =
}}

== Ekonomia ==
[[Fitxategi:Manama Skyline.jpg|900px|thumb|erdian|[[Manama]]]]
Ekonomiaren oinarria [[petrolio]]aren industria da, eta herrialdearen kokagune estrategikoak ere garrantzi handia du [[ekonomia]]n, [[Persiar golkoa|Persiar golkoko]] garrantzi handiko merkataritzaren eta finantzen gune bihurtu baita. Petrolioaren ekoizpenak eta langintzak hartzen du esportazioen parte handi bat (% 60), eta barne-produktu gordinaren % 30 osatzen du. Dena dela, eta petrolio-erreserbak ez agortzeko beste industria batzuk sortu diren arren, herrialdeko ekonomia petrolioaren mende dago, eta arazo larriak sor daitezke petrolioaren prezioen gorabeheren eraginez, edo 1990-1991 urteetan Persiar golkoan sortutako krisiaren antzeko egoeretan. Arazo ekonomiko nagusiak langabezia (gazteen artean, batez ere), eta lurpeko petrolio- eta ur-erreserbak agortzea dira. 1986an [[Fahd Saudi Arabiakoa|Fahd erregeak]] Bahrain Saudi Arabiarekin lotzeko egindako errepideari esker, gora egin du turismoak.

== Kirola ==
[[1 Formula|Formula 1]] lasterketa bat egiten da. Lehen lasterketa Michael Schumakerrek irabazi zuen, Ferrarirekin. 2011ko martxoaren 13an, urte hartako lehenengo lasterketa egin behar zuten, baina matxinada bat izan zenez bertan bera utzi zuten. Formula 1 lasterketa bat arazo politikoengatik bertan behera utzi zen lehen aldia izan zen.

Herrialdea [[Mikel Landa]]r<nowiki/>en txirrindularitza taldearen jabea da.

== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/26}}
{{erreferentzia zerrenda|30em}}

== Kanpo estekak ==
* [http://www.argia.eus/bahrain Bahrain], argia.eus
* Urrutikoetxea, Urtzi, [https://www.berria.eus/paperekoa/1499/019/001/2013-11-10/bahrain.htm Bahrain], berria.eus
{{autoritate kontrola}}

[[Kategoria:Bahrain| ]]
[[Kategoria:Nazio Batuen Erakundeko kideak]]
[[Kategoria:Mendebaldeko Asiako herrialdeak]]