Petrolio: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
hola |
||
| 1. lerroa: | 1. lerroa: | ||
[[Fitxategi:Oilfields_California.jpg|thumb|250px|Petrolio-zelaia [[Kalifornia]]n ([[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]), [[1938]]an.]] |
|||
Gainera, hainbat produktu kimikoren (disolbatzaile, ongarri, plastiko edota pestiziden) lehengaia ere bada petrolioa. Energia ekoizteko kontsumitzen ez den %16 material horietan erabiltzen da. |
|||
[[Lurrazal]]eko zenbait tokitako arroka porotsuetan dago. Leku berberean egoten dira petroliaren eta gas naturalaren hobiak, eta hori ustiapena errazten du. Petrolio-hobietatik petrolio gordina ateratzen da. Petrolio gordinetatik hainbat deribatu ateratzen dira, erregaiak deiturikoak: gasa, butanoa, ibilgailuentzako erregaia, kerosenoa, diesela, olio industriala, lubrikatailea eta asfaltoa, etab. Petrolio gordina erabiltzen da argindarra sortzeko eta industria-lehengai gisa erabiltzeko. [[Gas naturala]] ekonomiaren sektore guztietan erabiltze da, baita etxea eta kalean. |
|||
Petrolioaren erreserbak: |
|||
[[Nigeria]] (%7), [[Iraq]] (%7), [[Mexiko]] (%12), [[Venezuela]] (%13), [[Saudi Arabia]] (%14), [[Kanada]] (%15) eta beste batzuk (%32). |
|||
Ezagutzen diren petrolio-erreserbek 1,2 trilioi [[kupel]] dauzkate hainbat estimazioren arabera eta hare-petrolioa kontuan hartu gabe. Egungo kontsumoa 84 milioi kupel egunekoa izanda, erreserbak [[2039]]an dira amaitzekoak, aurkikuntza berriak, kontsumo-aldaketak, hare-petrolioaren erabilpena eta beste faktore batzuk aintzat hartu gabe.Petrolio-eskaria eta ustiapena hirukoiztu egin da azken berrogeita hamar urteetan. Herrialde industrializatuak eta jendeztatuenak dira kontsumitzaile handienak: Estatu Batuak daude lehen postuan, eta, haien atzetik, [[Txina]] eta [[Japonia]]. Gas naturalaren kontsumoa, berriz, gora egin du 1973ko petrolioaren krisiaz geroztik, eta, gaur egun, munduko energia-kontsumoaren laurdena betetzen du. |
|||
Petrolioa eta gas naturala bi arazo dakartzate: ingurumen-aladaketak, batez ere, petrolioari lotutakoak (erretzean, partikula kutsagarriak isurtzen dira [[atmosfera]]ra; itsas isuriak gertatzen dira, eta honekin batera, ekosistemen eta [[biosfera]]ren suntsipena, etab.)-, eta herrialde industrializatuek herrialde ekoizleekiko duten energia-mendetasuna. Herrialde industrializatuak egoera ahulean daude; izan ere, herrialde ekoizleek zer erabakitzen duten (esaterako, petrolio gordinaren prezioa igotzea, etab.), horren mende daude. |
|||
== Kimika == |
|||
[[Fitxategi:Octane molecule 3D model.png|thumb|250px|[[Oktano]]a, petrolioan aurki daitekeen [[hidrokarburo]]a (marrak lotura bakoitiak, esfera beltzak [[karbono]] atomoak eta zuriak [[hidrogeno]]koak dira)]] |
|||
Petrolioaren egitura kimikoa luzera ezberdineko [[hidrokarburo]] katez osatua dago. Hidrokarburo ezberdin hauek [[destilazio|distilazioz]] banantzen dira petrolio findegietan [[gasolina]], [[fuel]]a, [[keroseno]]a eta beste hidrokarburo batzuk ekoizteko. [[Alkano]] hauen formula orokorra ''C<sub>n</sub>H<sub>2n+2</sub>''. |
|||
Adibidez, 2,2,4-Trimetilpentanoa, gasolina ekoizteko oso erabilia, ''C<sub>8</sub>H<sub>18</sub>'' formula du, [[oxigeno]]arekin erreakzioa duena [[exotermiko]]ki: |
|||
<math>2C_8 H_{18(l)} + 25O_{2(g)} \rightarrow \; 16CO_{2(g)} + 18H_2 O_{(l)} + beroa</math> |
|||
Gasolina edo petrolioaren errekuntza osatugabeak [[gas]] pozoitsuak sortzen ditu, hala nola [[Karbono monoxido]]a edo [[oxido nitriko]]a. Adibidez: |
|||
<math>C_8 H_{18(l)} + 12.5O_{2(g)} + N_{2(g)} \rightarrow \; 6CO_{2(g)} + 2CO_{(g)} +2NO_{(g)} + 9H_2 O_{(l)} + beroa</math> |
|||
== Ikus, gainera == |
|||
* [[Petrolioaren eratorri]]a |
|||
* [[Petrolio-ontzi|Petroliontziak]] eta [[Petrolio-isuri|Marea beltza]] |
|||
* [[Upel (unitatea)]] |
|||
* [[Petrolioaren gailurra]] |
|||
== Kanpo loturak == |
|||
{{commonskat}} |
|||
* [http://www.argia.com/argia-astekaria/2153/urre-beltza/osoa Argia astekarian petrolioaren prezioa zergatik igotzen den galdezka (2008-10-05)] |
|||
[[Kategoria:Erregaiak]] |
[[Kategoria:Erregaiak]] |
||
[[Kategoria:Petrolioa]] |
[[Kategoria:Petrolioa]] |
||