Katakonba: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

17:53, 26 iraila 2019ko berrikusketa

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 [[Fitxategi:Catacombe.jpg|thumb|250px|righ| [[Kalisto I.a|San Kalistoren]] katakonbak, [[Erroma]]n]]
-'''Katakonbak''' (ziur aski [[greziera]]ko κατά κυμβής, ''katà kymbès'', "''leize azpian''" edo ''"indusketa azpian"'') lehen [[kristautasun|kristauen]] lur azpiko [[hilerri|kanposantuak]] ziren. Jende askoren hilobi guneak ziren. [[II. mendea|II. mendetik]] [[V. mendea|V. menderarte]] eman ziren [[kristautasun]]a garatu zen gune batzuetan. Ezagunenak, edo jatorrizkoak, [[Erroma]]ko ''San Sebastiano fuori le mura'' (San sebastian harresiz kanpokoa) edo ''San Sebastiano ad Catacumbas'' elizaren inguruan daudenak dira.
+*
-Hedaduraz, ''katakonba'' elkarlotuta dauden lurpeko leize edo lekuak izendatzeko erabili izan da, batez ere hildakoak lurperatzeko. Ezagunenak [[Paris]]koak, [[Palermo]]koak eta [[Lima]]koak dira.
-== Historia ==
-II. menderarte, kristauak paganoekin batera lurperatzen ziren. Baina katakonbak sortu zirenean, kristauak han lurperatzen ziren, honela talde batetako partaide zirela azpimarratuz (idei garrantzitsua beraientzat). [[V. mendea|V. mendetik]] aurrera, bertan behera utzi ziren, jendea ez baitzen gurtzera joaten eta hilobiraketak gaur egun ezagutzen ditugun kanposantuetan eginten hasi zirelako. [[XVI. mendea]]n berreskuratu ziren eta [[XIX. mendea]]n hasi ziren errespetatzen eta zuten garrantzia ematen ez kristautasunaren ikuspuntutik bakarrik, baizik eta ikuspuntu historiko-artistiko batetik ere.
-== Non eta nola ==
-Hiriko harresietatik kanpo (legeak esaten zuen bezala) eta bideetatik gertu egiten ziren.
-Korridore estuak ziren, ''ambulacri''ak, [[labirintu]] itxurarekin. Hauetan aldeetako ormetan nitxo edo ''loculi''ak egiten dira: nitxo laukizuzenak.
-Orokorrean gorpuak maindireekin estaltzen ziren eta lauzekin nitxoa ixten. Normalean nitxo bakoitzeko gorpu bat izaten zen, baina badira bi eta hiru sartu zituztenak ere (''loculi bisomus'' edo ''trisomus''). Hormetan toki gehiagorik etzenean lurrean hilobiratzen zituzten.
-Dirudienez, kristauek, Erroma kanpoan zeuden harrobi utziez baliatu ziren. Bertan [[tufa]] edo [[puzzolana]] harriak topatu zituzten eta hauek erabili. Hauen ezaugarriak onak ziren, hoietako bat biguntasuna zelarik. Harrobi horietako pasadizoak ere erabili zituzten beraien katakonbetan ere.
-Ezagutzen diren katakonben izenen jatorria ezberdina izan daiteke. Alde batetik, lurraren jabearen izena jartzen zioten. Beste izendatzeko modua izan daiteke Santuren bat lurperauta badago, aren izena hartuko du. Azkenik norbaitek eraiki edota handitu bazuen, sustatzailearen izena har zezakeen.
-== Hilobiratzea ==
-[[Fitxategi:Good shepherd 01 small.jpg|thumb|250px|eskuinera|[[Artzain Ona]]ren irudia, III. mendea, Piscilla katakonbetan]]
-Kristauentzat ideia garrantzitsua zen ''inhumazio'' edo ehorzketa egitea. Paganoen munduan gehien egite zena ''crematio'' edo errausketa izaten zen, baina kristauek gorpua gorde behar izaten zuten. II eta III. mendeen artean, ez dago argi zergatik, paganoek ere ehorzketa egiten zituzten, errausketa utziz. Batzuk diote kristauen eraginagatik izan zela. Badirudi, goi mailako jendea hasi zela horrelakoak egiten.
-== Margogintza ==
-Katakonbetako hormetan margogintza ugaria topatu izan da. Freskoa erabiltzen zuten teknika bezala eta gai ezberdinak irudikatzen zituzten. Orokorrean ''Ordo comendationis animae'' gaiak izango dira, salbamenerako paradigmak.
-== Ikus, gainera ==
-* [[Domus Ecclesiae]]
-* [[Arkitektura paleokristau]]a
-* [[Arte paleokristaua]]
-== Kanpo loturak ==
-* {{it}} [http://www.catacombe.roma.it/it/presenta.html Katakonben historiaren sarrera orokorra]
-* {{it}} [http://www.vatican.va/roman_curia/pontifical_commissions/archeo/documents/rc_com_archeo_doc_20011010_cataccrist_it.html Kristau katakonbak]
-{{commons|Catacombs|Catacombs}}
 [[Kategoria:Kristau artea]]