Chiloeko uharte handia: berrikuspenen arteko aldeak

← Aurreko ezberdintasuna Hurrengo ezberdintasuna →

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

14:43, 25 iraila 2008ko berrikusketa

Chiloéko uharte handia (gaztelaniaz: Isla Grande de Chiloé), batzutan Chiloéko uhartea (gaztelaniaz: Isla de Chiloé), Txileko kostaldean dagoen uhartea da, Ozeano Barean. Uhartea Txileko hegoaldean kokatzen da, Los Lagos eskualdean, eta Chiloé uhartediaren uharte nagusia da.

Geografia

Chiloé uharte handia (8.394 km²), Txileko bigarren uharterik handiena da, Suaren Lurraldeko uharte handiaren ondoren.

Uharteak Chacao itsasartea iparraldean; Ancudeko golkoa eta Corcovadoko golkoa ekialdean; Ozeano Barea mendebaldean eta Chonos uhartedia hegoaldean ditu. Uharteak 190 km luzera eta 55-65 km zabalera ditu.

Hiriburua Castro uhartearen ekialdean kokatzen da; Ancud herria iparraldean du eta ekialdean badaude beste herrixka batzuk ere, adibidez Quellón, Dalcahue edo Chonchi.

Patata

Adituen eta ADN ikerketeen arabera, munduan hedatuena den patata barietatea (Solanum tuberosum tuberosum) bertokoa da. ^[1] ^[2]

Historia

Chiloéko lehendabiziko biztanle ezagunak chonos nomadak ziren. Gero huillitxeek (maputxe familiakoak) kontinentetik etorri eta uhartea okupatu zuten.

1567an espainiarrek uhartearen jabetza aldarrikatu zuten eta kokalekuak sortu zituzten (Castro 1567an, Ancud 1768an).

1784 Chiloé uhartea Peruko azpierregeordetzaren dependentzia bihurtu zen.

Kontinentea ez bezala, Chiloé ez zen Patria Vieja (Aberri Zaharra)ren zati bat. 1817ko abenduan espainiar loialistek Txileko armadaren erasoa gelditu zuten. Txiletarrek ez zuten lortu loialisteen erresistentzia apurtu 1826ko urtarrilaren 15era arte (eta Espainiak ez zuen aintzat hartu 1844 arte).

Espainiako azken gobernadore militarrak honako hauek ziren:

Mariano Osorio (1817ko abendua - 1818)
Antonio de Quintanilla (1818 - 1826ko urtarrilaren 15)

Charles Darwinek Chiloé bisitatu zuen 1834 eta1835 udetan.

Txile eta Argentina Patagonia kolonizatu zutenean, txiloetar asko hara joan ziren lan egitera.

Demografia

Eskualdeko hamar udalerrien biztanleria, 2002ko erroldaren arabera, 154.775koa zen. Chiloéko biztanle Chiloétar (gaztelaniaz Chilotes) dira.

Erreferentziak

Txantiloi:Coor title dm

[1] (Ingelesez) Molecular description and similarity relationships among native germplasm potatoes (Solanum tuberosum ssp. tuberosum L.) using morphological data and AFLP markers, Jaime Solano Solis, Electronic Journal of Biotechnology, July 2007

[2] (Ingelesez) http://www.eurekalert.org/pub_releases/2008-01/uow-uds012908.php

[1]

[2]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
 [[Irudi:Chile Chiloe Island.png|framed|right|Chiloéren kokapena [[Txile]]n.]]
-'''Chiloéko uharte handia''' ([[gaztelania]]z: ''Isla Grande de Chiloé''), batzutan '''Chiloéko uhartea''' ([[gaztelania]]z: ''Isla de Chiloé''), [[Txile]]ko kostaldean dagoen [[Uharte (geografia)|uhartea]] da, [[Ozeano Barea]]n. Uhartea [[Txile]]ko hegoaldean kokatzen da, [[Los Lagos]] eskualdean, eta [[Chiloe uhartedia|Chiloé uhartedia]]ren uharte nagusia da.
+'''Chiloéko uharte handia''' ([[gaztelania]]z: ''Isla Grande de Chiloé''), batzutan '''Chiloéko uhartea''' ([[gaztelania]]z: ''Isla de Chiloé''), [[Txile]]ko kostaldean dagoen [[Uharte (geografia)|uhartea]] da, [[Ozeano Barea]]n. Uhartea [[Txile]]ko hegoaldean kokatzen da, [[Los Lagos]] eskualdean, eta [[Chiloe uhartedia|Chiloé uhartediaren]] uharte nagusia da.
-==Geografia==
+== Geografia ==
 [[Irudi:Chiloe Island.png|thumb|350px|Chiloéko uharte handia]]
 Chiloé uharte handia (8.394 [[km²]]), [[Txile]]ko bigarren uharterik handiena da, [[Suaren Lurraldea|Suaren Lurraldeko]] uharte handiaren ondoren.
-Uharteak Chacao itsasartea iparraldean; Ancudeko golkoa eta  Corcovadoko golkoa ekialdean; [[Ozeano Barea]] mendebaldean eta Chonos uhartedia hegoaldean ditu. Uharteak 190 [[km]] luzera eta 55-65 [[km]] zabalera ditu.
+Uharteak Chacao itsasartea iparraldean; Ancudeko golkoa eta Corcovadoko golkoa ekialdean; [[Ozeano Barea]] mendebaldean eta Chonos uhartedia hegoaldean ditu. Uharteak 190 [[km]] luzera eta 55-65 [[km]] zabalera ditu.
-Hiriburua [[Castro (Txile)|Castro]] uhartearen ekialdean kokatzen da; [[Ancud]]  herria iparraldean du eta ekialdean badaude beste herrixka batzuk ere, adibidez [[Quellon|Quellón]], [[Dalcahue]] edo [[Chonchi]].
+Hiriburua [[Castro (Txile)|Castro]] uhartearen ekialdean kokatzen da; [[Ancud]] herria iparraldean du eta ekialdean badaude beste herrixka batzuk ere, adibidez [[Quellon|Quellón]], [[Dalcahue]] edo [[Chonchi]].
-==[[Patata]]==
+== [[Patata]] ==
 Adituen eta [[Azido desoxirribonukleiko|ADN]] ikerketeen arabera, munduan hedatuena den [[patata]] barietatea (''Solanum tuberosum tuberosum'') bertokoa da. <ref> {{en}} [http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0717-34582007000300011&lng=en&nrm= Molecular description and similarity relationships among native germplasm potatoes (Solanum tuberosum ssp. tuberosum L.) using morphological data and AFLP markers, Jaime Solano Solis, ''Electronic Journal of Biotechnology'', July 2007] </ref> <ref> {{en}}  http://www.eurekalert.org/pub_releases/2008-01/uow-uds012908.php </ref>
-==Historia==
+== Historia ==
 Chiloéko lehendabiziko biztanle ezagunak [[chonos]] nomadak ziren. Gero [[huillitxe]]ek ([[maputxe]] familiakoak) kontinentetik etorri eta uhartea okupatu zuten.
@@ 30. lerroa: / 30. lerroa: @@
 [[Txile]] eta [[Argentina]]  [[Patagonia]] kolonizatu zutenean, txiloetar asko hara joan ziren lan egitera.
-==Demografia==
+== Demografia ==
 Eskualdeko hamar udalerrien biztanleria, [[2002]]ko erroldaren arabera, 154.775koa zen. Chiloéko biztanle Chiloétar ([[gaztelania]]z ''Chilotes'') dira.
-==Erreferentziak==
+== Erreferentziak ==
 {{erreferentzia zerrenda|1}}