Kosovo-en iturria ikusi

{{Herrialde infotaula
| ohiko_izen = Kosovo
| nongo = Kosovoko
| ohiko_izen_luze = Kosovoko Errepublika
| bertako_izen = Republika e Kosovës
<br />Република Косово / Republika Kosovo
| bandera_irudi = Flag of Kosovo.svg
| armarri_irudi = Emblem of the Republic of Kosovo.svg
| lema_nazional =
| ereserki_nazional = [[Europa (ereserkia)|Europa]] 
| ereserkiaren audioa = National Anthem of the Republic of Kosovo.ogg
| mapa_irudi = Kosovo in Europe 2008.png
| hiriburu = [[Pristina]]
| hiriburuaren_koordenatuak = {{koord|42|40|N|21|10|E|kodea=KOS|display=inline,title}}
| hiri_handien = [[Pristina]]
| hizkuntza_ofizialak = [[Albaniera]], [[serbiera]]
| gobernu_mota = [[Errepublika]] ([[Nazio Batuen Erakundea|NBEn]] [[protektoratu]]a)
| buru_titulu1 = Presidentea
| buru_izen1 = [[Vjosa Osmani]]
| buru_titulu2 = Lehen ministroa
| buru_izen2 = [[Albin Kurti]]
| subiranotasun_mota = Independentzia
| subiranotasunaren_gertaerak = - Aldarrikatua<br />- Onartua
| subiranotasun_urtea = [[2008]]ko [[otsailaren 17]]a<br />Onartu gabea
| eremu_rankin = 166
| eremu_km2 = 10.887
| ur_portzentaia = 
| biztanle_zenbatespen = 2.200.000
| biztanle_zenbatespen_urte = 2005
| biztanle_zenbatespen_rankin = 142
| erroldatutako_biztanle_zenbatespen = -
| biztanle_errolda_urte = 
| biztanle_dentsitate_km2 = 220
| biztanle_dentsitate_rankin = 
| txanpon = [[Euro]], [[serbiar dinar]]ra iparraldean.
| txanpon_kode = EUR
| ordu_eremu = CET
| utc_offset = +1
| DST_ordu_eremu = CEST
| utc_offset_DST = +2
| domeinu =
| aurrezenbaki = +381
| gentilizioa = kosovar<ref name="Euskaltzaindia"/>
| oharrak =
Independentzia oraindik ez da onartua.
Iparraldean dauden eremu [[Serbia]]rretan dinarra erabiltzen da.
}}
'''Kosovoko Errepublika'''<ref name="Euskaltzaindia">{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0038.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua=38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak}}</ref> ({{lang-sq|kɔˈsɔvə Kosovë, kɔˈsɔva Kosova}}; {{lang-sr|kɔˈsɔvə Косово edo Космет/''Kosovo'' edo ''Kosmet''}}), antzina, '''Kosovo-Metohia''' ({{lang-sq|Republika e Kosovës}}; {{lang-sr|Република Косово}}) alde bakarretik independentzia aldarrikatu duen [[Europa]]ko hego-ekialdeko lurraldea da. 10.908 km<sup>2</sup>-ko azalera du, eta 1,8 milioi pertsonako biztanleria. 

Kosovoren egoera [[Jugoslavia]] ohiaren desintegrazio prozesuaren emaitza da, nahiz eta aurrekari zuzenak [[XIX. mendea|XIX. mendeko]] [[Balkanak|Balkanetako]] nazionalismoen sorreran dauden. Zehazki, [[albaniar]] eta [[serbiar]] nazionalismoen arteko gatazka iturria izan da ordutik. [[Serbia]]k, bertako probintzia autonomo bezala aldarrikatzen du. [[1999]]tik [[2008]]ra, [[Kosovoko Gerra]] amaitu ostean, [[Nazio Batuen Erakundea|NBEren]] administraziopean geratu zen. [[2008]]ko [[otsailaren 17]]an [[Kosovoko Parlamentua]]k Serbiarekiko independentzia aldarrikatu zuen; azken horrek, [[Errusia]] eta beste zenbait estaturekin batera, aldarrikapen hori legez kanpokotzat jotzen du. [[Ekainaren 15]]ean [[Kosovoko Konstituzioa|Konstituzio berria]] sinatu zuten, estatu baten botere guztiekin.

Gaur egun, Nazio Batuetako 193 kideetatik 97k onartzen dute Kosovo estatu subirano gisa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dacic: Togo is the 15th country to annul its recognition of Kosovo, we’ll keep going until they realize that they have to compromise - KoSSev|data=2019-08-26|url=https://web.archive.org/web/20190826205356/https://kossev.info/dacic-togo-is-the-15th-country-to-annul-its-recognition-of-kosovo-we-ll-keep-going-until-they-realize-that-they-have-to-compromise/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-02-26}}</ref>. Serbiak, Errusiak, Txinak, Espainiak eta Amerika, Asia eta Afrikako herrialde gehienek ez dute onartzen aldebakarreko independentzia aldarrikapena, eta ez dute onartzen Kosovoko Errepublika estatu subirano gisa. Nazioarteko komunitatea honela dago banatuta: Kosovoren independentzia ofizialki onartu duten herrialdeak, independentzia aitortzeari uko egiten diotenak eta neutraltasuna edo  aldeek adostutako gertaeren bilakaerarako itxaropena adierazi dutenak.

Albaniar jatorri etnikoko biztanle gehienek aldarrikatu zuten Kosovoren subiranotasuna errepublika gisa. Hala ere, Kosovoko iparraldea, gehienbat serbiar etnia bizi dena, autonomiaz administratzen da Kosovoko eta Metohiako Batzar Komunitarioaren koordinazioarekin. Erakunde hori 2008ko ekainean sortu zen Serbiako Errepublikaren babesarekin, eta Kosovoko Gobernuak ez du onartzen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Serbs form rival Kosovo assembly|hizkuntza=en-GB|data=2008-06-15|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7455737.stm|sartze-data=2023-02-26}}</ref>.

Sei hilabetez Europar Batasunak sustatutako negoziazioen ondoren, 2013ko apirilaren 19an, Serbiako eta Kosovoko Errepublikako gobernuek akordio bat lortu zuten aldebiko harremanak ezartzeko<ref>{{Erreferentzia|abizena=RTVE.es/AGENCIAS|izenburua=Bruselas recomienda negociar la adhesión de Serbia|hizkuntza=es|data=2013-04-22|url=https://www.rtve.es/noticias/20130422/bruselas-recomienda-negociar-adhesion-serbia-tras-acuerdo-sobre-kosovo/646284.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2023-02-26}}</ref>. Baina Serbiako gobernuak ez du haren independentzia aitortzen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Agencia EFE|hizkuntza=es-ES|url=https://efe.com/|aldizkaria=EFE Noticias|sartze-data=2023-02-26}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Scholz dice que Serbia no ingresará en la UE si no reconoce la independencia de Kosovo|hizkuntza=es|data=2022-06-10|url=https://www.elpais.cr/2022/06/10/scholz-dice-que-serbia-no-ingresara-en-la-ue-si-no-reconoce-la-independencia-de-kosovo/|aldizkaria=Diario Digital Nuestro País|sartze-data=2023-02-26}}</ref>.

== Geografia ==

[[Fitxategi:Kosovo map-es.svg|thumb|ezkerrera|400px|alt= Mapa de [[:es:Kosovo]]|Kosovoko mapa.]]

Mugakide hauek ditu: Montenegro, Albania, Ipar Mazedonia eta Serbia.

[[Pristina]] hiriburua eta [[Prizren]] (500.000 biztanle) hiri jendetsuenak dira. Beste bost hiri 50.000 biztanletik gorakoak dira. Eskualde nagusia [[Metohia]] da, arro handi bat Kosovoko mendebaldean ([[Djakovica]], [[Orahovac]] eta [[Prizren]] herriak), Kosovo eskualdea [[Sitnica]] ibaiaren inguruko beste arro bat da (Uroaevac, Priatina, eta Kosovska Mitrovica), Malo Kosovo edo Kosovo Txikia, (Podujevo), Metohiaren eta Kosovoren artean Drenica dago (Srbica, Klina eta Malisevo).

== Aurrekariak ==
Serbiak Kosovoko lurraldea herri serbiarraren sehaska historikotzat jotzen du, nahiz eta gaur egungo populazioa nagusiki albaniarra izan. [[Jugoslaviako Errepublika Federal Sozialista|Jugoslaviako Errepublika Federatibo Sozialistaren]] garaian, nahiz eta [[Serbia|Serbiako Errepublika Sozialistako]] kide izan, gero eta autonomia eta ordezkaritza handiagoa izan zuen erakunde federaletan, Kosovoko probintzia autonomo sozialista gisa. Autonomia hori 1989an ezabatu zuen [[Slobodan Milošević|Slobodan Miloševic-en]] gobernu serbiarrak, eta, erakunde federaletan, bere gain hartu zuen haren ordezkaritza.

Hurrengo hamarkadan, tentsio handiak izan ziren [[Belgrad]] eta probintziaren artean, non albaniar jatorriko biztanleen artean sentimendu separatista hazi baitzen. Jugoslavia desegin ondoren, [[Jugoslaviako Errepublika Federala|Jugoslaviako Errepublika Federalaren]] parte izatera pasa zen, [[2003|2003tik]] [[Serbia eta Montenegro]] bezala ezaguna izango zena [[Montenegro|Montenegroren]] independentzia arte, [[2006|2006an]]. [[1999|1999an]], Kosovoko gerra piztu zen, [[Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea|NATO]] eta Kosovo Askatzeko Armada Jugoslaviako Errepublika Federalaren aurka borrokatzera eraman zuena.

Gatazkaren amaieraren ondoren, [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batuen Erakundeak]] bake-misio bat ezarri zuen, Nazio Batuen Kosovoko Behin-behineko Administrazio Misioa (MINUK). Berez, Kosovo Serbiako probintzia autonomoa zen arren, MINUK lurraldeko administrazioaren ardurapean zegoen, albaniar etniako buruzagiekin batera.

Hainbat urtetako liskar eta negoziazioen ondoren, [[Aldebakarreko independentzia aldarrikapen|alde bakarreko]] [[Kosovoren independentzia aldarrikapena|independentzia aldarrikatu]] zuen [[2008|2008ko]] [[Otsailaren 17|otsailaren 17an]]. Independentzia hori 95 herrialde inguruk onartu badute ere, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuek]] eta [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide gehienek barne, [[Serbia|Serbiak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La "independencia" de Kosovo continúa disminuyendo: otro país retiró el reconocimiento del cuasi-estado|hizkuntza=ru-RU|data=2019-11-23|url=https://es.news-front.info/2019/11/23/la-independencia-de-kosovo-continua-disminuyendo-otro-pais-retiro-el-reconocimiento-del-cuasi-estado/|aldizkaria=Agencia de Noticias "News Front" España|sartze-data=2023-02-26}}</ref>, bere aliatuek eta beste herrialde batzuek, hala nola [[Espainia|Espainiak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kosovo declara su independencia {{!}} elmundo.es|url=https://www.elmundo.es/elmundo/2008/02/17/internacional/1203250080.html|aldizkaria=www.elmundo.es|sartze-data=2023-02-26}}</ref>, ez dute onartu, ezta [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batuen Erakundeak]] ere. Horren baitan, Kosovori buruzko aipamen guztiak, dela lurraldeari, dela bertako erakunde edo biztanleei buruzkoak, Segurtasun Kontseiluaren 1244 (1999) Ebazpena erabat betez eta haren egungo edo etorkizuneko estatusari kalterik egin gabe egiten direla ulertzen da.

== Historia ==
[[Fitxategi:Battle of Kosovo, Adam Stefanović, 1870.jpg|thumb|250px|[[Kosovoko gudua]], 1389. [[Adam Stefanović]]en margolana.]]
Kokapen estrategikoa, baliabide natural ugariak barne, mesedegarria izan zen Kosovoko giza kokalekuen garapenerako, bere lurraldean identifikatutako ehunka aztarnategi arkeologikoek nabarmentzen duten bezala. Kosovoko lehen espedizio arkeologikoa [[Austria-Hungariako Inperioa|Austro-Hungariako]] armadak antolatu zuen [[Lehen Mundu Gerra|I. Mundu Gerran]], Nepërbishti [[Iliria|Iliriako]] [[Tumulu|tumuluen]] ehorzketa-eremuan, [[Prizren]] barrutian<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Nicholas|abizena=Marquez-Grant|izenburua=The Routledge Handbook of Archaeological Human Remains and Legislation: An International Guide to Laws and Practice in the Excavation and Treatment of Archaeological Human Remains|argitaletxea=Taylor & Francis|hizkuntza=en|abizena2=Fibiger|izena2=Linda|data=2011-03-21|url=https://books.google.com/books?id=Lzi4N-74QmAC|isbn=978-1-136-87956-2|sartze-data=2023-02-26}}</ref>. 2000. urteaz geroztik, espedizio arkeologikoen hazkundeak ordura arte ezezagunak ziren aztarnategi asko agerian utzi ditu. Kosovon dokumentatutako lehen aztarnak [[Harri Aroa|Harri Aroarekin]] lotzen dira, hots, haitzuloetako etxebizitzak egon zitezkeen zantzuak daude, adibidez, Radivojce kobazuloak [[Drin|Drin ibaiaren]] iturburuan; badira, hala ere, zenbait zantzu Grnčar harpean, Viti herrian eta Dema eta Karamakaz harpeetan, Peja udalerrian.

Espedizio arkeologikoek oraindik ezin izan dute baieztatu [[Paleolitoa|Paleolito]] garaiko gizakien finkapena. Kosovon aurkitu diren asentamendu antolatuaren froga arkeologikorik zaharrenak Starčevo eta Vinča [[Neolitoa|Neolitiko]] kulturakoak dira<ref name=":1">Berisha, Milot (2012). "[https://www.mkrs-ks.org/repository/docs/drafti_i_guides_-anglisht_final.pdf Archaeological Guide of Kosovo]" (PDF). Ministry of Culture of Kosovo. pp. 17–18. Archived (PDF) from the original on 17 April 2019. Retrieved 20 September 2020.</ref>. Vlashnjë eta Runik Neolito garaiko gune garrantzitsuak dira. Mrrizi i Kobajës-en, Vlashnjë ondoan, aurkitutako harpeetako margoak Kosovoko historiaurreko artearen lehen aurkikuntzak dira<ref>{{Erreferentzia|izena=Edi|abizena=Shukriu|izenburua=shukriu.Spirals Lisbon 2006pdf|url=https://www.academia.edu/1787676/shukriu_Spirals_Lisbon_2006pdf|sartze-data=2023-02-26}}</ref>. Neolitoko Runik-eko indusketetan aurkitutakoen artean, buztinezko [[okarina]] bat dago, Kosovon grabatu den lehen musika-tresna da<ref name=":1" />. [[Brontze Aroa|Brontze Aroaren]] hasiera bat dator Kosovoko mendebaldean tumuluen ehorzketa-eremuak egotearekin, nola hala Romajë-ko gunean<ref name=":0" />.

Horregatik, [[Paleolitoa|Paleolitoko]] eta [[Mesolitoa|Mesolitoko]] gizakiaren argudioak baieztatu arte, Neolitoko gizakia eta Neolitoko aztarnategiak Kosovoko populazioaren hasiera kronologikotzat hartzen dira. Garai horretatik gaur egunera arte, Kosovo populatua izan da, eta historiaurreko, antzinako eta Erdi Arorainoko gizarteen jardueren aztarnak ikusten dira bere lurralde osoan. Aztarnategi arkeologiko batzuetan, geruza anitzeko asentamenduek argi eta garbi islatzen dute mendeetan zehar bizitzaren jarraipena<ref>Milot Berisha, ''Archaeological Guide of Kosovo'', Prishtinë, Kosovo Archaeological Institute and Ministry of Culture, Youth and Sports, 2012, 8. or.</ref>.

[[Dardania|Dardaniarrak]] izan ziren Kosovoko eskualdeko tribu paleobalkaniko garrantzitsuenak. Kosovo, Ipar Mazedoniako zatiak eta Serbia ekialdea osatzen duten eremu zabal bati Dardania izena eman zioten antzinate klasikoan. Eskualdearen ekialdeko zatiak [[Traziar|trazio]]-[[Iliria|iliriar]] harreman-eremuan zeuden. Ikerketa arkeologikoetan, [[Iliria|iliriar]] izenak dira nagusi Dardania mendebaldean (gaur egungo Kosovon), eta traziar izenak Dardania ekialdean aurkitzen dira gehienbat (egungo Serbia hego-ekialdean).

Izen traziarrik ez dago Dardaniako mendebaldean; ekialdeko aldeetan, berriz, iliriar izen batzuk agertzen dira. Beraz, iliriar edo traziar tribu gisa identifikatzea eztabaidagai izan da, baita bi taldeen arteko harreman etnolinguistikoa oso zalantzazkoa izanik eztabaidatua ere. Dardanian, hegoaldeko iliriarren izenen arteko korrespondentziak, aginte elitearenak barne, Dardaniako zatien ''traziatzea'' iradokitzen du<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Wilkes|izenburua=The Illyrians|argitaletxea=Wiley|hizkuntza=en|data=1996-01-09|url=https://books.google.com/books?id=4Nv6SPRKqs8C|isbn=978-0-631-19807-9|sartze-data=2023-02-26}}</ref>. Dardaniarrek banakotasunari eutsi zioten, eta, erromatarren konkistaren ondoren, komunitate gisa mantentzea lortu zuten, eta, erromatarren garaian, talde berrien eraketan eginkizun garrantzitsua izan zuten<ref name="Izenik_gabekoa-1ž7iž-1">{{Erreferentzia|izenburua=Kosovo|hizkuntza=en|data=2023-02-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Kosovo&oldid=1141200051|sartze-data=2023-02-26|encyclopedia=Wikipedia}}</ref>.

Erromako Inperioak K.o. I. mendean bereganatu zuen Dardania. Eremuaren garrantzia bere meatze-potentzialean zegoen (''metalla Dardana''), K.o. mendeetan asko ustiatu zena, Municipium Dardanorum-eko meatze-multzo handiak eta eskualdearen zati bat meatze-barruti inperial gisa izendatzeak nabarmendu zuenez. Kosovo bi probintzien parte zen, Praevalitana eta Dardania. Ulpiana Kosovon garatu zen municipium garrantzitsuena da<ref name="Izenik_gabekoa-1ž7iž-1"/>. Justinianok Justiniana Secunda gisa birfundatu zuen K.o VI.mendean<ref name="Izenik_gabekoa-1ž7iž-1"/>.

[[VI. mendea|VI]] eta [[VII. mendea|VII. mendeetan]] zehar, tribu eslaviarrak sartzen joan ziren eta bertako populazioarekin nahasten. [[850]]erako kultura eslaviar kristaua erabat nagusitu zen inguruan, eta [[Bulgaria|Bulgariako inperioko]] parte bihurtu zen.

Bulgariarren, serbiarren eta bizantziarren inperioen parte izan zen, harik eta [[1346]]an Serbiako inperioan sartu zen arte. [[1389]]an serbiar, bulgariar eta albaniarrek gerra galdu zuten [[Otomandar Inperioa]]ren aurka eta pixkanaka lurralde guztia [[otomandar Inperioa|otomandarren]] esku geratzen joan zen, [[XX. mendea|XX. mendera]] arte.

XIII. mendearen amaieran, Kosovo eta Metohiako lurraldea Nemanjić dinastiaren egoitza izan zen. Hura izen zen, orobat, Serbiako [[eliza ortodoxoa]]ren kokaleku nagusia. [[Pristina]] garrantzi handiko merkataritza-gunea zen garai hartan. Meagintzak ere garrantzi handia izan zuen, zilargintzak batik bat. Serbiar inperioa eratu zenean, [[monarkia absolutu]]aren gobernu [[feudalismo|feudal]] bihurtu zen, eta Kosovoko lurrak Branković familiari egokitu zitzaizkion. Serbiar inperioa desegin zenean, otomandar inperioak eslaviar lurraldeak menderatu nahi izan zituen, eta [[Kosovoko gudua|Kosovoko gudu ospetsuan]] borrokatu zen serbiar armadarekin, 1389an. Gudu hura otomandarrek irabazi bazuten ere, gizon asko galdu zituzten, eta Kosovoko hondamen hura serbiarren mitologia nazionalak bere baitan atxikia izan du gaur arte. Otomandarrek Kosovo mendean hartzeak [[islam]]izazio<nowiki/>a ekarri zuen; prozesu hori hirietan hasi zen eta mende bat baino gehiago iraun zuen. [[Kristautasun|Kristau]] askok fede berria besarkatu zuten, arrazoi ekonomiko eta sozialengatik, besteak beste, musulmanei onura eta eskubide handiak ematen baitzitzaizkien eta agintari musulmanek eliza ortodoxo eta katolikoak zerga handiagoak ordaintzera behartu baitzituzten. [[Albania]]rrak eslaviarrak baino lehenago bihurtu ziren musulman, eta halaber kopuruz emendatu. 1689an, Erromatar eta Germaniar Inperio Sakratuaren eta Otomandar Inperioaren arteko gerrak bete-betean jo zuen Kosovo. [[Austria]]rrak haraino iritsi eta Belgrad mendean hartu zuten; serbiar askok austriarrekin bat egin zuten, eta otomandarrek kontraerasoa jo zutenean, serbiarrak gogor zanpatu zituzten eta haietako askok ihes egin behar izan zuten. Harrezkero, gaurdaino, Kosovoko biztanle gehienak albaniarrak dira eta gutxiengo kristau batzuk daude.

XIX. mendearen bukaeran, albaniar [[nazionalismo]]ak goraldia izan zuen, eta horrek eragin handia izan zuen Kosovon ere. Balkanetako Lehenengo Gerran, Otomandar Inperioa erabat garaitu zuten, eta otomandarrek ia Balkan osoetatik erretiratu behar izan zuten; orduan sortu zen Albania, baina Serbiak aitzina bere mendean izandako lurraldeak berreskuratu zituen, Kosovo tartean, albaniarren heren bat Albaniatik kanpo utziz horrela. 1912. urteaz gero, beraz, Kosovo Serbiaren baitan geratu zen, eta horrek aldaketa handia eragin zuen biztanlerian: milaka albaniar Albaniara joan ziren, eta agintari berriek plan bat jarri zuten abian Kosovo serbiarrez jendeztatzeko, eta, horretarako, albaniar asko sarraskitu zituzten. [[Lehen Mundu Gerra]]ren ondoren, serbiar agintariek hainbat administrazio txikiagotan banatu zuten Kosovo eta albaniarrak zanpatzen jarraitu zuten. II. Mundu Gerran, Ardatzeko Potentziak Jugoslavia inbaditu zuten 1941ean. Italia [[faxismo|faxistaren]] mendeko Albania handiaren, Bulgariako Erresumaren eta Serbiaren artean banatu zuten. Erresistentziako albaniar talde armatuak Kosovo [[etnia]]ren aldetik homogeneizatzen saiatu ziren, [[judu]]ak, [[ijito]]ak eta [[eslaviar]]rak deportatuz. [[Bigarren Mundu Gerra]] bukatu zenean, erresistentzia komunistako partisanoak nagusitu, eta Kosovo Jugoslaviako Herri Errepublika Demokratiko sortu berriaren barruan geratu zen. 1946an, administrazio autonomo berezi bat sortu zen Kosovon, aurrenekoz otomandarren garaitik, hasieran [[Serbia]]ko Errepublika Sozialistaren administrazioaren baitan eta, 1963az geroztik, probintzia gisa. 1974an, [[Jugoslavia]]ko Errepublika Federal Sozialistaren baitan, Kosovo Probintzia Autonomo Sozialista sortu zen. Autonomia horrekin batera, eskolak albanieraz erakusten hasi ziren eta Kosovoko gobernua albaniar-kosovarren esku geratu zen neurri batean. Kosovoren autonomia albaniarren alde areagotzeak tirabirak sortu zituen bertako serbiar komunitatearekin, diskriminatua sentitzen baitzen; gainera, albaniarrak gero eta gehiago ugaltzen ari ziren, haien jaiotza tasa serbiarrena baino askoz handiagoa baitzen. 1980an, [[Josip Broz Tito|Tito]] hil zenean, tirabira etnikoak areagotu egin ziren Jugoslavia osoan eta bereziki Kosovon. 1980ko hamarraldian, [[Slobodan Milošević]] serbiar buruzagiak gogotik akuilatutako nazionalismoaren eraginez, Kosovok eta Jugoslaviako gainerako errepublikek boterea eta burujabetza galdu zuten. 1989an, Kosovori autonomia kendu zioten, albaniarrei eskubide politikoak mugatu zitzaizkien eta serbiarren kolonizazioa bultzatu zen. Jugoslavia desegiten ari zen artean, Kosovok bere aginpide guztia galdu zuen Serbiaren mende.
[[Fitxategi:War in the balkans kosovo 1999 3.jpg|thumb|250px|Txikizioa Kosovoko herri batean. 1999.]]
1991n, [[independentzia]] aldarrikatu zuen. 1992an, [[Ibrahim Rugova]] lehendakari izendatu zuten eta hainbat erakunde sortu ziren, baina gobernu hori ez zuten nazioartean onartu. Garai hartan sortu zen Kosovoko Askapenerako Armada (''Ushtria Çlirimtare Kombëtare,'' UÇK), serbiar armadari aurre eginez Kosovoren independentzia lortzeko. 1990eko hamarraldia bukaeran hasi zen Kosovoko gerra. Gerra bukatu ondoren, [[Nazio Batuen Erakundea|NBEk]] erabaki zuen bertan Nazio Batuen Behin Behineko Administrazio bat ezartzea (MINUK), eta segurtasuna, berriz, [[KFOR]] indar multinazionalaren esku uztea. Hala ere, albaniar batzuek serbiarren aurkako mendekuzko ekintzak egin zituzten eta milaka serbiar-kosovarrek Serbiara ihes egin zuten, baina serbiar enklabe batzuk geratu ziren herialdean. 2001ean, MINUKek agintearen zati bat albaniar-kosovar komunitatearen esku uztea erabaki zuen eta hala sortu ziren legebiltzarra eta lehendakaritza eta lehenengo hauteskundeak egin ziren. Geroztik, Serbiako agintariak, Kosovokoak eta NBE Kosovoren estatusa negoziatzen aritu ziren. 2008ko otsailaren 17an, Kosovoko legebiltzarrak, bilera berezian, independentzia aldarrikatu zuen, Kosovoko Errepublika izenarekin. Estatu Batuek, Erresuma Batuak eta Frantziak deklarazio horren alde egin zuten, eta Serbiak eta Errusiak, berriz, erabat gaitzetsi zuten. Protesta gogorrak izan ziren Serbian, baina Europako Batasuneko eta Balkanetako estatu askok estatu berria ofizialki onartu zuten; Errusiak erabat gaitzesten duenez eta betoa ezarri dionez, NBEak ez du Kosovoren independentzia onartu. [[Hashim Thaçi]] Kosovoko Alderdi Demokratikokoa da Kosovoko Lehen Ministroa eta administrazioaren zati handi bat bere esku baldin badu ere, MINUKi dagokio barne segurtasuna. Kosovoren iparraldeko serbiar enklabea, berriz, Serbiar Errepublikaren mendean dago.

[[2014]]ko [[abenduaren 8]]an, gobernua osatzeko hitzarmena egin zuten<ref>[https://web.archive.org/web/20141215003604/http://www.berria.eus/paperekoa/5002443/019/003/2014-12-09/kosovon_gobernua_osatzeko_akordioa_egin_dute.htm «Kosovon gobernua osatzeko akordioa egin dute»], ''Berria'', 2014-12-09</ref>. [[Abenduaren 9]]an, osatu egin zuten, sei hilabeteren ostean<ref>[https://web.archive.org/web/20141215031650/http://www.berria.eus/paperekoa/5002339/020/003/2014-12-10/gobernua_eratu_dute_kosovon_sei_hilabeteren_buruan.htm «Gobernua eratu dute Kosovon, sei hilabeteren buruan»], ''Berria'', 2014-12-10</ref>.

[[2015]]eko [[urtarrilaren 27]]an, [[independentzia]] eskuratu ondorengo istilurik larrienak egon ziren<ref>[https://web.archive.org/web/20160304140731/http://www.berria.eus/paperekoa/5201808/023/007/2015-01-28/independentzia_osteko_istilurik_larrienak_kosovon.htm «Independentzia osteko istilurik larrienak Kosovon»], ''Berria'', 2015-01-28</ref>.

== Ekonomia ==
Kosovoko ekonomia Europako behartsuenetako bat da; 2006an, biztanleko diru sarrera 1.500 eurokoa zen. Etorkinen bidalketek eta atzerriko herrialdeen laguntzak garrantzi handia dute. [[Industria]] oso sektore ahula da eta elektrizitate hornikuntza, berriz, badaezpadakoa. [[Langabezia]] tasak oso handiak dira, % 40-50 ingurukoak. Ezkutuko ekonomiak indar handia du eta gasolina, zigarro eta zementoaren [[kontrabando]]arekin lotuta dago gehienbat. [[Ustelkeria]]k eta gaizkile talde antolatuen eraginak kezka handia sortu du nazioartean.

== Banaketa administratiboa ==
{{sakontzeko|Kosovoko udalerriak}}
[[Fitxategi:North Kosovo.png|thumb|Ipar Kosovo, laranjaz, Kosovoko agintaritzak kontrolatzen ez duen eskualde serbiarra.]]
[[Fitxategi:Zajednica_srpskih_opstina.png|thumb|[[Serbiar Udalerrien Erkidegoa]], 2013ko akordioen arabera osatu behar zena; praktikan oraindik sortu gabea.]]
Kosovo zazpi barrutietan banatuta dago:

* [[Pristina (Barrutia)|Priština/Prishtina Barrutia]]
* [[Prizren (Barrutia)|Prizren/Prizreni Barrutia]]
* [[Peć (Barrutia)|Peć/Peja Barrutia]]
* [[Uroševac (Barrutia)|Uroševac/Ferizaji Barrutia]]
* [[Đakovica (Barrutia)|Đakovica/Gjakova Barrutia]]
* [[Kosovska Mitrovica (Barrutia)|Kosovska Mitrovica/Mitrovica Barrutia]]
* [[Gnjilane (Barrutia)|Gnjilane/Gjilani Barrutia]]

=== Serbiarren kontrolpeko eskualdea ===

Izatez, Kosovoko gobernuak kontrolpean ez duen eskualde bat ere badago iparraldean, Serbiarekin mugakidea, [[Ipar Kosovo]]. Egoerak 1999tik dirau, Kosovoko Gerra amaitu zenetik, alegia.

2013an Serbiak eta Kosovok sinatutako Bruselako Akordioaren ondorioz, Ipar Kosovo integratzekoa zen beste egitura batean, [[Serbiar Udalerrien Erkidegoa]]n, serbiar gehiengoko zenbait udalerrik osaturiko egitura bat, autonomia maila bat izango lukeena. Baina erkidego hori ez zegoen egiazki osatuta 2018 bitartean bederen.

== Demografia ==
=== Etnien arabera ===
* % 88 albaniar (1.996.000 – 2.072.000)
* % 8 serbiar (60.000 – 90.000)
* % 2 [[gorani]] (41.000 – 57.000)
* % 1,5 [[ijito]] (34.000 – 38.000)
* % 0,5 [[turkiar]] (17.000 – 19.000)

=== Erlijioaren arabera ===
* % 95,60 [[musulman]]
* % 3,62 [[kristau]]
* % 0,71 bestelakoak

== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011-12-26}}
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}

== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}

{{Europako herrialde aurkibidea}}

[[Kategoria:Kosovo| ]]