Lankide:Joxan Garaialde/Itxitura
Itxitura hitzak belardi, larre eta beste nekazaritza-lurrak banatzeko edo finkatzeko prozesuari egiten zion erreferentzia Ingalaterran; geroago, Mendebaldeko Europako gainerako lurraldeetara hedatu zen nekazaritza-lursailak, kontu handiz mugatuta, norbanako jabetza eta administraziokoak bihurtuz XIII. mendetik garai modernora arte.
Itxitura baino lehen, laborantza-lur asko sakabanatuta zeuden lur-lerro ugaritan, nekazari indibidualen kontrolpean hazkuntza garairako eta urte jakin bateko uzta amaitu arte[1]. Behin itxita, lurren erabilera mugatu, eta jabearen esku soilik zegoen; erabilera komunerako, lur komuna izateari utzi zion, eta Ingalaterrako eta Galeseko eremu irekiko sistemari amaiera eman zion prozesua izan zen; horrek hiru elementu zituen: lur-lerro moduan soro ezberdinetan sakabanatuta zeuden nekazari ustiategi indibidualak, laborantza txandaketa eta artzaintza arrunta[2].
Itxiturak feudalismotik kapitalismora igarotzearen alde egiten lagundu zuen, eta, beranduago, pribatizaziora. Horrek gizartearen eta kolektiboaren eraikuntza-logika bat ezartzen du merkatuaren printzipioetan, azken finean, metaketa eta hazkunde ekonomiko-prozesuen alde egiten dutenak[3].
Itxitura prozesuak lurrik gabeko langile klasea sortu zuen, Ingalaterrako iparraldean garatzen ari ziren industria berriei beharrezko eskulana ematen ziena. E.P Thompsonek dio prozesu hori klase-lapurretaren kasu argia izan zela. Laboreen etekina handituz, baita lanaren produktibitatea ere, lan soberakina sortu zen, eta hori Industria Iraultzarekin lotuta dago.
Bestalde, prozesu horrek nekazaritzaren betiko bizirik iraute pobrezia arintzen lagundu zuela diote batzuek. Armstrong-ek adierazi izan du itxiturak eragin desberdinak izan zituela pobrezia arintzeko mendebaldeko eta ekialdeko konderrietan, eta aldi horretako beste gertakari batzuk, hala nola baserrietako soldataren jaitsiera eta hiriguneetara migrazioa, hazkundearekin lotuago egon zirela tokiko landa-biztanleria orokorrarekin.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Ingalaterran, itxituraren aldeko mugimendua XII. mendean hasi zen jauntxoentzako denbora osoko larre kopurua handitzeko, eta 1450 eta 1640 urteen artean hedatu zen.
Ingalaterran, soroen itxituraren aurkako borrokak XV. mendearen amaieran hasi ziren, eta XVI. eta XVII. mendean jarraitu zuten itxituren heskaiak botatzea bihurtu zenean «gatazka sozialerako modu garrantzitsuenean» (Manning, 1988: 311). Itxituren aurkako istiluak, sarritan, masa altxamendu bihurtu ziren. Ospetsuena, Kett-en matxinada izan zen, hala deitua bere buruzagi Robert Kett-en omenez, 1549an Norfolken gertatu zena. Ez zen borroka txikia izan. Gorenean, matxinoak 16.000 ziren; artilleriaz, armatuta zeuden; 12.000 lagunek osatutako gobernu armada garaitu zuten, eta Norwich ere hartu zuten, garai hartan Ingalaterrako bigarren hiririk handiena zena.
Motak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Horiek merkantilizazio prozesuetatik sortzen dira, baina baita horren aurkako borroken erreakzio gisa eta ondasun komunak berreskuratzeko ere, adibidez, pribatizazioa deitzen diren estrategien bidez, edo klase estrategien bidez, zeinak itxiturak atzera botatzera ahalbidetzen duten eta ondasun komunak eta komunitateak sortzen laguntzen dituzten.
| Motak | moduak |
|---|---|
| lurra eta baliabideak | Lurzoru politikak: desjabetzearen bidez (hau da Ejidoa Mexikon) edo zeharkako bitartekoak (hau da, zerga-dirua erabiltzea)
Kanpokotasunak: Lurraren kutsadura (hau da Ogoni lurra Nigerian eta ganba ekoizpen intentsiboa). Birjabetzearen aurka: (hau da Brasilgo MST) Uraren pribatizazioa: (hau da Bolivia) gerra neoliberala |
| hiri-espazioak | Hiri diseinua
Errepide eta errepideen eraikuntza |
| komun sozialak | gastu sozialen murrizketa
eskubideen murrizketak |
| ezagutza eta bizitza | Jabetza Intelektualaren Eskubideak
Hezkuntzaren merkantilizazioa |
(*) Taularen itzulpen propioa, 146. orrialdean: De Angelis, Massimo (2007)
Ekoizpen modu berriak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Itxituraren eta merkantilizazioaren dinamikak kulturaren eta ezagutzaren esparrura ere iritsi dira, batez ere ingurune digitalean, baliabideen jabekuntzarekin, copyright eta egile eskubideen gisako estrategien bidez[4]. Dinamika horiek, erabiltzaileei, baliabide jakin batzuk eskuratzea eta erabiltzea eragozten diete, eta, horregatik, kultur ekoizpenerako eta berrikuntzarako oztopoa da; Paradoxikoki, merkatuak bultzatzen dituen dinamika horiek, interes pribatuaren kalterako dira, eduki berriak sortzea zailtzen baitute. Mugimendu batzuek, eremu horietan, komunen defentsa aldarrikatzen dute copyleft bezalako lizentziak ezarriz, erabiltzaileei ezarritako baliabideak erabili, aldatu eta banatzeko aukera ematen dietenak. Eremu horietan, ondasun komunen itxituraren dinamika eta haien defentsa eta sorreraren alde borrokatzen diren kontra-mugimenduak islatzen dira.
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Kapitala (Das Kapital), 1. liburukia, kap. 27
- Proletatartzea
- Komunala
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ «Enclosure | European history» Encyclopedia Britannica.
- ↑ «Open-field system | agriculture» Encyclopedia Britannica.
- ↑ Fernández-González, Noelia. (12 de diciembre de 2016). «Rethinking privatization policies in education: The enclosure of the school» education policy analysis archives 24 (0): 123. doi:. ISSN 1068-2341..
- ↑ Laín Escandell, Bru. (27 de abril de 2015). «Bienes comunes, nuevos cercamientos y economía política popular» Política y Sociedad 52 (1) doi:. ISSN 1988-3129..