Lankide:Oihane Egaña/Proba orria

Kanpo Merkataritza

Herrialde ezberdinetan zehar eta beraien merkatuetan ematen den ondasun eta zerbitzu mugimenduari deritzo kanpo merkataritza edo nazioarteko merkataritza. Dibisak erabiltzen dira eragiketak egiteko eta elkartrukeko partaideek ezarritako ezaugarri osagarrien eta jatorriko herrialdeetako gobernuen menpe dago. Nazioarteko eragiketa komertzialak burutzean, parte hartzen duten herrialdeek elkarrengandiko onurak lortzen dituzte, merkatuan beraien produktuek posizio hobea lortzen dutelako eta atzerriko merkatuetan sartzen direlako.

Kanpo merkataritzako ekonomiak ekonomia ireki bezala ezagutzen dira. Ireki kontzeptu horren hasiera XX. mendeko bigarren zatian gertatu zen eta modu esanguratsu batean zabaldu zen 1990eko hamarkadan, latinoamerikar, Europa Ekialdeko eta Asiar Ekialdeko ekonomiak sartu zirenean. Gero eta erlazio handiagoa dago nazioarteko merkatuetan eta herrialde zehatz bateko ekonomian gertatzen denaren artean.

Kanpo merkataritza ereduak

Kanpo merkataritzaren funtzionamendua azaltzen duten teoria ezberdinak daude; merkataritza horren kausak zeintzuk diren bilatzen saiatzen dira, zergatik gertatzen diren herrialdeen arteko salerosketak, produkzioaren gainean kanpo merkataritzak izan ditzakeen eraginak aztertzen dituzte eta baita herrialde eta eskualde ekonomikoen kontsumoa.

Tradiziozko teoriak

Adam Smithen abantaila absolutuaren eredua

Adam Smithen azterlanean dago kanpo merkataritzaren teoria klasikoaren jatorria. Autore horrek merkataritza arauketa txikia defendatzen du, kanpo merkataritza eskari eta eskaintzak arautzen ditu eta merkantziak produkzio kostu baxuena duen herrialdean ekoiztuko direla eta handik beste herrialde batzuetara esportatuko direla esaten du.

Hazkunde prozesua defendatzen du eta abantaila absolutuan oinarritutako merkataritzaren jarraitzailea izanik, eragile produktiboen nazioarteko mugikortasunean sinesten du. Bere teorien arabera, abantaila absolutua duten herrialdeak, beste herrialde batzuek baino baliabide produktibo gutxiagorekin produktu bera eskaintzeko gai direnak dira.

David Ricardoren eredua. Abantaila konparatzailearen teoria

Teoria hau, Adam Smithen teoriaren bilakaera bat da. David Ricardorentzat produkzioko kostu absolutuak ez dira erabakigarrienak, beste herrialde batzuekin konparatuz lortzen diren kostu erlatiboak baizik. Teoria horren arabera, kanpo merkataritzaren ondorioz herrialde batek beti lortuko lituzke abantailak; nahiz eta edozein produkturen ekoizpen kostuak besteenak baino altuagoak izan, herrialde horretako enpresak konparatiboki eraginkorragoak diren produkzioetan espezializatuko liratezkelako.

Heckscher-Ohlin eredua

David Ricardoren abantaila konparatiboaren teoriatik abiatzen da eredu hau. Herrialdeak, bertan ugariak diren baliabideekin eginiko produktuak esportatzen ditu eta ostera, inportatzen dituzten produktuak, herrialdeak ez dituen baliabideekin eginak izaten dira.

Merkataritzaren grabitate eredua

Herrialde biren arteko merkataritza, herrialde bi horien tamaina ekonomikoaren proportzionala dela dio ereduak; herrialde horien barne produktu gordinaren (BPGd) bidez neurtzen dena eta beraien arteko distantziarekin txikiagotzen dena, gainontzeko aldagaiak konstante mantentzen direlarik.

Kanpo merkataritzaren teoria berria eta politika komertzial estrategikoa

Goian aipatutako teorien oinarrizko euskarria konpetentzia perfektu bat izatea da, merkataritza libre bat jarraituz herrialdeen ongizatea handiagotzea ahalbidetzen duena. 70.hamarkadaren bukaeran eta 80.aren hasieran ekonomista berri batzuk agertu ziren Paul Krugman, Avinash Dixit, James Brander eta Barbara J. Spencer bezalakoak, bakoitzak beraien teoria berritzaileak zituztelarik.

Teoria berri horiek teoria ekonomikoen tresnak eta formalizazio matematikoa erabiltzen dituzte. Soziologia edota egitura ekonomikoko ekonomia arloko kritikak baino teoria neo-klasikoen kritika sakonago bat egiten dute. Era horretan bi galdera erantzuten dituzte: zergatik sal-erosten diren merkantziak eta azalpen berrien arabera nolakoa izan behar den politika.

Bestalde, Paretoren ezin hobetasuna ezin denean lortu, merkatuaren akatsak direla eta, beste egoera batzuk hautatu behar dira second best edo bigarren ezin hobeak deituak. Bigarren ezin hobeen aukera guztien artean, Estatuek, aukera batzuk beste batzuk baino nahiago izan ditzakete eta neurri ezberdinak hartzen badituzte, aurretiaz ezarritakoak ez diren bigarren ezin hobe ezberdinak lortu ditzakete. Merkataritza politika estrategikoa justifikatzen dituzten merkatu akatsak sektore ekonomiko bateko aparteko onuren eta eragin positiboko kanpo teknologien izatea dira.

Kanpo merkataritzaren arauketa

Merkataritza, tradizioz, herrialde biren arteko adostasunen bidez arautzen zen. Merkantilismoaren ustetan, mende askotan zehar aduana-zerga altuak eta kanpo merkataritzarekiko murrizte zorrotzak inposatzen zituzten herrialdeek. XIX. mendean, batez ere Britainian, merkataritza askea delako kontzeptua indartu zen eta gaur arte, mendebaldeko herrialdeetako kalkulu politikoetan nagusitu da. Bigarren Mundu Gerraz geroztik, hainbat hitzarmen aldeaniztunek merkataritza arauketaren egitura global bat sortzen saiatu dira.

Herrialde komunista eta sozialista gehienek autarkian sinesten dute, zeinak kanpo merkataritza eza eta buruaskitasun bidez beharrizan ekonomikoak betetzea suposatzen duen. Nahiz eta sinesmen hauek eduki, herrialde guztiek parte hartzen dute nazioarteko merkataritzan, oso zaila delako herrialde batentzat dituen beharrizan ekonomiko guztiak bere kabuz asetzea.

Kanpo merkataritza arautzeko beharrizana, industria menperatzen duten enpresa multinazional batzuen praktika desleialen ondorioa da. Ondokoak dira praktika horiek:

• Dumping: Produktu baten prezioa produkzio kostuak baino baxuago jartzea, era horretan merkatuaren jabetza lortzeko.
• Prezioen diskriminazioa: Produktu baten salmenta prezioa sektore sozio ekonomiko batentzako igotzea eta beste sektore batentzako murriztea izango litzateke. Era horretan, erosteko ahalmen handiagoa duten sektoreko kideei garestiago saltzea litzateke eta prezio baxuagoetan giza maila baxukoei.

Kanpo merkataritza manipulatzeko hainbat tresna erabili dira, aduana-zergak, babesak eta esportazio eta inportazio ordainkizunak besteak beste. Nazioarteko merkataritzarako oinarrizko osagaia da merkantzien nazioarteko garraioa eta horren baldintza eta terminoak Icoterms-ek arautzen ditu.

Ordainketa-balantza

Ordainketa-balantza herrialde batek gainontzekoekin izan dituen salerosketen informazioa ematen duen kontabilitateko tresna bat da. Diru-sarrerek gastuak gainditzen dituztenean, herrialdeak superhabita duela esaten da eta gastuak diru-sarrerak baino handiagoak direnean ostera, defizit bezala. Herrialde batek defizita badu, kanpo-zorra handitzen da eta alderantziz bada, herrialdeak nazioarteko superhabit finantziarioa du.

Ikus gainera

• Nazioartekotze
• Bidezko merkataritza
• Munduko Merkataritza Erakundea