Lankide:Patricia Guilló/Proba orria

Eguzki erlojua

Eguzki erlojua eguzkiak zeruan daukan posizioren arabera eguneko ordua adierazten duen gailu horologikoa da.

Plater lau eta gnomon izeneko objektu luze batez dago osatuta, platerraren gainean itzal bat botatzen duena. Gnomon (grezieraz “γνώμων” ("gnomon”) hitzak “gidari”, “adierazle” edo “maisu” esan nahi du) batek eskaladun azalera baten gainean jaurtitzen duen itzala erabiltzen du eguneko mugimenduan Eguzkiaren posizioa adierazteko. Gnomonaren kokapenaren eta eskalaren formaren arabera, denbora mota ezberdinak neur daitezke, zeinetatik ohikoena irudizko eguzki denbora den. Eguzki erlojuei buruzko ezagutza biltzeaz eta teoriak osatzeaz arduratzen den zientzia nomonika da.

Ezagutzen diren lehen etxeko erlojuak, aurkikuntza arkeologikoen arabera, Antzinako Egiptoko eta antzinako astronomia babilonikoko eguzki erlojuak (K.a. 1500) dira. Garai bereko antzinako erloju analematikoak (K.a. 1500 inguruan) eta haien prototipoa Errusia modernoaren lurraldean aurkitu dira.

Eguzki erloju bat hemisferio batean erabiltzean, latitude jakin batean, alderantzikatu egin behar da beste hemisferioko latitudean erabiltzeko. Ipar hemisferioan hego erloju bertikal bat, Hego hemisferioan ipar erloju bertikala bihurtzen da. Eguzki erlojua zuzen kokatzeko, benetako Iparra edo Hegoa aurkitu behar du. Gnomonak, latitude egokian ezarriak, benetako Hegoaldea adierazi behar du Hego hemisferioan, eta Ipar hemisferioan benetako Iparraldea adierazi behar du.

Bere plaka horizontalekin hemisferio batean erabiltzeko diseinatutako sundialak plaka bertikalekin erabil daitezke beste hemisferioko latitude osagarrian. Adibidez, Perth-en (Australia) dagoen eguzki-erloju horizontala, hegoaldeko 32 graduko latitudean dagoenak, behar bezala funtzionatuko luke 58 graduko latitudera (hau da, 90–32 gradu iparraldera) bideratutako horma bertikal batean muntatuta, Perthen (Eskozia).