Lankide:PenalvaBerriotxoa/Proba orria

ANDALUZIAKO ETA SIERRA MORENAKO HERRI BERRIAK

Sierra Morenako eta Andaluziako herri berrien sorkuntza 1767 izan zen, Carlos III.aren erregealdian, Biztanleriaren Legeak sortu ziren. Ondoren, Gutuna hiru aldiz indargabetu zen: 1810. eta 1811. urteen artean José I Bonaparte erregealdian jaitsi zen, Cadiz Gorteek (1813tik1814ra) eta Liberal Trienniumean (1820-1823). 1835.ean errege dekretuagatik behin betiko etenaldia egon zen. Bere iraunaldian, intedentzia “Andaluziako bosgarren probintzia izan zen. Andaluziako lau erresumen maila politiko eta administratibo brebera zuten: Kordoba, Jaen , Sevilla eta Granada.

Bere sorrera Campomanes-ek sortutako proiektua zen eta Pablo de Olavide-ri zuzendua, Andaluzia Errege Donejakuan zeuden eremu desabantailatsuak zabaltzea zen: Sierra Morenako edo Peñuelako desertua Jaengo erreinuan, La Parrilla basamortua, Kordoba eta Écija artean, eta Monclova basamortua, Écija eta Karmona artean. Helburu nagusi errepidean zirkulatutako pertsonen eta merkataritzako trafikoren segurtasuna bultzatzea zen, batez ere bidelapurrengatik. Horretarako, nekazaritza eta industria bidean jarri zuten, Erdialdeko Europako kolono katolikoak erakartzeko, batez ere alemanak, flandestarrak eta suitzarrak.Lehenengo kolonak Johann Kaspar Thürriegel barbaroa ekarri zituen.

Hasieran helburua gizarte antolamendu berri bat ezartzea zen.

Giza kokagune berriek ez zuten hiri edo herri izenik jaso, baina “Populazioa Berriak” bezala ezagutzen ziren.Intedentziaren kapitala Carolinan izan zen .

Pablo de Olavide jaitsierarekin, 1795eko martxoaren 22an, Tomás Gonzalez Cravajal Andaluziako eta Sierra Morenako Hiri Berrien alkate izendatu zuten.

HERRIAK BERRIAK:

Sierra Morenan herri berri hauek sortu ziren: Aldeaquemada (Jaen, Andaluzia), Arquillos (Jaen, Andaluzia), Carboneros ( Jaen, Andaluzia), La Carolina (Jaen, Andaluzia), Guarroman (Jaen, Andaluzia), Miranda del Rey, Montizon (Jaen, Andaluzia), Navas de Tolosa (La Carolina, Jaen), El Rumblar, Santa Elena (Jaen, Andaluzia). La Concepcion de Almuradiel herria, Gaztela ta Mantxan zegoen.

La Carolinako parrokiak hiru herrixka zituen: Camino de Granada, Venta del Catalan eta Vista Alegre.

Carbonero parrokiak, berriz, lau zituen: El Acebuchar, Los Cuellos, La mesa de los Carboneros eta Escolastica.

Guarroman lau herrixka: Arellano, Martin Malo, Los Rios eta El Altico.

Arquillos bat besterik ez: El Porrosillo.

Montizon bi herrixka: Aldeahermosa eta Venta de los Santos.

Aldeaquemadarenak: Buenos Aires, Santa Cruz eta Tamujosa.

Santa Elenaren herrixkak: El Portazgo, Venta Nueva eta Las Correderas.

Mirandak ere bat besterik ez: Magaña.

Navas de Tolosak bi: Fuente del Rey eta Camino de Vilches.

Andaluzian, berriz, herri hauek sortu ziren: La Carlota, La Luisana, Fuente Palmera, San Sebastian de Los Ballesteros eta San Calixto herrixka.

La Carlota parrokiak bost herrixka zituen: La Fuencubierta, Garabato, Pinedas, Pequeña Carlota eta Vaneguillas.

Fuente Palmerak zazpi zituen: Aldea del Río, Fuente Carreteros, Herrería, Los Silillos, Peñalosa, Villalón y La Ventilla.

La Luisianak hiru herrixka: El Campillo, Cañada-Rosal eta Motillos.

Sevillako eta Andaluziako beste tokietan beste herrixkekin oso antzekoak ziren herrixkak sortu ziren ere baina ez zuten Sierra Morenako eta Andaluziako herri berrietan parte hartu. Hauek ziren: Algar eta Prado del Rey.

SIERRA MORENAKO KOLONIZAZIOAK:

Sierra Morenako kolonizazioa, Pablo de Olavidek sortutako proiektua izan zen. Bertan, sei mila kolono europarrak Sierra Morena hegoaldeko maldan kokatu ziren, gaur egun Sevilla, Jaen eta Kordoba direnak. Kolonizazioa nekazaritza eta industria, eremu despopulatu batean eta bandolismoagatik mehatxatuta egondako eremuak sustatzea saiatzea zen.

AURREKARIAK:

1767.urtean, Erdialdeko Europa krisian zegoen, gatazkak eta uzta txarrak zirela eta. Beste aldetik, Espainako monarkak, Carlos III, lurralderen bat kolonizatu nahi zuen nekazari alemaniarrekin eta flandestarrekin, Gaspar de Thurriegel eskainitakoak. Hiru lurralde posible bururatu zitzaien Europako Erdikoek kolonizatzeko:

Lehenengoa Puerto Rico zen: Carlos III.aren ministroek ez zuten nahi kolono berriek, ezer egiten ez zuten zurien zerrenda handiagotzea (beltzak ziren lan egiten zutenak) eta orduan alde batera utzi zuten.

Bigarrena Patagonia zen: lurralde Espainarra zen baina atzerritar inbasioa gertatzen baldin bazen, ez litzakete egongo biztanlerik erreklamatzeko. Carlos III.aren aholkulariek zeukaten arazoa zen, alemaniar kolonoek isolatuta egongo zirela lurralde horietan eta ez zutela abertzaletasun Espainarra sentituko atzerritar batek eremua erreklamatzen zuenean.

Bukatzeko, Sierra Morenako eta Andaluziako lurralde despopulatuak kolonizatzea geratu ziren. Espainar ilustratuak esan zuten Espainako biztanleria oso gutxikoa zela eta gaizki banatuta zegoela eta Europako txiroak Espainako lurraldetara ekartzea iradoki zuten. Hau izan aukeratutakio irtenbidea, kolonizazio zaharrean bat eta ez mundu berrian.

EZAUGARRIAK:

Prozesu honetan hamabost herri sortu ziren. Eraikitako etxeak landa eremuan sakabanatuta zeuden eta Andaluziako errepide handiaren ondoan . Lau edo bost tokietan behin erlijiosoak biltzen ziren, alkatearekin eta bere ordezkariarekin .Eliza ere eraiki zuten erlijioso bakoitzeko. Kolono- familia bakoitzak berrogeita hamar fanegas eman zizkion lehorreko eta ureztatzeko laboreentzako , bost oilasko, bost ahuntz, bost ardi eta bi behi. Horrez gain , hamar urte igaro ondoren, zerga ordaintzetik salbuetsita zeuden .

EMAITZAK:

Lehenengo urtetan , kolonok espainiarrek , gaixotasunez hil zirenak, ordezkatu zituzten.

Arazoak izan arren, kolonizazioa indartu egin zen eta Karlos III.aren erregealdiaren amaieran 1500 familia inguru bizi ziren. 1835.ean, jurisdikziotik kendu ziren gustura zeudenak , eta kolonia askok krisi bihurtu zuten, populazio normal bihurtu baitziren. Gaurko kolono ondorengoak La Carlota, La Luisiana, Rosal Cañada ,La Carolina eta inguruko herrietan bizi dira. Abizen atzerritarrak dituzte. Beraien itxura ( ile argi,begi urdinak eta abar) .